Wprowadzenie wymogu składania wniosku o świadczenie 300+ tylko w formie elektronicznej może skutkować faktycznym pozbawieniem prawa do niego części rodzin, a także negatywnie wpłynąć na realizację zasady czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym.
Takie uwagi przedstawiło Rządowe Centrum Legislacji (RCL) do projektu rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczegółowych warunków realizacji programu „Dobry start”.
W swoim stanowisku podkreśla, że nowe przepisy są wydawane na podstawie art. 187a ust. 2 ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 821 ze zm.). Problem w tym, że jak wynika z treści zawartych w projekcie, podstawę do jego wydania stanowi art. 187a w brzmieniu nadanym przez nowelizację wspomnianej ustawy, nad którą wciąż trwają prace – obecnie po przyjęciu przez Sejm czeka bowiem na rozpatrzenie przez Senat. Dlatego, jak wskazuje RCL, nie ma możliwości wiążącego zaopiniowania projektu, który odnosi się do nieobowiązującego jeszcze stanu prawnego.
Jednak niezależnie od tego zastrzeżenia rządowych prawników budzi propozycja przewidująca, że składanie wniosku o przyznanie świadczenia na wyprawkę szkolną, a także wnoszenie innych pism w tej sprawie ma odbywać się wyłącznie przez internet. Takie rozwiązanie może w praktyce pozbawić prawa do świadczeń te rodziny, które z uwagi na brak odpowiednich środków technicznych lub kompetencji cyfrowych nie będą w stanie złożyć wniosku w ten sposób. To zaś może rodzić wątpliwości w aspekcie konstytucyjnej zasady równości.
W ocenie RCL nawet zawarty w projekcie obowiązek zapewnienia przez organ odpowiadający za przyznanie 300+ pomocy przy składaniu wniosków nie gwarantuje równego dostępu do świadczenia, w szczególności w sytuacji wielokrotnej, stałej potrzeby takiego dostępu. Jest to związane z tym, że wszystkie decyzje, postanowienia, zawiadomienia, wezwania i inne pisma w sprawie 300+ ZUS będzie doręczał rodzicowi w postaci elektronicznej na jego profil informacyjny w PUE ZUS. Natomiast brak dokonania wskazanych np. w wezwaniu czynności będzie oznaczać dla osoby ubiegającej się o świadczenie określone konsekwencje prawne, takie jak pozostawienie wniosku bez rozpatrzenia. Z kolei w przypadku przesłania na profil decyzji o odmowie przyznania 300+ będzie biegł termin do złożenia odwołania. Przyjęcie takich przepisów może więc negatywnie wpłynąć nie tylko na realizację zasady równości, lecz także czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym.
Uwagi RCL dotyczą również par. 27 projektu rozporządzenia, który zakłada, że wypłata świadczenia na wyprawkę szkolną będzie dokonywana wyłącznie w formie bezgotówkowej. Takie rozwiązanie może budzić z kolei wątpliwości jako wymuszające założenie rachunku płatniczego oraz korzystanie z niego. Jednocześnie jest ono mniej korzystne – w stosunku do obecnie obowiązujących przepisów – dla rodziców, którym dostosowanie się do tego wymogu może sprawić trudność, bo np. mieszkają w mniejszych miejscowościach i mają problemy z dostępem do internetu.
Ponadto RCL zwraca uwagę, że w par. 10 projektu rozporządzenia określony został zakres danych podawanych we wniosku o 300+. Przy czym został on uszczegółowiony w przypadku rodzica oraz innych osób, które mogą występować o świadczenie, nie wiadomo natomiast, jakie należy podać dane dotyczące dziecka. Dlatego przepis ten powinien być skorygowany.
Etap legislacyjny
Konsultacje projektu rozporządzenia