Uprawnienia rodzicielskie – na co uważać na przełomie roku
Zmiany w kodeksie pracy (ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy; t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.; dalej: k.p.) dotyczące uprawnień rodzicielskich wprowadzi ustawa z 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1268). Wejdą w życie 2 stycznia 2016 r. (z wyjątkiem art. 182 k.p. dotyczącego porzucenia dziecka, który będzie obowiązywał od 1 marca 2016 r.).
Lp. Zmiana/Problem Konsekwencje
1. Likwidacja dodatkowego urlopu macierzyńskiego (DUM)*. Pracownicy, którzy będą w trakcie odbywania DUM* 2 stycznia 2016 r., będą nadal korzystać z niego na dotychczasowych zasadach.
2. Wydłużenie urlopu rodzicielskiego z 26 do 32 lub 34 tygodni. Ci, którzy wykorzystają DUM*, będą korzystać z urlopu rodzicielskiego już na nowych zasadach, ale zostanie on pomniejszony o okres faktycznego korzystania z DUM*.
3. Udzielenie urlopu rodzicielskiego na nowych zasadach zaraz po DUM*. Jeśli pracownik 2 stycznia będzie korzystał z DUM*, aż do dnia zakończenia tego urlopu może złożyć pisemny wniosek o udzielenie mu urlopu rodzicielskiego, a pracodawca musi go uwzględnić.
4. Łączenie korzystania z urlopu rodzicielskiego po 2 stycznia 2016 r. z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu (w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy). Pracownicy korzystający z urlopu rodzicielskiego 2 stycznia 2016 r. mogą złożyć pisemny wniosek o łączenie go z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu na podstawie dotychczasowego przepisu (art. 1821par. 6 k.p.), tj. w terminie 14 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy (według nowych przepisów termin ten wynosi 21 dni).
5. Udzielenie kolejnej części urlopu rodzicielskiego pracownikowi korzystającemu z niego w dniu wejścia w życie ustawy. Pracownik korzystający 2 stycznia 2016 r. z części urlopu rodzicielskiego będzie mógł złożyć pisemny wniosek o kolejną jego część w terminie dotychczasowym, czyli 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z niej (według nowych przepisów termin ten wynosi 21 dni).
6. Udzielenie kolejnej części urlopu wychowawczego pracownikowi korzystającemu z niego w dniu wejścia w życie ustawy. Pracownik będący 2 stycznia 2016 r. w trakcie korzystania z części urlopu wychowawczego może złożyć pisemny wniosek o kolejną jego część w dotychczasowym terminie, a więc na 2 tygodnie przed rozpoczęciem korzystania z niej (w myśl nowych regulacji termin ten wynosi 21 dni).
7. Pracownik, który 2 stycznia 2016 r. będzie korzystał z obniżenia wymiaru czasu pracy (na podstawie art. 1867 par. 2 k.p.), może złożyć kolejny taki wniosek na piśmie w terminie dotychczasowym, czyli na 2 tygodnie przed rozpoczęciem wykonywania pracy w nowym wymiarze (według nowych przepisów termin ten wynosi 21 dni). Korzystanie przez pracownika w dniu wejścia w życie ustawy z obniżenia wymiaru czasu pracy maksymalnie do połowy etatu w okresie, w którym mógłby korzystać z urlopu wychowawczego.
8. Okres korzystania z DUM* a wpływ na uprawnienia lub obowiązki pracownicze. Pracodawca musi pamiętać, że mimo likwidacji DUM* okres korzystania z niego podlega uwzględnieniu przy ustalaniu uprawnień lub obowiązków pracowniczych również po 2 stycznia 2016 r., m.in. zatrudniony jest objęty wówczas szczególną ochroną przed rozwiązaniem stosunku pracy.
9. Pracownikowi wychowującemu co najmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat będzie przysługiwać w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Do końca 2015 r. ze zwolnienia tego można korzystać wyłącznie w dniach. Pracownicy będą mieli możliwość wyboru, czy chcą korzystać z dni wolnych z tytułu opieki nad dzieckiem w dniach czy w godzinach. Decyzję odnośnie sposobu wykorzystania zwolnienia w danym roku podejmuje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w roku kalendarzowym. Wydaje się, że pracodawcy nadal będą mogli odbierać od zatrudnionych oświadczenia co do korzystania ze zwolnienia w danym roku.
*dotyczy też dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego dla opiekunów dzieci przysposobionych
Umowy na czas określony – jak się przygotować na luty 2016
Zasady zatrudniania na umowach o pracę na czas określony zmienią się od 22 lutego 2016 r. Wprowadzi je ustawa z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1220).
Lp. Zmiana/Problem Konsekwencje
1. Obowiązek powiadomienia pracowników o zmianie ich warunków zatrudnienia. W przypadku umów terminowych, do których będą miały zastosowanie m.in. nowe zasady wypowiadania, pracodawcy mają obowiązek niezwłocznego poinformowania pracowników o zmianie ich warunków zatrudnienia nie później niż do 1 miesiąca od wejścia w życie nowelizacji, a w przypadku gdy rozwiązanie umowy ma nastąpić wcześniej – do dnia jej rozwiązania (art. 29 par. 32 k.p.).
2. Likwidacja umów na czas wykonania określonej pracy. Do umów na czas wykonania określonej pracy, które będą trwały 22 lutego 2016 r., będą stosowane przepisy dotychczasowe.
3. Umowy terminowe wypowiedziane przed 22 lutego 2016 r., które będą jeszcze trwać w tym dniu. Do umów, które zostaną wypowiedziane przed 22 lutego 2016 r., ale w tym dniu będą jeszcze trwać, będą stosowane dotychczasowe regulacje.
4. Umowy terminowe zawarte na okres do 6 miesięcy albo dłuższy bez możliwości ich wypowiedzenia trwające w dniu wejścia w życie nowelizacji. Do umów zawartych na okres do 6 miesięcy albo dłuższy bez klauzuli wypowiedzenia, które będą trwać 22 lutego 2016 r., przepisy dotychczasowe będą stosowane tylko w zakresie dopuszczalności ich wypowiedzenia (czyli nie będzie to możliwe), a w pozostałym zakresie – nowe regulacje.
5. Wypowiadanie po dniu wejścia w życie nowelizacji umów na czas określony trwających w tym dniu, zawartych na okres dłuższy niż 6 miesięcy z klauzulą 2-tygodniowego wypowiedzenia. Przy wypowiadaniu umów zawartych na dłużej niż 6 miesięcy z klauzulą wypowiedzenia, które trwają 22 lutego 2016 r., stosuje się nowe okresy wypowiedzenia (2 tygodnie albo 1 lub 3 miesiące).
6. Stosowanie nowych limitów (maksymalnie 3 umowy i 33 miesiące) do umów terminowych trwających w dniu wejścia w życie nowelizacji. Do umów terminowych trwających 22 lutego 2016 r. stosuje się nowe limity, ale do okresu zatrudnienia, od którego zależy możliwość dalszego angażu terminowego, wlicza się tylko okresy pracy przypadające od 22 lutego, a trwająca w tym dniu umowa terminowa jest uważana za pierwszą (albo drugą, jeśli jest drugą według dotychczasowych przepisów).
7. Zawarcie umowy na czas określony po 21 lutego 2016 r., a zarazem w okresie 1 miesiąca od rozwiązania drugiej umowy terminowej (według dotychczasowych przepisów). Umowa na czas określony zawarta po 21 lutego 2016 r., gdy jednocześnie od rozwiązania drugiej umowy terminowej (według dotychczasowych przepisów) nie upłynął miesiąc, a okres ten rozpoczął bieg przed 22 lutego 2016 r. lub w tym dniu, będzie uważana za umowę na czas nieokreślony.
8. Stosowanie limitów do umów terminowych zawartych przed 22 lutego 2016 r., gdy ich rozwiązanie przypada po 33 miesiącach od tego dnia i stosunek pracy pracownika podlega szczególnej ochronie przed rozwiązaniem umowy o pracę w okresie od wejścia w życie nowelizacji do upływu 33 miesięcy od tego dnia. Zasady określone w punkcie 6 niniejszej tabeli nie mają zastosowania do umów terminowych zawartych przed 22 lutego 2016 r., jeśli ich rozwiązanie przypada po 33 miesiącach od tego dnia i stosunek pracy pracownika podlega szczególnej ochronie przez 33 miesiące od tego dnia. Rozwiązują się one z upływem okresu, na jaki zostały zawarte.
9. Możliwość wyłączenia ograniczeń czasowych i liczbowych przy stosowaniu umów terminowych, konieczność uzupełnienia umów. Strony umów terminowych trwających 22 lutego 2016 r. zawartych w celu zastępstwa, pracy dorywczej lub sezonowej albo na czas kadencji bądź gdy istnieją obiektywne przyczyny uzasadniające terminowy charakter umowy, muszą w terminie 3 miesięcy od wejścia w życie nowelizacji uzupełnić je o informacje o okolicznościach, które uzasadniają wyłączenie limitów.
10. Obowiązek zawiadomienia Państwowej Inspekcji Pracy o umowie na czas określony trwającej w dniu wejścia w życie nowelizacji, co do której istnieją obiektywne przyczyny po stronie pracodawcy, uzasadniające jej terminowy charakter. W przypadku umowy trwającej 22 lutego 2016 r., co do której istnieją obiektywne przyczyny uzasadniające jej terminowy charakter, pracodawca ma obowiązek zawiadomić o niej okręgowego inspektora pracy na piśmie lub elektronicznie oraz wskazać przyczyny jej zawarcia. Ma na to 5 dni roboczych od uzupełnienia umowy o informacje o tych przyczynach.
11. Ustalanie długości okresu wypowiedzenia umów na czas określony trwających w dniu wejścia w życie nowelizacji, wypowiadanych po 21 lutego 2016 r. Przy ustalaniu długości okresu wypowiedzenia umów terminowych trwających 22 lutego 2016 r., wypowiadanych od tego dnia, nie uwzględnia się okresów zatrudnienia przypadających przed tym dniem.
12. Stosowanie starych przepisów do postępowań dotyczących odwołania od wypowiedzenia, rozwiązania bez wypowiedzenia oraz wygaśnięcia umów o pracę. Do postępowań dotyczących odwołania od wypowiedzenia, rozwiązania bez wypowiedzenia oraz wygaśnięcia umów stosuje się przepisy dotychczasowe, jeśli wypowiedzenie, rozwiązanie lub wygaśnięcie nastąpiło przed 22 lutego 2016 r.