Przyjmowanie odpadów w punkcie nie wypełnia obowiązku ich odbierania z posesji

W orzecznictwie sądów administracyjnych ukształtowała się linia orzecznicza, zgodnie z którą odbiór odpadów z nieruchomości (czyli u źródła) stanowi jeden z podstawowych obowiązków gminy w ramach zadania publicznego dotyczącego utrzymania czystości i porządku na jej terenie. Ustawodawca w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: u.u.c.p.g.) nie przewidział możliwości zaniechania odbioru odpadów z nieruchomości zamieszkanych.

Ponadto zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 6 u.u.c.p.g. gmina musi tworzyć punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych, do których mieszkańcy sami mogą przywozić pewne rodzaje odpadów. Uruchomienie takiego punktu nie zwalnia jej z organizowania odbierania odpadów od mieszkańców gminy.

Odbieranie odpadów z posesji - uproszczone zasady

Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził to stanowisko w wyroku z 24 września 2025 r. (sygn. akt III OSK 1568/24). Sąd rozpatrywał spór między gminą a wojewodą dotyczący uchwały w sprawie regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminie. W uchwale gmina postanowiła, że z nieruchomości nie będą odbierane:

• papier,
• metal,
• tworzywa sztuczne,
• szkło,
• odpady opakowaniowe wielomateriałowe.

Z nieruchomości mieszkańców odbierane były tylko odpady zmieszane i bioodpady. Pozostałe, posegregowane frakcje mieszkańcy mieli samodzielnie dostarczać do punktów selektywnego zbierania odpadów. Gmina uzasadniała to tym, że takie rozwiązanie odpowiadało potrzebom mieszkańców. Nie chcieli oni trzymać w domach wielu worków i pojemników na osobne rodzaje odpadów (papier, szkło, plastik). Tłumaczyli to brakiem miejsca i trudnościami w odpowiednim segregowaniu śmieci.

Nie ma dowodów, że taka była wola mieszkańców

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że gmina nie przedstawiła żadnych dowodów, które potwierdzałyby uzasadnienie tej decyzji – np. wyników konsultacji z mieszkańcami. NSA podobnie jak sąd pierwszej instancji, stwierdził nieważność uchwały w sprawie regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminie, ponieważ zawierała ona niezgodne z ustawą regulacje.

W uzasadnieniu wyroku sąd zauważył, że oczekiwania mieszkańców gminy mogą wpływać na sposób wykonywania zadań publicznych i pomagać w dostosowaniu ich do lokalnych warunków. Jednak granicą dla uwzględnienia tej woli są przepisy ustawy. „Jeżeli ustawodawca nie pozwala na odstąpienie od podstawowego sposobu odbierania odpadów od właścicieli nieruchomości, to stanowisko lub oczekiwania mieszkańców nie mogą spowodować zmiany treści ustawy lub uznania, że dana ustawa w części na terenie danej gminy nie obowiązuje. Tym samym nie jest zasadnym powoływanie się na wolę mieszkańców jako podstawę do niestosowania podstawowego i zarazem obligatoryjnego trybu odbierania odpadów komunalnych” – wskazał NSA.

Co wynika z przepisów o odbieraniu odpadów komunalnych

Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że zgodnie z art. 6c ust. 1 u.u.c.p.g. gmina ma obowiązek zorganizować odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których mieszkają mieszkańcy. Z kolei art. 6r ust. 2d tej ustawy stanowi, że każda gmina w zamian za pobraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi musi zapewnić właścicielom nieruchomości możliwość pozbywania się wszystkich rodzajów odpadów komunalnych.

NSA podkreślił: „Nie budzi najmniejszych wątpliwości, że pod pojęciem pozbywania się odpadów komunalnych ustawodawca rozumie: odbieranie odpadów z nieruchomości wskazanych w art. 6c ust. 1 i 2 u.u.c.p.g., a także przyjmowanie odpadów w punktach selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz zapewnianie odbioru tych odpadów przez gminę w inny sposób.”

Sąd dodał, że możliwość dostarczenia odpadów przez mieszkańca do punktu ich zbiórki stanowi tylko dodatkowy sposób ich pozbycia się przez właściciela i nie może być traktowany jako jedyny, ani nawet jako podstawowy (tak też: NSA w wyroku z 18 listopada 2019 r. sygn. akt II OSK 2892/18; NSA w wyroku z 21 kwietnia 2022 r. sygn. akt II OSK 4944/21; NSA w wyroku z 18 października 2022 r. sygn. akt III OSK 5507/21).

Odbiór odpadów i przyjmowanie odpadów to dwa różne pojęcia

Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach rozróżnia dwa pojęcia:

• odbiór odpadów komunalnych z nieruchomości,
• przyjmowanie odpadów w punktach selektywnego zbierania.

Są to dwa różne sposoby postępowania z odpadami komunalnymi. Pod pojęciem „odbierania' odpadów komunalnych należy rozumieć ich odbieranie (przejmowanie) przez wykwalifikowane podmioty wprost od właścicieli nieruchomości z jej terenu, czyli u źródła (tak też stwierdził NSA w wyroku z 18 marca 2025 r. sygn. akt III OSK 1911/23).

W konsekwencji NSA uznał, że samo umożliwienie mieszkańcom dostarczania na własny koszt odpadów do punktów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych zlokalizowanych na terenie gminy nie może być uznane za wypełnienie ustawowego obowiązku zorganizowania odbierania odpadów komunalnych. ©℗