Fiskus twierdzi, że samorządy nie mogą do białej listy podatników VAT podawać numerów kont swoich jednostek organizacyjnych sprzed centralizacji rozliczeń podatku od towarów i usług. Lepiej, jak założą one nowe rachunki. Eksperci są innego zdania.
Każda jednostka samorządu terytorialnego, wraz ze swoimi podmiotami organizacyjnymi, jest traktowana jako jeden podatnik VAT. Wynika to z ustawy z 5 września 2016 r. o szczególnych zasadach rozliczeń podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków publicznych przeznaczonych na realizację projektów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub od państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu przez jednostki samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 280; dalej: ustawa centralizacyjna). – W efekcie dla celów wszelkich transakcji cywilnoprawnych jednostki samorządu posługują się tym samym numerem VAT i składają razem jedną, zbiorczą deklarację VAT – przypomina Paweł Buda, doradca podatkowy z Cabaj Kotala Doradztwo Podatkowe.
O ile jednak scentralizowane rozliczenia JST i ich jednostek nie przysparzają już większych problemów ani organom podatkowym, ani samym gminom, to ich specyficzny status jako podatników VAT sprawia pewne trudności w związku z uruchomionym od 1 września 2019 r. elektronicznym wykazem czynnych podatników VAT (biała lista podatników VAT). W wykazie tym znajdują się najważniejsze informacje dotyczące podatników, w tym to, czy są oni czynnymi podatnikami VAT, czy byli wyrejestrowani przez fiskusa i czy przywrócono im rejestrację. Znajdują się w nim także zgłoszone do urzędu skarbowego numery rachunków bankowych.
Gdzie jest problem
Zgodnie z art. 15d ust. 1 pkt 2 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 865) od 1 stycznia 2020 r. każdy, kto zapłaci za transakcje o wartości powyżej 15 tys. zł na niezarejestrowane konto, nie będzie mógł zaliczyć wydatku do kosztów podatkowych. Na dodatek narazi się na solidarną odpowiedzialność ze sprzedawcą za VAT. Dlatego, by nie stracić kontrahentów, podatnicy VAT powinni sprawdzić, czy na wspomnianej białej liście są ich wszystkie rachunki rozliczeniowe wykorzystywane w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej. Co to oznacza dla samorządów? – Powinny zadbać o to, by w białej księdze znalazły się rachunki rozliczeniowe wszystkich ich jednostek organizacyjnych, które są wykorzystywane do przyjmowania płatności na podstawie wystawianych faktur VAT – mówi Paweł Buda.
Problem w tym, że choć JST składają wnioski o umieszczenie rachunków rozliczeniowych swoich jednostek organizacyjnych w wykazie, to urzędy skarbowe im tego odmawiają w stosunku do kont używanych przez te gminne podmioty, które przed centralizacją były czynnymi podatnikami VAT. A więc miały status podatnika VAT z odrębnym od JST numerem NIP. Urzędy skarbowe argumentują, że wskazane rachunki zostały już kiedyś przypisane do określonego podatnika VAT, np. do konkretnej szkoły podstawowej. W związku z tym teraz nie mogą zostać wskazane na białej liście jako rachunki rozliczeniowe innego podatnika VAT, posługującego się innym numerem NIP, np. gminy. Urzędy uważają, że rachunki te należy zamknąć, a jednostki organizacyjne powinny założyć nowe rachunki rozliczeniowe dla celów prowadzonej działalności gospodarczej, by mogły one zostać wskazane na białej liście.
Konieczna modyfikacja umów?
Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na pytania DGP sugeruje podobne rozwiązanie do tego, jakie przyjmują urzędy. Resort wyjaśnia, że ustawa centralizacyjna nałożyła na JST obowiązek podjęcia rozliczania podatku VAT wraz ze wszystkimi ich jednostkami organizacyjnymi według określonych w tej ustawie zasad. – Przepisy tej ustawy nie odnoszą się do kwestii rachunków bankowych JST – wskazuje MF. Dodaje, że zgłaszany problem (wiążący się w istocie z używaniem przez jednostki organizacyjne JST – dla płatności z tytułu przeprowadzanych transakcji gospodarczych – rachunków bankowych tych jednostek) nie jest zatem bezpośrednio związany z przepisami dotyczącymi podatku VAT. – Niemniej jednak wydaje się więc, że rozwiązaniem problemu byłaby stosowna modyfikacja zawartych z bankiem umów o prowadzenie rachunków – radzi resort finansów. [stanowisko]
Stanowisko Ministerstwa Finansów dla DGP z 16 października 2019 r.
Ustawa z dnia 5 września 2016 r. o szczególnych zasadach rozliczeń podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków publicznych przeznaczonych na realizację projektów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub od państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu przez jednostki samorządu terytorialnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 280) nałożyła na jednostki samorządu terytorialnego obowiązek podjęcia rozliczania podatku VAT wraz ze wszystkimi ich jednostkami organizacyjnymi według określonych w tej ustawie zasad. Przepisy ww. ustawy nie odnoszą się do kwestii rachunków bankowych JST.
Zgłaszany problem (wiążący się w istocie z używaniem przez jednostki organizacyjne JST ‒ dla płatności z tytułu przeprowadzanych transakcji gospodarczych ‒ rachunków bankowych tych jednostek) nie jest zatem bezpośrednio związany z przepisami dotyczącymi podatku VAT. Niemniej jednak wydaje się, że rozwiązaniem problemu byłaby stosowna modyfikacja zawartych z bankiem umów o prowadzenie rachunków.
Z podejściem fiskusa nie zgadzają się jednak eksperci. Zdaniem Pawła Budy podejście urzędów jest nieprawidłowe, bo nie uwzględnia konsekwencji ustawy o centralizacji VAT w samorządach. Jej efektem było to, że poszczególne jednostki organizacyjne JST utraciły swój odrębny status podatników VAT i stały się częścią podatników VAT scentralizowanych, czyli gmin. W konsekwencji również rachunki rozliczeniowe wykorzystywane w ramach prowadzenia działalności gospodarczej przez wszystkie jednostki organizacyjne JST, w tym te, które przed centralizacją VAT były odrębnymi podatnikami VAT, stanowią obecnie rachunki rozliczeniowe wykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej przez scentralizowanego podatnika VAT, jakim jest JST. Zdaniem eksperta gminy powinny zatem, mimo oporu ze strony części urzędów skarbowych, składać wnioski o dokonanie aktualizacji swoich danych znajdujących się na białej liście o numery rachunków rozliczeniowych, którymi posługują się na cele prowadzonej działalności gospodarczej, argumentując to konsekwencjami wynikającymi z ustawy o centralizacji VAT w samorządach. – Nie jest tym samym konieczne zamykanie przez JST rachunków, które przed centralizacją VAT były wykorzystywane przez ich jednostki organizacyjne jako podatników VAT czynnych i zakładanie nowych rachunków na potrzeby zamieszczenia ich na białej liście – uważa Paweł Buda.
Zgadza się z nim Andrzej Kapczuk, doradca podatkowy, wspólnik w Thedy & Partners. – Gminy powinny wskazać w swoich formularzach aktualizacyjnych NIP-2 także te rachunki bankowe, które formalnie są przypisane do jednostek organizacyjnych gminy, a które są wykorzystywane w prowadzonej przez gminę działalności gospodarczej. Dla celów VAT gmina jest traktowana jako jedność – stwierdza Kapczuk. Tłumaczy, że tak jak na fakturach wystawianych przez dane jednostki widnieje ten sam numer NIP gminy, tak i dla celów białej listy (odnoszącej się przecież do podatników VAT, a nie podatników/płatników innych podatków) jednostka organizacyjna jest częścią danego podatnika (gminy). ‒ Nie można jednak tracić z oczu faktu – dodaje Andrzej Kapczuk ‒ że jednostki organizacyjne niezależnie posiadają swoje własne numery NIP, choćby dla celów rozliczeń PIT czy ZUS. Są też uznawane za odrębnych pracodawców. Mogą więc posiadać swoje rachunki bankowe założone w przeszłości, choć tak naprawdę są to rachunki gminy. Tak samo jak w przypadku przedsiębiorstw rachunek teoretycznie mógł być otwarty na spółkę albo jej konkretny oddział. Nie widzę powodu, dla którego fakt innego (błędnego) traktowania w przeszłości jednostek organizacyjnych dla celów VAT miałby rzutować w jakikolwiek sposób na obecne przypisanie rachunku bankowego do danego podatnika VAT (gminy) – mówi Kapczuk. Dodaje, że samo literalne brzmienie ustawy z 12 kwietnia 2019 r. wprowadzającej białą listę także nie prowadzi do konkluzji, że przypisanie rachunku niegdyś do innego podatnika VAT automatycznie wyklucza możliwość alokacji rachunku do innego (właściwego) podatnika.
