Tak, nagroda przyznawana zastępcy wójta czy też innej uprawnionej osobie musi być poparta adekwatnym uzasadnieniem. Nie jest bowiem świadczeniem za wykonywanie obowiązków pracowniczych w normalnym trybie, ale świadczeniem nadzwyczajnym. Analizę podanego zapytania należy jednak poprzedzić przypomnieniem ogólnych zasad wydatkowania środków publicznych, które mają podstawy w ustawie o finansach publicznych. Na uwagę zasługuje przede wszystkim art. 44 ust. 2 i 3. Wynika z niego, że jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków. Powinny być one dokonywane:
1) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad:
a) uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów,
b) optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów;
2) w sposób umożliwiający terminową realizację zadań;
3) w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.
Niewątpliwie do grupy tego typu wydatków zalicza się te związane z wynagrodzeniami pracowników samorządowych.
Składniki obligatoryjne i nie
Zgodnie z art. 36 ustawy o pracownikach samorządowych pracownikowi samorządowemu przysługuje wynagrodzenie stosowne do zajmowanego stanowiska oraz posiadanych kwalifikacji zawodowych. Ponadto ma on prawo do dodatku za wieloletnią pracę, nagrody jubileuszowej, jednorazowej odprawy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę oraz dodatkowego wynagrodzenia rocznego na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Oprócz ww. świadczeń o charakterze obowiązkowym pracownikowi samorządowemu mogą zostać przyznane również świadczenia o charakterze fakultatywnym. I tak zgodnie z ust. 4–6:
„4. Pracownikowi samorządowemu może zostać przyznany dodatek funkcyjny.
5. Pracownikowi samorządowemu z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań może zostać przyznany dodatek specjalny.
6. Pracownikowi samorządowemu, o którym mowa w art. 4 ust. 1 pkt 2 i 3, za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej można przyznać nagrodę”.
Ostatni z wymienionych przepisów umożliwia więc przyznawanie nagród dla określonej grupy pracowników samorządowych – z art. 4 ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy. Są to pracownicy zatrudnieni na podstawie:
  • powołania – zastępca wójta (burmistrza, prezydenta miasta), skarbnik gminy, skarbnik powiatu, skarbnik województwa;
  • umowy o pracę – pozostali pracownicy samorządowi.
Ocenne kryterium
Z konstrukcji przytoczonego wyżej przepisu faktycznie trudno wnioskować, w jaki sposób powinno przebiegać przyznanie nagrody. Warto jednak podkreślić, że ustawodawca wymaga, aby nagroda była przyznana za osiągnięcia szczególne, a z tego wywieść należy konieczność wykazania zasadności jej przyznania. Zasadność taka musi być więc utrwalona w sposób umożliwiający jej weryfikację. Przy tym założeniu nie będzie właściwym ogólne stwierdzenie, że nagroda została przyznana za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej, ani tym bardziej nie będzie prawidłowe działanie polegające na wykonaniu dyspozycji przelewu z adnotacją o nagrodzie. Spełnienie wymogu z art. 36 ust. 6 powinno służyć wykazaniu zasadności poniesienia wydatku budżetowego na nagrodę. Nagroda nie powinna być bowiem przyznawana jedynie za staranne wykonywanie obowiązków pracowniczych. Konieczne jest coś więcej, na co zresztą wskazuje sam ustawodawca – szczególne osiągnięcie. I choć jest to kryterium ocenne, to jednak pracodawca powinien wykazać tę szczególną okoliczność. W kontekście aktualnej sytuacji związanej z napływem uchodźców taką przesłanką może być np. zwiększony zakres obowiązków związanych z koniecznością zapewnienia pomocy tym grupom osób. Do tego przypadku można także kwalifikować specjalne zadania związane z COVID-19. W każdym razie nagroda powinna być przyznawana wówczas, gdy pracownik (np. zastępca wójta) wykonywał zadania wykraczające poza normalny zakres obowiązków lub powodujące szczególne obciążenia obowiązkami. Rzecz jasna powinno mieć to odzwierciedlenie w treści pisma, w którym nagroda będzie przyznana.
Ze względu na przytoczone wyżej argumenty prawne należy przyjąć, że zarzuty ze strony regionalnej izby obrachunkowej mają merytoryczne uzasadnienie. Pracodawca nie może bowiem w dowolny sposób dokonywać wydatków budżetowych, gdyż powinien kierować się wymogami stawianymi w bezwzględnie obowiązujących normach prawnych, a taką jest norma ww. art. 36 ust. 6 ustawy o pracownikach samorządowych.
Podstawa prawna
art. 44 ust. 2 i 3 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 5830)
art. 4 ust. 1 pkt 2 i 3 oraz ust. 6 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 530)