Nasza gmina chce jeszcze w grudniu br. udzielić pomocy finansowej sąsiedniej gminie na pilne remonty dróg, które mają się rozpocząć pod koniec roku. W uchwale chcemy rozdzielić finansowanie dotacyjne – 20 tys. zł do końca roku z budżetu z 2020 r. i 100 tys. na przyszły rok z budżetu na 2021 r., który będzie uchwalany w styczniu. W podstawie prawnej uchwały podajemy standardowo art. 10 ust. 2 ustawy samorządowej oraz art. 220 ustawy o finansach publicznych. Czy będzie to legalne rozwiązanie? Czy RIO może to podważyć?
Możliwość udzielenia pomocy finansowej przez jedną gminę drugiej nie pozostawia żadnych wątpliwości. Jednakże podejmując uchwałę w tym zakresie, należy pamiętać, że takie wsparcie może obejmować jedynie bieżący rok budżetowy, czyli 2020 r. Wsparcie finansowe na 2021 r. będzie możliwe po formalnym przyjęciu budżetu na ten okres budżetowy.
Gminy mogą sięgnąć po daninę od bankomatów i automatów
Gminy mogą sięgnąć po daninę od bankomatów i automatów

Zobacz również

Współdziałanie jednostek

Analiza podanego zapytania wymaga odniesienia się do regulacji dwóch aktów prawnych – ustawy o samorządzie gminnym (u.s.g.) oraz ustawy o finansach publicznych (u.f.p.). W pierwszej kolejności warto przyjrzeć się regulacjom przywołanym w zapytaniu, bowiem faktycznie stanowią one normatywne podstawy do przekazywania pomocy finansowej między gminami a innymi jednostkami samorządowymi.
I tak w art. 10 u.s.g. postanowiono, że wykonywanie zadań publicznych może być realizowane w drodze współdziałania między jednostkami samorządu terytorialnego. Nadto, gminy, związki międzygminne oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego mogą udzielać pomocy – w tym finansowej – sobie wzajemnie bądź innym JST. Z kolei w art. 220 jest mowa o tym, że z budżetu danej JST może być udzielona innym jednostkom samorządu pomoc finansowa w formie dotacji celowej lub pomocy rzeczowej. Podstawą udzielenia pomocy, o której mowa w ust. 1 tego artykułu, jest umowa. Spory w zakresie zwrotu dotacji rozstrzygają sądy powszechne. Przepis ten nawiązuje do art. 216 ust. 2 pkt 5 tej ustawy, z którego wynika, że wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego są przeznaczone na realizację zadań określonych w odrębnych przepisach, a w szczególności na pomoc rzeczową lub finansową dla innych JST, określoną odrębną uchwałą przez organ stanowiący jednostki.

W konkretnym akcie

Właśnie w podanym zapytaniu problem dotyczy tej odrębnej uchwały, przyjmowanej przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, czyli przez radę gminy. Jak bowiem podano w uchwale, planuje się wprowadzić zapisy o ww. finansowaniu pomocowym w części na 2020 r. (czyli z aktualnego budżetu) na kwotę 20 tys. zł oraz w części na 2021 r.(czyli z budżetu, który będzie przyjęty na 2021 r.). Chcąc dokonać oceny podanego zamierzenia finansowego, trzeba jeszcze zerknąć w art. 211 u.f.p. Postanowiono w nim, że budżet jednostki samorządu terytorialnego jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki. I jest uchwalany na rok budżetowy (rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy). Podstawą gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego w danym roku budżetowym jest uchwała budżetowa.

Jasne stanowisko RIO

Oceny wzajemnych relacji ww. przepisów dotyczących pomocy finansowej oraz istoty funkcjonowania budżetu jako rocznego instrumentu finansowania dokonano trafnie w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Zielonej Górze z 29 października 2020 r. (nr 190/2020). Tamże, w zbliżonym stanie faktycznym (pomoc finansowa miała zostać udzielona zarówno w 2020 r., jak i w 2021 r.), wskazano, że: „(…) planowanie udzielenia pomocy finansowej z budżetu 2021 r. narusza (…) w sposób istotny art. 216 ust. 2 pkt 5, art. 220 ust. 1 w związku z art. 211 powołanej wyżej ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych”. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia zwrócono także uwagę na to, że wszystkie wskazane regulacje dotyczące pomocy finansowej mają odniesienie do planowania i wydatkowania środków budżetowych w kontekście jednego roku budżetowego, a nie kolejnych lat budżetowych. Finalnie skutkowało to stwierdzeniem nieważności w części uchwały rady gminy w sprawie udzielenia pomocy finansowej innej jednostce samorządu terytorialnego.
Zresztą podobna koncepcja interpretacyjna funkcjonowała już wcześniej w orzecznictwie nadzorczym regionalnych izb obrachunkowych, czego przykładem może być np. uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Opolu z 22 lipca 2019 r. (nr 21/31/2019), gdzie m.in. stwierdzono, że „jeżeli gmina planuje udzielić pomocy finansowej innej jednostce samorządu terytorialnego, powinna dokonać tego na podstawie uchwały budżetowej obowiązującej w roku udzielenia pomocy”.
Z powyższego wynika, że w aktualnym stanie prawnym brak jest podstaw, aby w uchwale w sprawie wsparcia finansowego przyjmować zapisy dotyczące udzielenia pomocy z budżetu na 2021 r. Końcowo warto dodać, że żadnych zmian w tym zakresie nie wprowadzono w związku z aktualnym stanem epidemii. W konsekwencji nie można upatrywać legalności sugerowanej propozycji w przepisach specustaw związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19.
Podstawa prawna:
  • art. 10 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 713),
  • art. 211, 216 i 220 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz.1175).