Nasza gmina dostosowuje uchwałę w sprawie deklaracji na odpady do nowych przepisów. Wójt chce wprowadzić zapis, zgodnie z którym w razie rozbieżności między liczbą osób zameldowanych w danej nieruchomości a liczbą wskazaną w deklaracji mieszkańcy będą musieli złożyć wykaz dokumentów potwierdzających zamieszkanie w innej gminie lub innym kraju niż miejsce zameldowania. Robimy to w trosce o stan finansów gminy, bo często mieszkańcy unikają ponoszenia opłat i zaniżają liczbę osób rzeczywiście zamieszkujących pod danym adresem. Czy takie zapisy będą zgodne z prawem i uchwała nie zostanie podważona?
W opisywanej sytuacji należy zwrócić uwagę z jednej strony na konieczność wprowadzenia zmian ze względu na stan finansów gminy, a z drugiej – na podstawy prawne ich wprowadzania. Przy ocenie dopuszczalności określonych działań trzeba zawsze wskazać przepis, który upoważnia organ samorządu do ich podjęcia.
Choćby dotyczyły one najsłuszniejszej sprawy i były realizowane tylko w interesie mieszkańców, nie mogą zostać przez radę gminy podjęte, jeśli nie mają podstaw prawnych. I właśnie w tym przypadku mamy do czynienia z taką sytuacją. Wójt zaproponował zapisy w trosce o stan finansów gminy i aby przeciwdziałać nadużyciom, nie mają one jednak oparcia w przepisach.

Szczegóły w ustawie

Na uwagę zasługuje m.in. to, że zarówno uchwała w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jak i wtórna w stosunku do niej uchwała w sprawie ustalenia wzoru deklaracji na odpady, są aktami prawa miejscowego. Taki status dokumentów zobowiązuje zaś radę gminy do zachowania szczególnych wymogów.
I tak, zgodnie z art. 6n ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach ustawodawca postanowił, że rada gminy, uwzględniając konieczność zapewnienia prawidłowego obliczenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ułatwienia składania deklaracji, określi w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego:
  • wzór deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez właścicieli nieruchomości zawierający m.in. objaśnienia dotyczące sposobu jej wypełnienia oraz pouczenie, że deklaracja stanowi podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego;
  • informację o terminach i miejscu składania deklaracji;
  • warunki i tryb składania deklaracji za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w szczególności:
a) ich format elektroniczny oraz układ informacji i powiązań między nimi zgodnie z przepisami o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne,
b) sposób ich przesyłania za pomocą środków komunikacji elektronicznej,
c) rodzaje podpisu elektronicznego, którym powinny być opatrzone.
Zgodnie z kolejnymi przepisami deklaracja zawiera dane niezbędne do określenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Rada gminy, określając jej wzór, może wymagać podania następujących danych:
  • imię i nazwisko lub nazwę właściciela nieruchomości oraz adres miejsca zamieszkania lub siedziby,
  • adres nieruchomości,
  • dane stanowiące podstawę zwolnienia z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi,
  • numer telefonu właściciela nieruchomości,
  • adres poczty elektronicznej właściciela nieruchomości,
  • inne informacje niezbędne do wystawienia tytułu wykonawczego,
  • informacje dotyczące posiadania kompostownika przydomowego i kompostowania w nim bioodpadów stanowiących odpady komunalne.
W odniesieniu do opisywanej sytuacji najważniejszy jest jednak art. 6n ust. 2 ustawy, zgodnie z którym można w uchwale określić wykaz dokumentów potwierdzających dane zawarte w deklaracji.

Tylko dane potwierdzające

Podobne zapisy, jak proponowane przez wójta, były przedmiotem oceny Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu. W uchwale z 2 lutego 2020 r., nr 4/195/2020, kolegium stwierdziło, że żądanie wykazu dokumentów w razie istnienia rozbieżności między liczbą osób zameldowanych w danej nieruchomości a liczbą podaną w deklaracji wykracza poza ramy kompetencyjne rady gminy wynikające z art. 6n ust. 2 ustawy. W motywach rozstrzygnięcia zwrócono dodatkowo uwagę, że dokumenty potwierdzające zamieszkiwanie poza nieruchomością nie służą potwierdzeniu danych zawartych w deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Nie można wobec tego w świetle obowiązujących przepisów żądać potwierdzenia nieprzebywania na terenie danej nieruchomości niektórych osób, bo nie znajduje to uzasadnienia w art. 6n ust. 2 ustawy. Dokumenty, których może wymagać rada na potwierdzenie danych zawartych w deklaracji, powinny potwierdzać tylko te dane, które zawarte są w samej deklaracji, a więc np. liczbę osób faktycznie zamieszkujących daną nieruchomość.
Podobne stanowisko przedstawiło Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Szczecinie. W uchwale nr V.49.K.2020 z 5 lutego 2020 r. kolegium wskazało, że żądanie od składającego deklarację oświadczenia o osobach zamieszkałych poza miejscem zameldowania ze wskazaniem ich danych osobowych oraz adresu rzeczywistego zamieszkania należy uznać za niedopuszczalne w świetle obowiązujących przepisów.

Nowelizacja nic nie zmieniła

Upoważnienie ustawowe dla rady gminy do określenia wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie obejmuje więc możliwości żądania dokumentów (ich wykazu), które w istocie rzeczy mają potwierdzić okoliczności związane z nieprzebywaniem na terenie nieruchomości niektórych osób. Można żądać jedynie tych dokumentów, które potwierdzają okoliczności lub dane zawarte w deklaracji, np. liczbę osób zamieszkujących na danej nieruchomości.
Warto też dodać, że ostatnia duża nowelizacja ustawy nie wprowadziła żadnych zmian w art. 6n oraz zasadach uchwalania wzorów deklaracji. Dlatego nawet po zmianach rada gminy nie może zobowiązać mieszkańców do informowania, gdzie faktycznie mieszkają inne osoby zameldowane pod danym adresem. Liczbę osób zamieszkujących pod danym adresem gmina powinna ustalać w inny sposób.
Podstawa prawna
•art. 6n ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2010; poz. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)