O środki mogą aplikować gminy i powiaty, by sfinansować usługi dla zamieszkujących na ich terenie opiekunów osób z niepełnosprawnościami. Nie jest potrzebny wkład własny. Rząd liczy, że dzięki modyfikacjom w warunkach naboru po pieniądze sięgnie więcej samorządów niż do tej pory
ikona lupy />
DGP
Materiał powstał przy współpracy z Ministerstwem Rodziny i Polityki Społecznej
Dysponentem pochodzących z Funduszu Solidarnościowego środków na zapewnienie opieki wytchnieniowej jest minister rodziny i polityki społecznej. Na złożenie wniosków gminy i powiaty mają czas do 9 grudnia 2020 r. Składają je do wojewodów, którzy do 23 grudnia 2020 r. przekazują ministrowi listę podmiotów rekomendowanych do wsparcia. [ramka 1]

Ramka 1

Jak aplikować o środki – krok po kroku
1) Ogłoszenie naboru wniosków przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej.
2) Złożenie przez gminy/powiaty do właściwego wojewody wniosków o środki finansowe – trzeba uwzględnić przewidywaną liczbę uczestników programu i koszty realizacji usług.
3) Ocena wniosków przez wojewodę i przygotowanie listy podmiotów rekomendowanych do wsparcia.
4) Weryfikacja i zatwierdzenie listy przez ministra rodziny i polityki społecznej – do 8 stycznia 2021 r.
5) Ogłoszenie listy podmiotów, których wnioski zostały zatwierdzone, wraz z kwotą przyznanych środków przez wojewodę – będą dostępne na stronie internetowej oraz w Biuletynie Informacji Publicznej – w terminie 30 dni od opublikowania przez ministra zatwierdzonej listy rekomendowanych wniosków.
6) Zawarcie umów między ministrem a wojewodami i przekazanie im puli środków.
7) Zawarcie umów między wojewodami a gminami/powiatami.
8) Przekazanie pieniędzy do JST.
Program nie jest nowy, ale jak dotąd zainteresowanie nim samorządów było nikłe. Dla przykładu w 2019 r., gdy wystartowała pierwsza edycja, a rząd przeznaczył na program 110 mln zł, samorządy wnioskowały zaledwie o 23,6 mln zł, a wykorzystały niecałe 7,2 mln zł. W 2020 r. można było sięgnąć po 80 mln zł, wnioskowano o 28,5 mln zł. Ile udało się wykorzystać, będzie wiadomo dopiero po zakończeniu roku.
MRPiPS wprowadza zmiany w programie „Opieka wytchnieniowa”
MRPiPS wprowadza zmiany w programie „Opieka wytchnieniowa”

Zobacz również
WAŻNEWniosek w postaci papierowej gminy i powiaty muszą przesłać wojewodzie listem poleconym lub złożyć osobiście we właściwym urzędzie wojewódzkim. Jeśli wniosek ma postać elektroniczną, musi być złożony za pośrednictwem platformy ePUAP i opatrzony podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP albo kwalifikowanym podpisem elektronicznym.
JST ucieszy zapewne fakt, że tym razem program będzie ogłoszony z wyprzedzeniem, a na jego realizację będą one miały cały 2021 r. W poprzednich edycjach czasu było o wiele mniej, co skutecznie zniechęcało potencjalnych wnioskodawców do sięgnięcia po rządowe pieniądze.

Zachętą poprawione kryteria

Największą rewolucją obecnej edycji jest rezygnacja z konieczności spełniania obowiązującego od 1 października 2018 r. kryterium dochodowego określonego w art. 8 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2020 r. poz. 1876). To oznacza nie tylko poszerzenie grupy odbiorców programu (o czym piszemy dalej), lecz i ułatwienie dla gmin, które zwolnione zostaną z mozolnej procedury gromadzenia i weryfikowania dokumentów potwierdzających sytuację dochodową opiekunów. Odbiurokratyzowana została także procedura przyznawania opieki – rząd wycofał z programu obowiązek wydawania przez JST decyzji administracyjnych, tak więc do pierwszego wsparcia kwalifikuje jedynie wypełniona przez opiekuna karta zgłoszenia. Kolejna prośba o pomoc może już być przyjęta przez urzędnika osobiście, telefonicznie, drogą pisemną, a także za pomocą poczty elektronicznej. To ważna zmiana, bo do tej pory proces uzyskania wsparcia spowolniało wydawanie decyzji w trybie przewidzianym kodeksem postępowania administracyjnego – decyzję należało przygotować na piśmie, doręczyć i odczekać 14 dni, aż stanie się ostateczna.
Rezygnacja z tego długotrwałego procesu umożliwiła następny krok: wprowadzenie przyznania usługi wytchnieniowej w sytuacji nagłej, interwencyjnej, wtedy gdy opiekun – z powodów, których wcześniej nie mógł przewidzieć – wymaga natychmiastowego zastąpienia go w opiece nad osobą niepełnosprawną.

Dla kogo pomoc

Głównym celem programu, jak podaje resort rodziny, jest wsparcie członków rodzin lub opiekunów sprawujących bezpośrednią opiekę nad:
1) dziećmi z orzeczeniem o niepełnosprawności,
2) osobami ze znacznym stopniem niepełnosprawności oraz orzeczeniami równoważnymi
– w łącznej liczbie nie mniejszej niż 1500 osób na cały program, a w skali kraju przez możliwość uzyskania doraźnej, czasowej pomocy w formie usługi opieki wytchnieniowej.
JST nie będą musiały kierować wsparcia jedynie do tych, którzy zajmują się osobami wymagającymi stałej lub długotrwałej opieki w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji albo codziennego współudziału w procesie leczenia, rehabilitacji czy edukacji. Ale przyznając wsparcie, gminy lub powiaty w pierwszej kolejności będą uwzględniać potrzeby tych, którzy zajmują się bliskimi z niepełnosprawnością sprzężoną, wymagają wysokiego poziomu wsparcia albo tymi, którzy stale przebywają w domu, tj. nie korzystają z ośrodka wsparcia lub placówek pobytu całodobowego, np. ośrodka szkolno-wychowawczego czy internatu. Wsparcie kierowane jest do członków rodzin i opiekunów sprawujących bezpośrednią opiekę i mieszkających razem z osobą z niepełnosprawnością. [ramka 2]

Ramka 2

Definicja rodziny
Członkami rodziny są małżonkowie, rodzice bądź opiekunowie faktyczni dziecka, jeśli jednocześnie wystąpili z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie. W skład rodziny wlicza się wszystkie pozostające na ich utrzymaniu dzieci do 18. roku życia, a starsze – do 25. roku życia – jedynie wówczas, gdy się uczą. Za dziecko w rodzinie według tej definicji uznawana jest także osoba niepełnosprawna bez względu na wiek, jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, o ile z tego tytułu pobierane jest na niego świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy, lub zasiłek dla jego opiekuna.
Członkiem rodziny nie jest natomiast pełnoletnie dziecko posiadające własne dziecko oraz dziecko pozostające w związku małżeńskim, a także dziecko, nad którym opieka prawna została powierzona innej osobie.
Jeśli chętnych nadal będzie zbyt wielu, to pierwszeństwo w skorzystaniu z usługi wytchnieniowej otrzymają ci, którzy dostarczą JST kartę pomiaru niezależności funkcjonalnej według zmodyfikowanych kryteriów oceny – skali FIM (z wynikiem od 18 do 75 pkt), zgodną z wzorem dołączonym do programu. Stanowi ona ocenę ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu osób niepełnosprawnych oraz zakresu niezbędnego im wsparcia. Uzupełnia ją lekarz rodzinny lub lekarz rehabilitacji medycznej, fizjoterapeuta albo pielęgniarka.
Natomiast kwalifikację osoby realizującej usługi opieki wytchnieniowej określa gmina lub powiat.

Formy wsparcia i limity

W 2021 r. program „Opieka wytchnieniowa” będzie realizowany w trzech formach:
1) w ramach pobytu dziennego w miejscu zamieszkania osoby z nieełnosprawnością lub w ośrodku wsparcia – nie więcej niż 240 godzin rocznie;
2) w ramach pobytu całodobowego w ośrodku wsparcia, w ośrodku/placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom z niepełnosprawnością wpisaną do rejestru właściwego wojewody – do 14 dni rocznie;
Przy czym obie formy wsparcia mogą być też świadczone w innym, wskazanym przez opiekuna osoby niepełnosprawnej miejscu, o ile gmina lub powiat się na to zgodzi.
3) specjalistycznego poradnictwa (psychologicznego lub terapeutycznego) oraz wsparcia w zakresie nauki pielęgnacji, rehabilitacji czy dietetyki. Roczny limit dla tego rodzaju pomocy specjalistycznej w programie to 20 godzin.
Co istotne, szacując koszty związane z realizacją usług opieki wytchnieniowej, gmina lub powiat muszą uwzględnić przewidziane programem limity:
  • godzina realizacji usług w ramach pobytu dziennego nie może przekroczyć 40 zł;
  • maksymalny koszt jednej doby realizacji usług w ramach pobytu całodobowego to 600 zł;
  • specjalistyczne poradnictwo (a także wsparcie w zakresie nauki pielęgnacji, rehabilitacji czy dietetyki) to nie więcej niż 100 zł za godzinę, bez względu na ilość osób w grupie. To jedyne zadanie, które będzie realizowane wyłącznie przez powiaty.

Zlecanie usług

Gmina lub powiat mogą realizować opiekę wytchnieniową samodzielnie, przez pracowników ośrodka pomocy społecznej, urzędu gminy/powiatu lub gminnych/powiatowych jednostek organizacyjnych, kupić usługi od podmiotów sektora prywatnego albo zlecić realizację tej usługi organizacjom pozarządowym oraz podmiotom prowadzącym działalność pożytku publicznego. Są to organizacje pozarządowe niebędące jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy o finansach publicznych lub przedsiębiorstwa, instytuty badawcze, banki i spółki prawa handlowego będące państwowymi lub samorządowymi osobami prawnymi, niedziałającymi w celu osiągnięcia zysku osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia. Usługę wytchnieniową można zlecić też osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym działającym na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego, stowarzyszeniom jednostek samorządu terytorialnego, spółdzielniom socjalnym, spółkom akcyjnym i spółkom z o.o. oraz klubom sportowym będącym spółkami działającymi na podstawie ustawy o sporcie – pod warunkiem że nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych, a także nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.

Zadania samorządów

Do zadań gmin i powiatów, które w 2021 r. będą uczestniczyły w programie, należy:
  • poinformowanie o ogłoszeniu o naborze wniosków na swojej stronie internetowej;
  • złożenie wniosku o środki finansowe z programu do właściwego wojewody;
  • po ogłoszeniu wyników naboru – złożenie do wojewody oświadczenia o przyjęciu bądź rezygnacji z tych środków;
  • pośrednictwo w realizacji usług opieki wytchnieniowej między osobami realizującymi te usługi a opiekunami prawnymi/członkami rodzin;
  • realizowanie zadań zgodnie z podpisanymi umowami w zakresie wysokości i trybu przekazywania środków Funduszu Solidarnościowego;
  • rozliczenie z wojewodą otrzymanych środków finansowych oraz poddanie się kontroli;
  • przedstawianie – na żądanie wojewody – wyjaśnień, informacji i dokumentów dotyczących realizowanych zadań oraz sporządzanie zestawień oraz sprawo zdań z realizacji programu;
  • w przypadku zlecania realizacji usługi opieki wytchnieniowej innym podmiotom (np. NGOS-om) koordynacja, nadzór zadań oraz sposobu wykorzystania; zlecając zadania, JST mają obowiązek podpisania umów z realizatorami opieki. Umowy powinny zawierać wzory sprawozdań;
  • prowadzenie dokumentacji potwierdzającej realizację programu.

Wybór wniosków do rządowego finansowania

Kryteria oceny wniosków określa art. 13 ust. 6 ustawy z 23 października 2018 r. o Funduszu Solidarnościowym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1787). Pod uwagę wzięte zostaną następujące kryteria:
  • adekwatność oferty w odniesieniu do celów programu;
  • możliwy wpływ realizowanych usług opiekuńczych na opiekunów i osoby niepełnosprawne;
  • racjonalne ustalanie wydatków we wniosku, czyli unikanie ich zawyżania w stosunku do realizowanych zadań;
  • dysponowanie przez wnioskodawcę zasobami ludzkimi oraz możliwościami organizacyjnymi niezbędnymi do organizacji opieki.
WAŻNEKosztami kwalifikowanymi są też faktycznie poniesione koszty obsługi programu. Tu obowiązują limity – wójt, burmistrz, prezydent miasta/starosta może wydać na ten cel nie więcej niż 2 proc. środków przekazanych JST na realizację zadania.
Ministerstwo weźmie pod uwagę to, czy wszystkie ujęte wydatki są związane z przewidzianymi przez JST i właściwie opisanymi zadaniami oraz to, czy wniosek jest spójny, obejmuje kompletne i możliwe do realizacji działania. Zwróci też uwagę, czy wszystkie wydatki są niezbędne do poniesienia i rzeczywiście służą zapewnieniu opieki wytchnieniowej.
W procesie weryfikacji istotna będzie również planowana liczba uczestników programu, w szczególności planowana liczba osób z niepełnosprawnością wymagających wysokiego poziomu wsparcia, w tym osób z niepełnosprawnościami sprzężonymi i trudnościami związanymi z mobilnością i komunikacją.
PYTANIA I ODPOWIEDZI
▶ Opieka wytchnieniowa kierowana jest do opiekunów dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności oraz opiekunów osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Jak weryfikować orzeczenia wydawane przez ZUS, który orzeka o częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy, a nie o stopniu niepełnosprawności?
Zgodnie z art. 5 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 426; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875) orzeczenie ZUS o całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji są traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Tak samo należy potraktować orzeczenie o zaliczeniu do I grupy inwalidów, które zostało wydane przed wejściem w życie ustawy rehabilitacyjnej i nie utraciło mocy prawnej. Do znacznego stopnia niepełnosprawności należy także zaliczyć osoby o stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, o ile w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje im zasiłek pielęgnacyjny.
▶ Epidemia koronawirusa to okres spowolnienia funkcjonowania wszystkich instytucji, w tym także związanych z orzecznictwem o niepełnosprawności. Co zrobić, jeśli orzeczenie było wydane na okres, który właśnie upłynął?
Zgodnie z przepisami art. 15h oraz 15zc ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842):
1. orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane na czas określony na podstawie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, którego ważność:
1) upłynęła w terminie do 90 dni przed 8 marca 2020 r., pod warunkiem złożenia w tym terminie kolejnego wniosku o wydanie orzeczenia, zachowuje ważność do upływu 60. dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności,
2) upływa w terminie od 8 marca 2020 r., zachowuje ważność do upływu 60. dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności;
2. orzeczenia o częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy, całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji, niezdolności do samodzielnej egzystencji – wydane na czas określony na podstawie innych ustaw, a których ważność upływa w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii albo w okresie 30 dni następujących po ich odwołaniu, zachowuje ważność przez okres kolejnych trzech miesięcy od dnia upływu terminu jego ważności w przypadku złożenia wniosku o ustalenie uprawnień do świadczenia na dalszy okres przed upływem terminu ważności tego orzeczenia.
▶ Jakie są koszty związane z opieką wytchnieniową dla opiekuna?
Dla uczestników końcowych programu wsparcie jest całkowicie bezpłatne.
▶ Czy gmina może przyznać danemu opiekunowi tylko jedną z określonych programem form wsparcia?
Jeśli opiekun złoży wniosek o więcej niż jedną formę wsparcia – np. zarówno świadczoną w formie pobytu dziennego, jak i całodobowego, czy też zwróci się o specjalistyczne poradnictwo – gmina może mu przyznać wsparcie we wszystkich wnioskowanych formach, ale przy zachowaniu określonych w programie limitów dla każdej z nich.
▶ Czy osoba, która sprawuje stałą i bezpośrednią opiekę nad osobą niepełnosprawną oraz korzysta z tego tytułu ze świadczeń przewidzianych ustawą o pomocy społecznej (świadczenie dla opiekunów), straci to świadczenie w związku ze skorzystaniem ze wsparcia w ramach opieki wytchnieniowej?
Jeżeli całodobowy pobyt osoby z niepełnosprawnością wyniesie więcej niż pięć dni w tygodniu, to członkowie rodziny lub opiekunowie pobierający świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna z tytułu sprawowania bezpośredniej opieki nad osobą z niepełnosprawnością mogą utracić do niego prawo.
▶ Czy w szczególnie trudnych sytuacjach rodzinnych gmina może udzielić opiekunowi całodobowego wsparcia w wyższym wymiarze, niż to przewiduje rządowy program?
Tak. W przypadku zaistnienia nagłych okoliczności, tj. pobytu w szpitalu opiekuna prawnego – uczestnika programu spowodowanego zakażeniem koronawirusem, istnieje możliwość przyznania dodatkowego limitu w ramach całodobowej opieki wytchnieniowej w wymiarze kolejnych 14 dni. W tym celu konieczne jest jednak przedstawienie zaświadczenia lekarskiego dotyczącego hospitalizacji.
▶ Czy szacując koszt jednej godziny usługi wytchnieniowej, gmina może uwzględnić koszty towarzyszące takiej opiece, np. ceny pieluch dla osób niepełnosprawnych czy wyżywienia?
Zgodnie z programem wydatkami kwalifikowanymi są wszystkie koszty bieżące ponoszone w związku z opieką: wynagrodzenie personelu świadczącego opiekę, dostawa mediów (energia elektryczna, cieplna, gazowa i woda, opłaty przesyłowe, opłaty za odprowadzanie ścieków, opłaty za usługi telefoniczne i internetowe), czynsz, najem, opłaty administracyjne dotyczące lokalu (m.in. wywóz śmieci), w którym sprawowana jest opieka, koszty przygotowania i zakupu wyżywienia, a także związane z utrzymaniem czystości oraz koszty zakupu środków higienicznych czy środków ochrony osobistej. Wyżywienie także jest wydatkiem kwalifikowanym w programie dla opieki dziennej, ale wyłącznie w sytuacji, gdy trwa ona przynajmniej cztery godziny dziennie.
▶ Jeżeli wniosek z danej gminy będzie zakwalifikowany do wsparcia, ale – z różnych przyczyn – przesunie się termin podpisania umowy z wojewodą, to czy jest szansa na zwrot wydatków poniesionych przed podpisaniem umowy, np. na opłaty administracyjne związane z wynajęciem lokalu, w którym będziemy świadczyć usługę opieki wytchnieniowej?
Kwalifikowane będą wydatki poniesione w okresie realizacji zadania, tj. od dnia podpisania umowy z wojewodą do 31 grudnia 2021 r. Jeśli umowa zostanie podpisana po rozpoczęciu realizacji zadania, istnieje możliwość zrefundowania ze środków programu wydatków poniesionych w związku z realizacją zadania, lecz nie wcześniej niż od 1 stycznia 2021 r. Do czasu otrzymania środków finansowych po podpisaniu umowy gmina może realizować program, korzystając ze środków własnych.
▶ W jaki sposób samorząd ustala datę poniesienia wydatku w programie?
Za datę ponoszenia kosztu przyjmuje się datę księgowania operacji – w przypadku wydatków ponoszonych przelewem lub obciążeniową kartą płatniczą. Jeśli wydatek został opłacony kartą kredytową lub podobnym instrumentem płatniczym o odroczonej płatności − datę transakcji skutkującej obciążeniem rachunku karty kredytowej lub podobnego instrumentu (pod warunkiem dokonania spłaty tej należności do końca okresu rozliczeniowego danego instrumentu płatniczego). W przypadku wydatków ponoszonych gotówką − datę faktycznego dokonania płatności w kwocie brutto, tj. wraz z podatkiem VAT, z wyjątkiem przypadku, gdy podatek ten może być odliczony od podatku należnego lub zwróconego na podstawie dowodu poniesienia wydatku, np. rachunku, paragonu, faktury.
TAK JEST W INNYCH KRAJACH
Niemcy– opieka wytchnieniowa finansowana jest z ubezpieczenia pielęgnacyjnego. Kasa pielęgnacyjna pokrywa koszty opieki nad osobą niesamodzielną przez okres nie dłuższy niż sześć tygodni rocznie i do określonej kwoty – w 2018 r. było to 1612 euro. Opiekun osoby niesamodzielnej we własnym zakresie organizuje opiekuna zastępczego i zawiera z nim umowę, co stanowi podstawę do pokrycia tego wydatku przez kasę pielęgnacyjną. W przypadku gdy opiekun zastępczy jest członkiem rodziny lub prowadzi z osobą niesamodzielną wspólne gospodarstwo domowe, nie przysługuje mu świadczenie z tytułu opieki, a jedynie zwrot dodatkowych kosztów z tytułu świadczenia opieki.
Szwecja– system wsparcia opiekunów jest zdecentralizowany, a jego zasady ustalane są na szczeblu lokalnym. Wiele gmin zawiera z członkami rodziny sprawującymi opiekę nad osobami niesamodzielnymi takie same umowy jak z opiekunami zawodowymi za wynagrodzeniem, czyli według stawek obowiązujących na terenie danej gminy. Ponadto posiadają oni uprawnienia urlopowe oraz prawo do opieki wytchnieniowej.
Francja – osoby niepełnosprawne, nad którymi sprawują opiekę osoby bliskie, mają prawo do korzystania z dziennych ośrodków opieki oraz rodzinnych domów opieki. Korzystają na tym opiekunowie odciążeni ze stałej opieki nad osobą niepełnosprawną, ale też same osoby niepełnosprawne, którym taka forma wsparcia pozwala na aktywizację i socjalizację w innych niż codzienne środowiskach. W systemie francuskim duży nacisk kładzie się na respektowanie niezależności osoby niepełnosprawnej oraz utrzymywanie więzi przyjacielskich i rodzinnych.
Czechy– obowiązująca od 2007 r. ustawa o usługach społecznych pozwala osobom niepełnosprawnym na otrzymanie dodatkowego dochodu. Świadczenie to przysługuje bez względu na sytuację ekonomiczną oraz rodzinną takiej osoby. Brak mechanizmu kontrolującego wydatki powoduje, że środki te są wydawane w sposób dowolny, niekoniecznie na zapewnienie opieki zastępczej dla opiekunów.
Hiszpania – podstawą do świadczeń opieki wytchnieniowej jest ustawa o promowaniu autonomii osobistej i dbałości o ludzi w sytuacji zależności, która weszła w życie w 2007 r. Głównym podmiotem realizującym tego rodzaju usługi, przy współpracy gmin, jest samorząd prowincji. Ciekawą formą świadczenia usług opiekuńczych jest teleopieka obejmująca m.in. zdalne monitorowanie domu za pomocą alertów, monitorowanie i wykrywanie ryzyka oraz nagłych wypadków, zarządzanie wizytami lekarskimi, telekonsultację zdrowotną i społeczną, program opieki psychosocjalnej, prewencję i wykrywanie zaburzeń poznawczych, telemonitorowanie osób przewlekle chorych. Tylko w Prowincji Barcelona korzysta z niej średnio 180 tys. osób starszych rocznie. Wytchnieniem dla opiekunów są usługi tymczasowych pobytów dla osób zależnych (seniorów lub osób z niepełnosprawnością) w instytucjach zapewniających całodobowe utrzymanie. Taki pobyt należy wcześniej zaplanować, choć dopuszcza się także pobyty interwencyjne.
Źródło: „Opieka wytchnieniowa jako ważny instrument wsparcia opiekunów osób z niepełno sprawnościami”, M. Borski w: Roczniki Administracji i Prawa nr XIX(2) oraz „Opieka wytchnieniowa w Prowincji Barcelona” A. Pawłowska, P. Kuźniak, Fundacja Imago, 2019 r.)