Rozwiązania wprowadzone przez Polski ład i ministra finansów omawia Anna Kopyść, ekspert ds. wynagrodzeń.
Polski Ład wprowadził mnóstwo zmian do zasad obliczania pensji pracownika. Pierwszą z nich jest brak możliwości odliczania od zaliczki na podatek dochodowy składki na ubezpieczenie zdrowotne. Drugą z kolei - w celu zniwelowania wzrostu zaliczki - wprowadzenie ulgi dla klasy średniej dla przychodów mieszczących się miesięcznie w przedziale od 5701 zł do 11 141 zł. Ustawodawca wprowadził także wyższą kwotę wolną od podatku, która dla pracowników, którzy złożyli PIT-2, wynosi obecnie 425 zł, oraz zwiększył drugi próg podatkowy do 120 000 zł. Mimo to wraz z wypłatą pierwszych pensji w styczniu 2022 r. okazało się, że znaczna część pracowników otrzymała na swoje rachunki niższe przelewy w porównaniu z ubiegłym rokiem. Pod wpływem larum podniesionego przez środowiska pracowników i pracodawców pojawiło się rozporządzenie ministra finansów z 7 stycznia 2022 r. w sprawie przedłużenia terminów poboru i przekazania przez niektórych płatników zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych (Dz.U. poz. 28; dalej: rozporządzenie), które zmienia zasady pobierania i przekazywania zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Wszystkie płatności realizowane od 8 stycznia 2022 r. (tj. od dnia wejścia w życie rozporządzenia) powinny zostać raz jeszcze przeliczone z uwzględnieniem nowego stanu prawnego, pobranie podatku w wyższej wysokości spowoduje zaś powstanie nadpłaty po stronie podatnika oraz obowiązek bezzwłocznego zwrotu tej nadpłaty podatnikowi przez płatnika.
Rozporządzenie ma zastosowanie do przychodów z pracy na etacie wypłacanych od 1 stycznia 2022 r., jeżeli wysokość przychodu nie przekracza u płatnika miesięcznie 12 800 zł. Jeżeli wypłaca się pracownikowi jednocześnie wynagrodzenie z umowy zlecenia, to należy zastosować ten limit dla każdego źródła przychodów odrębnie.
Rozporządzenia - zgodnie z jego par. 5 - nie stosuje się, jeżeli pracownik złoży na piśmie wniosek o nieprzedłużanie terminów przekazania nadwyżki zaliczki. [wzór] Wniosek ten:
- stosuje się najpóźniej od miesiąca następnego po jego otrzymaniu, ponadto
- można go złożyć tylko do pracodawcy, który nie odlicza kwoty stanowiącej 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (425 zł).
wzór
……………………....… …………………...........……
(imię i nazwisko)
(miejscowość i data)
………………………
(adres)
………………………
(NIP/PESEL)
Wniosek o nieprzedłużanie terminów poboru i przekazania zaliczki na PIT
Niniejszym wnioskuję o nieprzedłużanie terminów poboru i przekazania zaliczki na PIT zgodnie z przepisami rozporządzenia ministra finansów z 7 stycznia 2022 r. w sprawie przedłużenia terminów poboru i przekazania przez niektórych płatników zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 28).
............…………………..
podpis pracownika
Rozporządzenie przedłuża płatnikom terminy pobierania i obliczania w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy, ale tylko od nadwyżki w stosunku do zaliczki z 2021 r. Nadwyżki pobrane w styczniu, np. z wynagrodzeń płatnych z góry nauczycielom czy służbom mundurowym, powinny być zwrócone niezwłocznie. Stosowanie rozporządzenia komplikuje jednak sytuacja, gdy jest kilka terminów wypłat, tak jak ma to miejsce w miesiącach, w których występuje trzynastka.
Jak obliczyć zaliczkę
Zgodnie z nowymi zasadami podatkowymi zaliczkę na podatek dochodowy oblicza się poprzez odjęcie od uzyskanego przychodu brutto kwoty kosztów uzyskania przychodów (jeżeli pracownik nie złożył wniosku o rezygnację z ich zastosowania, co jest możliwe od 2022 r.) oraz składek ZUS i ulgi dla klasy średniej, a następnie pomnożenie tak uzyskanej podstawy przez 17 proc. Obliczoną kwotę pomniejsza się o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek.
W przypadku płacy otrzymanej za 2021 r. kwotę zaliczki obliczaliśmy poprzez odjęcie od przychodu kosztów uzyskania przychodów i składek ZUS oraz pomnożenie tej wartości przez 17 proc. i odjęcie od uzyskanej kwoty 1/12 kwoty zmniejszającej podatek. Od naliczonego podatku odejmowaliśmy składkę zdrowotną (7,75 proc.) i 1/12 kwoty zmniejszającej podatek.
Ujemna różnica między tak obliczonymi zaliczkami ‒ według Polskiego Ładu i według zasad z 2021 r. ‒ to nadwyżka, której nie należy pobierać.
Można to zilustrować w czterech krokach:
Krok 1. Liczymy zaliczki na podatek dochodowy według zasad „nowych” (obowiązujących od 2022 r.) oraz „starych” sprzed 2022 r.
Krok 2. Porównujemy, która zaliczka jest mniejsza - według starych zasad czy nowych zasad. [tabela 1]
Tabela 1. Porównanie wysokości zaliczek (dla pracownika zarabiającego miesięcznie 12 000 zł brutto)
| Miesiąc | Zaliczka na podatek dochodowy | Różnica w zaliczkach | |
| według zasad z 2021 r. | według Polskiego Ładu | ||
| styczeń | 872 zł | 1293 zł | 421 zł |
| luty | 872 zł | 1293 zł | 421 zł |
| marzec | 872 zł | 1293 zł | 421 zł |
| kwiecień | 872 zł | 1293 zł | 421 zł |
| maj | 872 zł | 1293 zł | 421 zł |
| czerwiec | 872 zł | 1293 zł | 421 zł |
| lipiec | 872 zł | 1293 zł | 421 zł |
| sierpień | 872 zł | 1293 zł | 421 zł |
| wrzesień | 1684 zł | 1293 zł | ‒ 391 zł |
| październik | 2431 zł | 1293 zł | ‒ 1138 zł |
| listopad | 2431 zł | 1293 zł | ‒ 1138 zł |
| grudzień | 2431 zł | 1482 zł | ‒ 949 zł |
| Łącznie | 15 953 zł | 15 705 zł | + 248 zł |
Ramka
Zasady stosowania rozporządzenia
1. Kilka wypłat w miesiącu
Przy pierwszej wypłacie płatnik sprawdza, czy ma stosować mechanizm z rozporządzenia, i jeżeli tak, to stosuje ten mechanizm. Przy drugiej wypłacie ponownie sprawdza, czy nie jest przekroczony limit 12 800 zł, i jeżeli nie jest, to również stosuje ten mechanizm. A jeżeli limit jest przekroczony, to koryguje pobór zaliczki w skali miesiąca do wysokości zaliczki obliczonej według nowych zasad.
2. Gdy zaliczki na starych zasadach są wyższe
W takiej sytuacji pobiera się zaliczki według nowych zasad i nie stosuje rozporządzenia.
3. Przekroczenie w pojedynczych miesiącach progu 12 800 zł
Po przekroczeniu progu miesięcznych przychodów nie ma zastosowania mechanizm z rozporządzenia. W takim przypadku płatnik musi dokonać korekty poboru zaliczki. Jeżeli w tym miesiącu dodatkowo wystąpiła ujemna różnica, to ponieważ nie stosuje się rozporządzenia, nie pobiera się również nadwyżki, która wystąpiła w poprzednich miesiącach.
4. Niepobrana różnica a przychód pracownika
Rozporządzenie tylko określa wysokość zaliczki, jaką podatnik ma pobrać w danym miesiącu, oraz wysokość nadwyżki do pobrania w kolejnych miesiącach. Niepobrana nadwyżka będzie przecież pobrana w późniejszym terminie albo rozliczona w zeznaniu, dlatego nie można mówić o powstaniu przychodu.
5. Kiedy stosuje się rozporządzenie
Limit dotyczy miesiąca i wynosi 12 800 zł przychodów, uzyskanych w danym miesiącu. Zatem rozporządzenie stosuje się w każdym miesiącu, w którym jest spełniony warunek limitu przychodów.
6. Zakończenie umowy na początku lub w trakcie roku
Pracodawca nie uwzględnia różnic w ostatniej wypłacie. Zostanie ona rozliczona w zeznaniu rocznym przez podatnika. ©℗
Krok 3. Jeśli zaliczki według starych zasad są większe, to nie stosuje się rozporządzenia. Jeśli zaliczki według starych zasad są mniejsze, to wtedy stosuje się rozporządzenie i pobiera się zaliczki w mniejszej wysokości (czyli według starych zasad).
Krok 4. Nadwyżka pomiędzy nowymi zasadami a starymi zasadami będzie pobrana później:
1) w miesiącu, w którym powstanie ujemna różnica pomiędzy zaliczkami na starych i nowych zasadach - do wysokości różnicy w danym miesiącu; [tabela 2]
Tabela 2. Zaliczka z uwzględnieniem rozliczenia nadwyżki (dla pracownika zarabiającego miesięcznie 12 000 zł brutto)
| Miesiąc | styczeń | luty | marzec | kwiecień | maj | czerwiec | lipiec | sierpień | wrzesień | październik | listopad | grudzień | Razem |
| Nadwyżka | 421 | 421 | 421 | 421 | 421 | 421 | 421 | 421 | ‒ 391 | ‒ 1138 | ‒ 1138 | ‒ 949 | 0 |
| Skumulowana nadwyżka | 421 | 842 | 1263 | 1684 | 2105 | 2526 | 2947 | 3368 | 2977 | 1839 | 701 | ‒ 248 | 0 |
| Zaliczka zgodnie z rozporządzeniem | 872 | 872 | 872 | 872 | 872 | 872 | 872 | 872 | 1684 | 2431 | 2431 | 2183 | 15 705 |
2) jeśli zaś taka sytuacja nie wystąpi, podatnik sam rozliczy ewentualną nadwyżkę w zeznaniu rocznym.
ROZLICZENIE PODATKU PRZY DODATKOWEJ WYPŁACIE TRZYNASTKI
Wszystko jest w porządku, gdy pracownik w jednym terminie otrzymuje stałe miesięczne wynagrodzenie. Nawet przy zastosowaniu nowych rozliczeń można do nich przywyknąć, zebrać stosowne oświadczenia i wcielać je w życie. Gorzej, gdy tych terminów wypłat jest kilka. W sektorze budżetowym występuje sporo takich dodatkowych składników wypłacanych w odrębnych terminach od wypłaty głównej. Jest nim m.in. trzynastka, którą wypłaca się w I kwartale za poprzedni rok kalendarzowy. Aby zilustrować zasady rozliczania pensji w miesiącu, w którym wystąpiła wypłata trzynastki, posłużmy się przykładem rozliczania wynagrodzeń nauczycieli. [przykład s. D5]
przykład
Wypłata wynagrodzenia w dwóch terminach
Nauczyciel 1 lutego 2022 r. otrzyma pensję w łącznej kwocie 5200 zł, następnie 14 lutego trzynastkę w kwocie 5600 zł. Jego łączny przychód w lutym 2022 r. będzie mieścił się w przedziale między 8549 zł a 11 141 zł. Pod warunkiem że nie złoży wniosku o niestosowanie ulgi dla klasy średniej, uzyska on prawo do skorzystania z niej. Jeśli przysługują mu podstawowe koszty uzyskania przychodów (250 zł) oraz złożył PIT-2 (od 2022 r. - 425 zł) oraz nie jest uczestnikiem PPK, nie złożył wniosku o niestosowanie ulgi dla klasy średniej i wniosku o nieprzesuwanie opłaty zaliczki, to kolejne obliczenia będą wyglądać następująco:
Tabela 3. Wynagrodzenie 1 lutego 2022 r.
| Lp. | Składniki | Obliczenia | Według zasad z 2021 r. | Według Polskiego Ładu |
| 1. | Wynagrodzenie brutto (przychód) | 5200 zł | 5200 zł | |
| 2. | Podstawa wymiaru składek ZUS | 5200 zł | 5200 zł | |
| 3. | Składka emerytalna 9,76 proc. | poz. 2 × 9,76 proc. | 507,52 zł | 507,52 zł |
| 4. | Składka rentowa 1,5 proc. | poz. 2 × 1,5 proc. | 78,00 zł | 78,00 zł |
| 5. | Składka chorobowa 2,45 proc. | poz. 2 × 2,45 proc. | 127,40 zł | 127,40 zł |
| 6. | Razem składki | poz. 3 + poz. 4 + poz. 5 | 712,92 zł | 712,92 zł |
| 7. | Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne | poz. 2 - poz. 6. | 4487,08 zł | 4487,08 zł |
| 8. | Składka na ubezpieczenie zdrowotne 9 proc. | poz. 7 × 9 proc. | 403,84 zł | 403,84 zł |
| 9. | Składka na ubezpieczenie zdrowotne 7,75 proc. | poz. 7 × 7,75 proc. | 347,75 zł | 0,00 zł |
| 10. | Koszty uzyskania przychodów | 250,00 zł | 250,00 zł | |
| 11. | Ulga dla klasy średniej | 0,00 zł | 0,00 zł | |
| 12. | Przychód do opodatkowania (dochód) - otrzymany wynik zaokrągla się do pełnych złotych | poz. 1 - poz. 6 - poz. 10 - poz. 11 | 4237 zł | 4237 zł |
| 13. | Kwota zmniejszająca miesięczną zaliczkę na podatek dochodowy | 43,76 zł | 425,00 zł | |
| 14. | Zaliczka przed zaokrągleniem | (poz. 12 × 17 proc.) - poz. 13 | 676,53 zł | 295,29 zł |
| 15. | Zaliczka do urzędu skarbowego - otrzymany wynik zaokrągla się do pełnych złotych | poz. 14 - poz. 9 | 329,00 zł | 295,00 zł |
| 16. | Kwota netto (do wypłaty) | poz. 1 - poz. 6 - poz. 8 - poz. 15 | 3754,24 zł | 3788,24 zł |
Przy pierwszej wypłacie pracownik nie korzysta z ulgi dla klasy średniej, gdyż jego przychód nie przekracza 5701 zł. Nie dokonuje się także wyrównania zaliczek, gdyż tegoroczne rozliczenie jest dla pracownika korzystniejsze.
Tabela 4. Trzynastka 14 lutego 2022 r.
Na tym etapie należy zsumować wypłatę główną z trzynastką i obliczyć wartość ulgi dla klasy średniej:
(10 800 zł × (‒ 7,35 proc.) + 819,08 zł) : 0,17 = 148,71 zł
| Lp. | Składniki | Obliczenia | Według zasad z 2021 r. | Według Polskiego Ładu |
| 1. | Wynagrodzenie brutto (przychód) | 5600 zł | 5600 zł | |
| 2. | Podstawa wymiaru składek ZUS | 5600 zł | 5600 zł | |
| 3. | Składka emerytalna 9,76 proc. | poz. 2 × 9,76 proc. | 546,56 zł | 546,56 zł |
| 4. | Składka rentowa 1,5 proc. | poz. 2 × 1,5 proc. | 84,00 zł | 84,00 zł |
| 5. | Składka chorobowa 2,45 proc. | poz. 2 × 2,45 proc. | 137,20 zł | 137,20 zł |
| 6. | Razem składki | poz. 3 + poz. 4 + poz. 5 | 767,76 zł | 767,76 zł |
| 7. | Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne | poz. 2 ‒ poz. 6. | 4832,24 zł | 4832,24 zł |
| 8. | Składka na ubezpieczenie zdrowotne 9 proc. | poz. 7 × 9 proc. | 434,90 zł | 434,90 zł |
| 9. | Składka na ubezpieczenie zdrowotne 7,75 proc. | poz. 7 × 7,75 proc. | 374,50 zł | 0,00 zł |
| 10. | Koszty uzyskania przychodów | 0,00 zł | 0,00 zł | |
| 11. | Ulga dla klasy średniej | 0,00 zł | 148,71 zł | |
| 12. | Przychód do opodatkowania (dochód) -otrzymany wynik zaokrągla się do pełnych złotych | poz. 1 ‒ poz. 6 ‒ poz. 10 ‒ poz. 11 | 4832 zł | 4684 zł |
| 13. | Kwota zmniejszająca miesięczną zaliczkę na podatek dochodowy | 0,00 zł | 0,00 zł | |
| 14. | Zaliczka przed zaokrągleniem | (poz. 12 × 17 proc.) - poz. 13 | 821,44 zł | 796,28 zł |
| 15. | Zaliczka do urzędu skarbowego - otrzymany wynik zaokrągla się do pełnych złotych) | poz. 14 ‒ poz. 9 | 447,00 zł | 796,00 zł |
| 16. | Kwota netto (do wypłaty) | poz. 1 ‒ poz. 6 ‒ poz. 8 ‒ poz. 15 | 3950,34 zł | 3601,34 zł |
Jak wynika z tabeli 4, mimo zastosowania ulgi dla klasy średniej, w 2022 r. przy drugiej wypłacie - trzynastki - pracownik otrzymałby o 349 zł mniej z uwagi na wyższą zaliczkę. W związku z tym zgodnie z rozporządzeniem do urzędu skarbowego należy przekazać zaliczkę w niższej kwocie, a pracownikowi wypłacić wynagrodzenie wyższe o 349 zł. ©℗
pytania i odpowiedzi
Zerowy PIT dla pracujących seniorów
Kto może złożyć oświadczenie o nieobliczanie zaliczek na podatek dochodowy? Czy trzeba mieć ustalone prawo do emerytury, czy wystarczy osiągnięcie wieku?
Od 1 stycznia 2022 r. przychody ze stosunku pracy pracowników spełniających warunki określone w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT) mogą korzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego. Jeśli pracownik złoży stosowne oświadczenie, to pracodawca nie oblicza zaliczek na podatek dochodowy. Zgodnie z komunikatem ZUS, który opublikowano 3 stycznia 2022 r. na stronie internetowej www.zus.pl, z zerowego PIT-u mogą skorzystać wszystkie osoby, które mają uprawnienia emerytalne, ale nie pobierają świadczenia. Nie jest więc konieczne złożenie wniosku do ZUS o przyznanie emerytury i jej zawieszenie. We wspomnianym komunikacie stwierdzono bowiem, że: „Od 1 stycznia 2022 r. obowiązuje wprowadzona w ramach Polskiego Ładu tzw. ulga dla pracujących seniorów. Z ulgi tej mogą skorzystać osoby, które spełnią następujące warunki:
- osiągnęły wiek emerytalny, który wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn,
- pozostają w zatrudnieniu,
- nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty rodzinnej.
Z ulgi dla pracujących seniorów mogą skorzystać również osoby, które mają przyznaną emeryturę, lecz jej nie pobierają, ponieważ nie rozwiązały stosunku pracy (mają zawieszone prawo do emerytury)”.
Kwota wolna od potrąceń
Po wprowadzeniu Polskiego Ładu składka zdrowotna nie jest już odliczana od podatku dochodowego. Czy w związku z tym zmieniły się zasady ustalania kwoty wolnej od potrąceń? Ile wynosi kwota wolna w 2022 r.?
Zmiany wprowadzone Polskim Ładem zmieniają wyłącznie zasady obliczania zaliczki na podatek dochodowy, natomiast nie zmieniły się zasady ustalania kwoty wolnej od potrąceń wynikającej z art. 871 kodeksu pracy (dalej: k.p.). Składka zdrowotna nadal więc obniża wynagrodzenie obliczane do celów ustalenia kwoty potrącenia oraz kwoty wolnej od potrąceń. Kwotę wolną oblicza się poprzez odjęcie z minimalnego wynagrodzenia za pracę (które w 2022 r. wynosi 3010 zł) składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania. W dalszym ciągu ustala się ją proporcjonalnie do wymiaru etatu. Co prawda k.p. nie precyzuje, że odliczeniu podlega również składka na ubezpieczenie zdrowotne, ale nie zmieniły się wytyczne i interpretacje dotyczące konieczności jej odejmowania. Pozostaje więc aktualne pismo resortu pracy z 16 października 2007 r., w którym wskazano, że obowiązkowe odliczenia, o których mowa w art. 87 k.p., obejmują nie tylko składkę na ubezpieczenie społeczne i zaliczkę na podatek dochodowy, lecz także składkę na ubezpieczenie zdrowotne.
Jeżeli więc pracownik jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy i przysługują mu podstawowe koszty uzyskania przychodów (250 zł), a pracodawca jest uprawniony do zmniejszania zaliczek na podatek dochodowy o kwotę zmniejszającą podatek (425 zł) oraz pracownik nie jest uczestnikiem PPK i nie korzysta z zerowego PIT-u, to kwotę wolną należy obliczyć następująco:
1) składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika:
- emerytalna: 293,78 zł (3010 zł × 9,76 proc.),
- rentowe: 45,15 zł (3010 zł × 1,5 proc.),
- chorobowa: 73,75 zł (3010 zł × 2,45 proc.),
- łącznie: 412,68 zł (293,78 zł + 45,15 zł + 73,75 zł);
2) składka na ubezpieczenie zdrowotne: 233,76 zł [(3010 zł - 412,68 zł) × 9 proc.]),
3) zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych:
- podstawa opodatkowania: 3010 zł - 250 zł - 412,68 zł = 2347,32 zł ≈ 2347 zł,
- zaliczka na podatek dochodowy: 0 zł (2347 zł × 17 proc. - 425 zł),
4) kwota wolna: 2363,56 zł (3010 zł - 412,68 zł - 233,76 zł).
Dotychczasowe oświadczenia i wnioski
Czy rozporządzenie z 7 stycznia 2022 r. niweluje złożone wcześniej dokumenty podatkowe, tj. PIT-2 i oświadczenie o rezygnacji z ulgi dla klasy średniej lub wniosek o niestosowanie kosztów uzyskania przychodów?
Rozporządzenie z 7 stycznia 2022 r. nie zmienia zasad stosowania przez płatnika ulgi dla klasy średniej ani składania PIT-2. Płatnik, obliczając zaliczkę według nowych zasad m.in. dla celów tego rozporządzenia, stosuje ulgę dla klasy średniej, jeżeli jest do tego uprawniony (czyli z mocy ustawy, jeżeli podatnik nie złożył rezygnacji z tej ulgi), a w przypadku kwoty wolnej - jeżeli pracownik złożył pracodawcy PIT-2.
Uwaga! Ministerstwo Finansów 10 stycznia 2022 r. opublikowało nowy wzór oświadczenia PIT-2 w wersji 7, który ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 stycznia 2022 r.
Podstawa prawna
art. 21 ust. 1 pkt 154, art. 32 ust. 2a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 64)
rozporządzenie ministra finansów z 7 stycznia 2022 r. w sprawie przedłużenia terminów poboru i przekazania przez niektórych płatników zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych (Dz.U. poz. 28)
art. 87, art. 871 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1162)
