Będzie można zaskarżyć do sądu nowy podział terytorialny.
Zmian w podziale terytorialnym kraju nadal będzie dokonywać Rada Ministrów. Tyle że tego typu rozstrzygnięcie nie będzie już miało formy rozporządzenia, a będzie decyzją. To ważna zmiana dla samorządów, gdyż otworzy im drogę do kwestionowania nowego podziału.

Wbrew woli gmin

Projekt nowelizacji ustawy o samorządzie gminnym oraz o samorządzie powiatowym przedstawiła senacka komisja ustawodawcza. Jest on wykonaniem postanowień Trybunału Konstytucyjnego, który zasygnalizował potrzebę stworzenia przepisów, które pozwalałyby jednostkom samorządu terytorialnego skutecznie bronić się przed zbyt pochopnie podejmowanymi decyzjami na temat zmiany przebiegu ich granic. Obecnie takiego mechanizmu nie ma.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy o samorządach gminnym i powiatowym są dwa tryby zmiany granic tych jednostek: na wniosek zainteresowanej gminy albo w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Decyzje wydawane w tym drugim trybie często były podejmowane wbrew woli gmin i ich mieszkańców. Co gorsza, nie można było ich zaskarżyć, gdyż sąd administracyjny nie ma kompetencji do badania aktów normatywnych, a więc właśnie rozporządzeń, wydawanych przez naczelne organy administracji rządowej, czyli m.in. rząd.

Zdaniem trybunału

Gminy próbowały więc innej drogi – zaskarżając rozporządzenia Rady Ministrów do TK. Tak było m.in. w 2009 r., kiedy do TK z wnioskiem wystąpiło pięć gmin. Reprezentujący wnioskodawców prof. Michał Kulesza wskazywał, że w konstytucji przewidziana jest samodzielność jednostek samorządu terytorialnego, która podlega ochronie sądowej.
– Gmina, której majątek i terytorium się zmniejsza na rzecz innej jednostki samorządu, nie może odwołać się w tej sprawie do sądu. Jest to barbarzyński sposób rozwiązywania konfliktów terytorialnych. Stabilność terytorialna gmin jest niezbędnym warunkiem prawidłowego wykonywania przez nie zadań publicznych – podkreślał Michał Kulesza.
Jednak sędziowie za każdym razem, gdy rozpatrywali tego typu sprawę, stwierdzali, że trybunał nie jest właściwy do badania takich rozporządzeń, gdyż nie zawierają one generalnych i abstrakcyjnych norm prawnych. TK nie może oceniać zasadności zmian granic poszczególnych gmin.
Problem gmin zostanie rozwiązany, jeżeli opisywany projekt stanie się obowiązującym prawem. Wówczas samorządy, których będzie dotyczyła zmiana granic, będą mogły zwrócić się w ciągu dwóch miesięcy od dnia doręczenia decyzji z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Od decyzji będzie przysługiwała gminie skarga do sądu administracyjnego.
Etap legislacyjny: Projekt