Sąd rejonowy zasądził od naszej gminy na rzecz niepublicznego przedszkola ok. 30 tys. zł plus odsetki jako zaległe (zaniżone) dotacje z 2020 r. Gmina zamierza wypłacić te środki do końca marca. Czy możemy zobligować przedszkole, aby wykorzystało je tylko na zadania ustawowe, czyli na opiekę nad dziećmi?
Nie można wymusić na niepublicznym przedszkolu, aby środki z tytułu zaniżonej dotacji zostały przeznaczone na zadania, które wynikają z ustawy o finansowaniu zadań oświatowych (dalej: u.f.z.o.). Nie jest to bowiem dotacja.
Przypomnijmy najpierw, że podstawą prawną do wypłaty dotacji dla niepublicznego przedszkola stanowi art. 17 ust. 3 u.f.z.o., z którego wynika, że niepubliczne przedszkole, niebędące przedszkolem specjalnym, otrzymuje na każdego ucznia (oprócz tych z niepełnosprawnością, dla których poziom wsparcia wylicza się inaczej) dotację z budżetu gminy. Wynosi ona 75 proc. podstawowej kwoty dotacji dla przedszkoli publicznych. Z kolei możliwy zakres wykorzystania tych środków określa art. 35 u.f.z.o. Wynika z niego m.in., że dotacje te są przeznaczone na dofinansowanie realizacji zadań placówek wychowania przedszkolnego, szkół lub placówek w zakresie kształcenia, wychowania i opieki, w tym kształcenia specjalnego i profilaktyki społecznej.
Jak rozliczać
Dotacje mogą być wykorzystane wyłącznie na wskazane dwie grupy wydatków:
1) wydatki bieżące placówki wychowania przedszkolnego, obejmujące każdy wydatek poniesiony na cele działalności placówki wychowania przedszkolnego,
2) zakup środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych enumeratywnie wymienionych w art. 35 u.f.z.o.
Dla omawianych zagadnień znaczenie mają także regulacje ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.), w tym art. 126 oraz 252. Pierwszy z nich wskazuje, że dotacje to środki z budżetu państwa, budżetu jednostek samorządu terytorialnego oraz z państwowych funduszy celowych, podlegające szczególnym zasadom rozliczania. Drugi zaś stanowi o różnych konsekwencjach nieprawidłowości związanych ze środkami dotacyjnymi, w tym dotacji udzielanych na podstawie ustawy o finansowaniu zadań oświatowych. W ust. 1 tego artykułu postanowiono, że jeśli środki te zostały wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem albo pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości, to podlegają zwrotowi do budżetu wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, w ciągu 15 dni od dnia stwierdzenia ww. okoliczności.
WAŻNE Pieniądze przekazane niepublicznej placówce z tytułu niewłaściwie naliczonej dotacji oświatowej po upływie roku budżetowego mogą być wydane w dowolny sposób.
Wskazane art. 125 i art. 252 u.f.p. bez wątpienia miałyby zastosowanie w tych sytuacjach, w których gmina przekazuje do niepublicznej placówki oświatowej środki o statusie dotacji. W przypadku gdy przedszkole przeznaczyłoby dotację na inne cele niż te związane z kształceniem, wychowaniem czy opieką, gmina byłaby uprawniona do podjęcia kroków prawnych ukierunkowanych na wyegzekwowanie zwrotu niewłaściwej wykorzystanej dotacji, wydając stosowną decyzję administracyjną. Jednak taki mechanizm postępowania nie będzie miał zastosowania do środków zasądzonych przez sąd rejonowy, które z budżetu gminy trafiają na rachunek niepublicznego przedszkola. Powyższe regulacje nie dotyczą bowiem sytuacji, gdy gmina musi wypłacić niepublicznemu przedszkolu pewne środki stanowiące zaniżone dotacje.
Inny status
Na ten aspekt prawny zwrócono uwagę w piśmie Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu z 12 czerwca 2019 r. (znak WA-0280/54/2019; źródło: bip.poznan.gov.pl). Tamże wskazano, że środki zasądzone wyrokiem sądowym – jako zaniżone dotacje z lat poprzednich – wypłacone po upływie roku budżetowego, nie posiadają już statusu dotacji z art. 126 u.f.p. Jak zaznaczono, środki te dotyczą zadań już zrealizowanych przez niepubliczne przedszkole, a nie takich zadań, które dopiero mają być zrealizowane. Finalnie uznano, że z tych względów wyłączona jest możliwość żądania rozliczenia tych środków i kontroli ich przeznaczenia. W piśmie jednoznacznie wskazano, że: „(…) brak jest regulacji dotyczących kontroli wydatkowania takich środków zgodnie z ustawą o finansowaniu zadań oświatowych”. Jako dodatkowy argument wskazano art. 263 u.f.p., który przewiduje, że niezrealizowane kwoty wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego wygasają z upływem roku budżetowego.
Wnioski praktyczne
Gmina powinna wykonać wyrok sądu i po prostu wypłacić środki zasądzone dla niepublicznego przedszkola z tytułu zaniżonej dotacji za 2020 r. Warto także pamiętać, że wypłacając środki zasądzone wyrokiem sądowym, gmina ma większą elastyczność dokonywania wydatków budżetowych. Jak bowiem wynika z art. 164 ust. 1 u.f.p., wydatki nieprzewidziane, których obowiązkowe płatności wynikają z tytułów wykonawczych, wyroków sądowych lub ugód, mogą być dokonywane bez względu na poziom środków finansowych zaplanowanych na ten cel. Odpowiednia zmiana planu wydatków powinna nastąpić w trybie przeniesień wydatków z innych podziałek klasyfikacji wydatków lub z rezerw celowych.
Gmina nie powinna jednak stawiać warunków wypłaty tych środków, m.in. uzależniając ich przekazanie od przeznaczenia na wydatki określone w art. 35 u.f.z.o. Sposób wydatkowania tych środków jest bowiem wyłącznie w gestii niepublicznego przedszkola.
Podstawa prawna
art. 126, art. 164 ust. 1, art. 252 ust. 1, art. 263 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305)
art. 17 ust. 3, art. 35 ust. 1 ustawy z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2029; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2400)
