Niedługo cieszyły się Pyskowice nieformalnym tytułem pierwszego miasta Polski, które uchwaliło plan ogólny. 6 sierpnia w Dzienniku Urzędowym Województwa Śląskiego ukazało się rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody śląskiego z 1 sierpnia 2025 r. (nr RIFIII.4131.1.74.2025), w którym unieważnił on uchwałę rady miejskiej z 26 czerwca 2025 r. w sprawie przyjęcia planu ogólnego.

Dlaczego wojewoda śląski unieważnił plan ogólny

Zdaniem wojewody rada miasta niewłaściwie określiła wskaźnik minimalnego udziału powierzchni biologicznie czynnej w jednej ze stref planistycznych. Z uzasadnienia do rozstrzygnięcia nadzorczego wynika, że przyjęła ona dla tej strefy wskaźnik na poziomie 15 proc., tymczasem zdaniem wojewody zgodnie z przepisami dla tej konkretnej strefy planistycznej powinien on wynosić 30 proc.

Gmina tłumaczyła, że przyjęła taki wskaźnik, gdyż istniejące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego w niektórych fragmentach strefy już teraz dopuszczają niższy udział zieleni (na poziomie 15 proc. lub 20 proc.). Jednak zdaniem wojewody gmina nie miała prawa zmniejszyć wskaźnika, gdyż nie spełniła warunków z par. 2 ust. 3 rozporządzenia ministra rozwoju i technologii w sprawie projektu planu ogólnego gminy, dokumentowania prac planistycznych w zakresie tego planu oraz wydawania z niego wypisów i wyrysów. W rozstrzygnięciu wyjaśnił: „przepis wskazuje jednoznacznie, że w strefie planistycznej – gdy jest ona objęta obowiązującymi planami miejscowymi, można określić niższą wartość procentową minimalnego udziału powierzchni biologicznie czynnej niż określona w załączniku nr 1 do rozporządzenia. Jednak można to uczynić tylko wtedy, gdy nie jest ona niższa niż najwyższa wartość udziału powierzchni biologicznie czynnej dla terenów wyznaczonych w obowiązujących planach miejscowych, obejmujących obszar takiej strefy”.

Ostatecznie wojewoda uznał, że przyjęcie wartości minimalnego udziału powierzchni biologicznie czynnej na poziomie niższym niż dopuszcza rozporządzenie jest naruszeniem art.13e ust. 2 pkt 3 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. A tego typu naruszenie oznacza, że plan trzeba unieważnić.

Czy to ostrzeżenie dla innych gmin przygotowujących plany ogólne

To pierwsza takie unieważnienie. Co istotne: od końca czerwca do dziś Pyskowice pozostawały jedyną jednostką samorządu terytorialnego, która opracowała i uchwaliła nowy dokument planistyczny. Pozostałe 2,5 tysiąca gmin jest na różnych etapach procesu.

Przypomnijmy: na mocy reformy planistycznej z 2023 r. taki dokument muszą do 30 czerwca 2026 r. przyjąć wszystkie gminy i miasta w Polsce. Plan ogólny zastąpi dotychczasowe studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin. Jest to akt prawa miejscowego, który obejmuje całą gminę i określa zasady zagospodarowania terenu.

Rozstrzygnięcie nadzorcze jest zdaniem ekspertów sygnałem dla innych gmin, że bardzo starannie powinny podchodzić do wymogów wynikających z przepisów wprowadzonych w ramach reformy planistycznej. W przeciwnym razie może je czekać unieważnienie planu ogólnego, co oznacza, że procedury trzeba będzie przeprowadzić od nowa.

Jak pisaliśmy w tekście „Plany ogólne: niedbałe konsultacje społeczne grożą unieważnieniem planu ogólnego” powodem unieważnienia może być również na przykład niewłaściwe przeprowadzenie konsultacji. O czym świadczą liczne unieważnienia planów miejscowych przez wojewodów z tego powodu (które też już muszą być uchwalane z uwzględnieniem nowych przepisów o konsultacjach społecznych).

Czy Pyrzowice będą musiały powtórzyć procedurę uchwalenia

Rada miejska Pyskowic może wnieść skargę na rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Ma na to 30 dni. Jeśli z tego prawa nie skorzysta lub rozstrzygnięcie nadzorcze zostanie utrzymane przez sąd – konieczne będzie ponowne przeprowadzenie skomplikowanej, wielomiesięcznej procedury planistycznej.
Wysłaliśmy pytanie do urzędu miasta Pyskowice o to, czy rozważane jest zaskarżenie rozstrzygnięcia nadzorczego, ale nie otrzymaliśmy odpowiedzi.

Podstawa prawna

  • par. 2 ust. 3 rozporządzenia ministra rozwoju i technologii z 8 grudnia 2023 r. w sprawie projektu planu ogólnego gminy, dokumentowania prac planistycznych w zakresie tego planu oraz wydawania z niego wypisów i wyrysów (Dz. U. z 2023 poz. 2758)
  • art. 11 ust. 2 pkt 3 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

Komentarz eksperta

Aneta Fornalik, adwokat,
Sowisło Topolewski Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych S.K.A.

W gminnym katalogu stref planistycznych obowiązkowo – jak wynika z art. 11 ust. 2 pkt 3 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym – określa się wartości minimalnego udziału powierzchni biologicznie czynnej - w strefach planistycznych (poza strefami: otwartymi, górnictwa i komunikacyjnymi), nie mniejsze niż to wynika z przepisów rozporządzenia.

W przypadku gdy obszar strefy planistycznej jest objęty obowiązującymi planami miejscowymi, w strefie tej można określić wartość minimalnego udziału powierzchni biologicznie czynnej niższą niż wynika to z załącznika nr 1 do rozporządzenia, jednak nie niższą niż najwyższa wartość wskaźnika opisującego minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej dla terenów wyznaczonych w obowiązujących planach miejscowych, obejmujących obszar strefy. Tak jednoznacznie wskazuje par. 2 ust. 3 rozporządzenia w sprawie projektu planu ogólnego gminy, dokumentowania prac planistycznych w zakresie tego planu oraz wydawania z niego wypisów i wyrysów.

Ten wskaźnik dla strefy SU, wskazany w załączniku do rozporządzenia, wynosi 30 proc. i może być zmniejszony, gdy wynika to z zapisów obowiązującego już miejscowego planu. Miasto Pyskowice ten wskaźnik zmniejszyło do 15 proc., ale niezgodnie z zapisami miejscowego planu, na co wskazano wyraźnie w uzasadnieniu rozstrzygnięcia nadzorczego. W tej analizy wynika, że doszło zatem do naruszenia „widełek” parametru wynikających z przepisów.

Określenie parametrów w przepisach planistycznych ma sprzyjać zachowaniu ładu przestrzennego tam, gdzie da się go wyznaczyć wręcz matematycznie. Skoro tak, to naruszenie tych reguł zasadnie może być uznane za istotne. A zgodnie z art. 28 ust. 1 u.p.z.p. istotne naruszenie zasad sporządzania planu ogólnego lub planu miejscowego, istotne naruszenie trybu ich sporządzania, a także naruszenie właściwości organów w tym zakresie, powodują nieważność uchwały rady gminy w całości lub części.

Plan ogólny ma „mieścić” się w parametrach określonych przepisami rangi ustawowej i aktach prawa miejscowego. Nie do końca intencją ustawodawcy jest inwentaryzowanie stanu zastanego i parametrów wynikających z otoczenia – na co wskazał także organ nadzorczy w uzasadnieniu.

Trudno uznać to jedno rozstrzygnięcie nadzorcze za prorocze, jednak z pewnością stanowi ono wyraźny sygnał co do kierunku, w jakim będą kontrolowane plany ogólne. Wkrótce okaże się, jakie inne aspekty procedury planistycznej będą szczególnie analizowane.