– Jedną z cen, jaką przyszło zapłacić za przyśpieszony rozwój infrastrukturalny Polski, są głębokie straty w obszarze krajobrazu – podnosił Bronisław Komorowski, prezydent RP, podczas wczorajszej debaty „Krajobraz Polski dobrem publicznym – potrzeba zmian w zarządzaniu krajobrazem”.
Przedstawił na niej projekt ustawy, którego celem ma być wzmocnienie narzędzi ochrony krajobrazu, a także wdrożenie postanowień Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, którą Polska ratyfikowała w połowie 2004 r.

Klasyfikacja i waloryzacja przestrzeni

Główne założenia, jakie zostały zawarte w projekcie sygnowanym przez Kancelarię Prezydenta, dotyczą wprowadzenia powszechnej identyfikacji i waloryzacji krajobrazów. Ma ona na celu chronić obszary o charakterze priorytetowym, czyli te szczególnie cenne dla społeczeństwa ze względu na ich wartości przyrodnicze, kulturowe, historyczne lub estetyczno-widokowe.
Dziś bowiem, jak wskazano w uzasadnieniu projektu, jakości krajobrazu zagraża:
● bardzo niski stan zabezpieczenia obszarów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego,
● w konsekwencji – rozproszenie zabudowy i dowolność działań w oparciu o decyzje o zagospodarowaniu terenu,
● intensywne zabudowywanie przedpoli widokowych panoram i sylwet miejscowości przy jednoczesnym braku skutecznej możliwości prawnej ich ochrony poza ustaleniami w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, których jest niewiele.
W celu identyfikacji, waloryzacji i zaplanowania sposobów ochrony krajobrazów projekt prócz wprowadzenia nieznanej dotąd prawu polskiemu definicji krajobrazu wprowadza instytucję audytu krajobrazowego.
Będzie on sporządzany przez marszałka województwa (a następnie uchwalany przez jego sejmik) nie rzadziej niż raz na 20 lat. Jego celem będzie zaś identyfikacja typów krajobrazu występujących na obszarze danej jednostki, określenie ich cech charakterystycznych oraz dokonanie ich waloryzacji. Określać się w nim będzie m.in. także:
● lokalizację krajobrazów priorytetowych;
● zagrożenia dla zachowania ich wartości;
● planowane sposoby ich ochrony.
– Taki audyt byłby finansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska jako zadanie własne samorządu województwa – wskazywał Olgierd Dziekoński, sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta.
Dla terenów, które w audycie uzyskają zaś status priorytetowych, ustanawiane mają być także urbanistyczne zasady ochrony krajobrazu. Będą to normy dotyczące ładu przestrzennego, jak np. ograniczenia w zakresie lokalizowania zabudowy, nieprzekraczalne parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu czy dopuszczalne materiały do budowy budynków.
Zasady te będą wiążące przy opracowywaniu m.in. projektów studium kierunków i uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a także przy wydawaniu decyzji o warunkach zabudowy czy pozwoleń na budowę.

Przepadek nielegalnego billboardu

Projekt zawiera też uregulowania mające na celu walkę z zaśmiecającymi przestrzeń publiczną reklamami zewnętrznymi. Daje on radzie gminy kompetencje do ustalania – w formie samodzielnego aktu prawa miejscowego – zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, tablic i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń. Określane w uchwale będą również ich gabaryty, standardy jakościowe oraz rodzaje wyrobów, z jakich będą mogły być wykonane. Gmina będzie również uprawniona do pobierania opłat za reklamy stawiane na jej terenie.
Umieszczanie tablic lub urządzeń reklamowych z naruszeniem tych warunków będzie zaś podlegać karze. Taki czyn stanowić ma wykroczenie podlegające karze ograniczenia wolności albo grzywny. Możliwe będzie również orzeczenie przepadku przedmiotów stanowiących przedmiot wykroczenia, co zdaniem projektodawców w sposób szczególnie skuteczny powinno przeciwdziałać dobrowolnej lokalizacji nośników wielkopowierzchniowych czy innych, bardziej wyrafinowanych urządzeń reklamowych.
Zdaniem ekspertów postulowane przez prezydenta rozwiązania idą w dobrym kierunku, choć w zakresie reklam mogłyby być odważniejsze.
– Absolutnym minimum powinno być wprowadzenie zakazu reklam zewnętrznych przy drogach krajowych i wojewódzkich poza terenami zabudowanymi – uważa przykładowo Janusz Sepioł, senator RP, ekspert z zakresu gospodarki przestrzennej.
Powinno się zakazać stawiania reklam przy drogach poza terenami zabudowanymi
Etap legislacyjny
Projekty skierowany do konsultacji