W Polsce zgodnie z art. 56 ustawy funkcjonuje 7 następujących typów domów pomocy społecznej. Kategoryzacja następuje poprzez wskazanie grup osób, które mogą być ich pensjonariuszami. Są to:
1. osoby w podeszłym wieku
2. osoby przewlekle somatycznie chore
3. osoby przewlekle psychicznie chore
4. dorośli niepełnosprawni intelektualnie
5. dzieci i młodzież niepełnosprawni intelektualnie
6. osoby niepełnosprawne fizycznie
7. osoby uzależnione od alkoholu
Aby dostać się do właściwej jednostki należy przejść odpowiednią procedurę. Jej etapy opisano w rozporządzeniu.
Podstawą umieszczenia danej osoby w domu pomocy społecznej może być pisemny wniosek tejże osoby lub innego podmiotu np. powiatowego centrum pomocy rodzinie, posiadającego zgodę jej lub jej przedstawiciela ustawowego na działania w niniejszym zakresie. Wniosek składa się za pośrednictwem właściwego ośrodka pomocy społecznej.
Ponadto pracownik socjalny może zgłosić taką konieczność na podstawie przeprowadzonego rodzinnego wywiadu środowiskowego. W szczególności jeśli wykaże on między innymi brak możliwości zapewnienia usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania przez rodzinę i gminę.
Jeżeli wniosek składa sam ubiegający się, powinien on uzupełnić prośbę o dokumentację potwierdzającą zabezpieczenie finansowe przeznaczone na swoje utrzymanie. Zwolnienie z przekazania przedmiotowej dokumentacji dotyczy jedynie przypadków, w których skierowanie następuje na skutek orzeczenia sądu lub w związku z zaistnieniem zdarzeń losowych. W ich przypadku dopuszczalne jest umieszczenie danej osoby w dps poza kolejnością. W obu przypadkach przepisy przyznają dodatkowy 3 miesięczny termin na skompletowanie akt.
Uzupełniony wniosek wraz z załącznikami należy dostarczyć do ośrodka pomocy społecznej, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu. Jednostka ta wydaje decyzję o skierowaniu do dpsu.
Zgodnie z § 10 rozporządzenia, skierowanie nie jest ograniczone czasowo, chyba że wnioskujący chce by czas na jaki skierowanie jest wystawione był określony.
Ustawodawca nałożył na pracowników socjalnych domów pomocy społecznej obowiązek ustalenia przed przyjęciem do domu sytuacji przyszłego pensjonariusza, tak by po jej przyjęciu stosować względem niego ustalony na podstawie wywiadu indywidualny plan wsparcia.
Zawiadomieniem zainteresowanego o terminie przyjęcia do dpsu zajmuje się jego dyrektor.
Również dyrektor lub osoba przez niego wyznaczona odpowiedzialne są za przyjęcie osoby, która przybyła na podstawie skierowania oraz przeprowadzenie z jej udziałem rozmowy, która pozwoli na rozeznanie się w aktualnej sytuacji a także przekazanie niezbędnych informacji o zakresie świadczonych usług.
O fakcie przyjęcia nowej osoby szef danego domu musi poinformować organ lub podmiot prowadzący jednostkę.