Pracownica przebywa na urlopie wychowawczym od 18 stycznia 2016 r. Wcześniej była na urlopie rodzicielskim i pobierała zasiłek macierzyński. Jest zatrudniona na 1/2 etatu i jej wynagrodzenie wynosi 900 zł, a dodatek za staż pracy - 150 zł i nie jest on zmniejszany za okresy pobierania zasiłków. Jak ustalić dla niej podstawę wymiaru składek w okresie urlopu wychowawczego?
W styczniu podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe będzie stanowiła kwota 626,61 zł.
Osoby przebywające na urlopach wychowawczych obowiązkowo podlegają ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym, jeżeli nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów do tych ubezpieczeń. Pracodawca nalicza składki od wyznaczonej podstawy wymiaru i wykazuje je w dokumentach rozliczeniowych za pracownika, ale ich nie opłaca. W całości są finansowane z budżetu państwa.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopie wychowawczym stanowi kwota 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. Jednocześnie jednak podstawa ta nie może być wyższa niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy i nie może być niższa niż 75 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Podstawa składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopach wychowawczych za miesiące od stycznia do grudnia 2016 r. nie może być:
- wyższa niż 2433 zł, tj. 60 proc. z 4055 zł (zgodnie z obwieszczeniem ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 21 grudnia 2015 r. w sprawie kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w roku 2016 r. oraz przyjętej do jej ustalenia kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (M.P. z 2015 r. poz. 1292),
- niższa niż 1387,50 zł, tj. 75 proc. z 1850 zł (zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 11 września 2015 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2016 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1385).
Oznacza to, że aby ustalić prawidłową kwotę podstawy wymiaru składek dla osoby przebywającej na urlopie wychowawczym, należy porównać:
- kwotę graniczną odpowiadającą 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, obowiązującą w danym roku oraz
- kwotę średniego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego za 12 miesięcy przed rozpoczęciem urlopu.
Kiedy urzędnicy i nauczyciele mogą liczyć na trzynastkę
Kiedy urzędnicy i nauczyciele mogą liczyć na trzynastkę

Zobacz również
Obliczanie wynagrodzenia
Przy ustalaniu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia należy stosować zasady obliczania podstawy wymiaru zasiłków, ale z kilkoma wyjątkami. Uwzględnia się wynagrodzenie wypłacone za 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających rozpoczęcie urlopu wychowawczego, o ile stanowiło podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe. Wynagrodzenie wypłacone za dany miesiąc może więc nie zawsze pokrywać się z podstawą wymiaru składek za ten miesiąc. Do podstawy wymiaru składek osób przebywających na urlopie wychowawczym przyjmuje się wynagrodzenie pracownika u danego płatnika składek, z tytułu pracy u którego został udzielony urlop wychowawczy. Trzeba jednak pamiętać, że wynagrodzenie przyjmuje się w pełnej wysokości, a nie po odliczeniu części składek społecznych w wysokości odpowiadającej 13,71 proc., jak przy ustalaniu podstawy zasiłków.
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustala się z 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy przez podzielenie wynagrodzenia uzyskanego przez pracownika przez liczbę miesięcy, w których wynagrodzenie to osiągnął. W przypadku gdy pracownik rozpoczął korzystanie z urlopu wychowawczego przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych zatrudnienia, należy uwzględniać wynagrodzenie uzyskane u danego płatnika składek za pełne miesiące kalendarzowe trwania stosunku pracy.
Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, jako stanowiące podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, też podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru składek z tytułu urlopu wychowawczego, ale w kwocie faktycznej, bez uzupełniania. Warto też podkreślić, że wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy też jest wliczane do miesięcznego wynagrodzenia, a sam czas urlopu traktowany jest jak czas przepracowany. Ma to znaczenie w razie konieczności sprawdzenia, przez jaką część miesiąca pracownik pracował, w celu ewentualnego uzupełnienia wynagrodzenia.
Przy ustalaniu przeciętnego wynagrodzenia za 12 miesięcy kalendarzowych obowiązuje też zasada, zgodnie z którą uwzględnia się wszystkie składniki przychodu uzyskiwane ze stosunku pracy, które nie zostały wyłączone z podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe pracownika, na podstawie art. 18 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.) lub par. 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.). Zatem przy ustalaniu podstawy wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym nie należy wyłączać m.in. tych składników, które są odrzucane przy obliczaniu podstawy zasiłkowej, czyli przysługujących za okresy pobierania świadczeń. Chodzi tu np. o nagrody uznaniowe, dodatki stażowe, służbowe i funkcyjne, składniki wynagrodzenia nieuzależnione bezpośrednio od indywidualnego wkładu pracy pracownika, ale od wyników grupy pracowników lub całego zakładu pracy.
W przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy, które w umowie o pracę mają zagwarantowaną kwotę minimalnego wynagrodzenia odpowiednio zmniejszoną proporcjonalnie do tego wymiaru, podstawę wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym stanowi odpowiednio pomniejszona kwota aktualnego minimalnego wynagrodzenia, z tym że nie może być ona niższa niż 75 proc. minimalnego wynagrodzenia. Jeżeli okaże się niższa, podlega odpowiedniemu podwyższeniu. [przykład]
Obniżenie podstawy
Jeżeli urlop wychowawczy rozpoczął się w trakcie miesiąca, kwotę ustalonej podstawy wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym zmniejsza się proporcjonalnie. Dzieje się tak gdy odpowiada ona kwocie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ustalonej z 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop, zarówno równej lub niższej niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, jak i równej lub wyższej od kwoty 75 proc. minimalnego wynagrodzenia.
W przypadku pracownicy z pytania jako przeciętne miesięczne wynagrodzenie należy przyjąć kwotę 1050 zł, czyli sumę wynagrodzenia zasadniczego i dodatku stażowego. Są to kwoty z umowy o pracę, bo przed rozpoczęciem urlopu wychowawczego pracownica przebywała na urlopie macierzyńskim i rodzicielskim, a wynagrodzenie jest określone w stałych miesięcznych kwotach. Jednak miesięczną podstawę wymiaru składek z tytułu urlopu wychowawczego będzie stanowiła ta minimalna, czyli 1387,50 zł, przy czym podstawa za styczeń ulegnie odpowiedniemu zmniejszeniu:
1387,50 zł : 31 dni stycznia × 14 dni podlegania ubezpieczeniom z urlopu wychowawczego = 626,61 zł.
Kwoty składek wyniosą:
- emerytalna - 122,31 zł (626,61 zł × 19,52 proc.)
- rentowa - 50,13 zł (626,61 zł × 8 proc.).
Ubezpieczenie zdrowotne
Osoba na wychowawczym podlega też obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, jeżeli nie ma innych tytułów do tego ubezpieczenia. Podstawą wymiaru składki zdrowotnej jest kwota odpowiadająca wysokości specjalnego zasiłku opiekuńczego. Składka jest miesięczna i niepodzielna, zatem ustalając podstawę jej wymiaru za dany miesiąc rozliczeniowy, nie stosuje się zasady proporcjonalnego jej zmniejszania w stosunku do okresu podlegania temu ubezpieczeniu. Podstawa wynosi więc 520 zł, a sama składka 46,80 zł (9 proc.).

PRZYKŁAD

Zatrudnienie w niepełnym wymiarze

Od 1 stycznia 2015 r. pracownica z 5-letnim stażem pracy jest zatrudniona w połowie wymiaru czasu pracy. Od 1 lutego br. będzie przebywała na urlopie wychowawczym. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres od lutego do stycznia, tj. 12 miesięcy poprzedzających urlop wychowawczy, wyniosło 1200 zł. W 2016 r. podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym nie może być jednak niższa niż 1387,50 zł (1850 zł x 75 proc.) i do tego poziomu należy ją podnieść.

Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 19, art. 18 ust. 5b, 9 i 14 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 66 ust. 1 pkt 32, art. 81 ust. 8 pkt 10 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 581 ze zm.).