Taką propozycję zgłosiła Monika Horna-Cieślak, rzecznik praw dziecka, w wystąpieniu skierowanym do dr Agnieszki Dziemianowicz-Bąk, minister rodziny, pracy i polityki społecznej. Porusza w nim problem związany ze stosowaniem art. 579[2] par. 2 ustawy z 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1568 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem, w przypadku konieczności uzyskania przez sąd informacji o kandydacie zakwalifikowanym do bycia rodziną zastępczą lub prowadzenia rodzinnego domu zastępczego, a także o osobach pełniących taką funkcję, może on wystąpić o ich udzielenie do właściwego ośrodka pomocy społecznej lub organizatora rodzinnej pieczy zastępczej.

Wywiad środowiskowy tylko w określonych sytuacjach

Jednak, jak wskazuje RPD, zdarza się, że ośrodki odmawiają udzielenia informacji, uzasadniając to tym, że nie mają danych o kandydacie lub rodzicu zastępczym i nie mogą dokonać wglądu w jego sytuację, bo przepisy ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 1214 ze zm.) nie przewidują możliwości przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego w takich okolicznościach.

Zdaniem Moniki Horny-Cieślak, wszechstronne sprawdzenie kandydata na rodzica zastępczego, a w szczególności przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego, może być kluczowe dla zabezpieczenia prawidłowego rozwoju małoletniego. Głównym celem otoczenia dziecka pieczą zastępczą jest bowiem stworzenie mu bezpiecznego, stabilnego i wspierającego środowiska. Wywiad środowiskowy pozwala zaś pracownikowi socjalnemu naocznie ocenić warunki mieszkaniowe, atmosferę panującą w domu oraz relacje między domownikami, wykraczając poza informacje przedstawiane przez samych kandydatów. Ponadto taki bezpośredni kontakt w warunkach domowych pomaga zweryfikować jego prawdziwe motywacje, dojrzałość emocjonalną i rozumienie ogromnej odpowiedzialności, jaką jest opieka nad często skrzywdzonym dzieckiem.

Weryfikacja kandydata na rodzica zastępczego

Wywiad środowiskowy pozwala też na poznanie stylu życia, systemu wartości i codziennego funkcjonowania kandydata, co pozwala na lepsze, bardziej przemyślane dobranie rodziny zastępczej dla dziecka. Jest on więc często niezastąpionym narzędziem, które pomaga ochronić dziecko przed wtórną traumą i zapewnić mu szansę na rozwój w rodzinie, która jest na to rzeczywiście przygotowana. Dlatego RPD zwrócił się o podjęcie działań na rzecz zmiany obecnie obowiązujących przepisów ustawy o pomocy społecznej, tak aby pracownik socjalny mógł przeprowadzić rodzinny wywiad środowiskowy również, gdy sąd wystąpi o informacje w trybie art. 579[2] par. 2 kodeksu postępowania cywilnego.