Subskrybuj nas na Youtube
1 stycznia 2016 r. wchodzi w życie nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie zasad oskładkowania umów-zleceń. Zleceniobiorcy nie będą mogli, tak jak dotychczas, odprowadzać składek z jednej wybranej umowy, może się bowiem okazać, że tytułów do obowiązkowych ubezpieczeń będą mieli kilka.
/>
/>
/>
/>
Ustawa zmieniająca została uchwalona 23 października 2014 r., miała więc bardzo długie vacatio legis, żeby zarówno płatnicy, jak i sam ZUS mogli się przygotować to nowych zasad. Jak zwykle prawidłowa interpretacja przepisów zostanie zapewne ustalona dopiero w orzecznictwie sądowym. Już dzisiaj jednak pojawiają się zagadnienia, z którymi płatnicy mogą mieć problemy od pierwszych tygodni obowiązywania nowych przepisów.
| ODPOWIEDZI EKSPERTÓW | |||
| PROBLEMY | |||
| Zleceniobiorca zawarł dwie umowy-zlecenia w jednym miesiącu jedna po drugiej, czyli nienachodzące na siebie czasowo. Czy traktować je jako osobne umowy i każdą z nich obowiązkowo oskładkować, czy też należy zsumować przychody z obu na koniec miesiąca i przyrównać do minimum? | Jeśli zleceniobiorca w jednym miesiącu wykonywał dwie lub więcej umów-zleceń zawartych jedna po drugiej, to ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależnione będzie od kwot, na jakie umowy te zostały zawarte. Bez znaczenia dla ustalenia podstawy wymiary składek pozostaje, czy umowy-zlecenia zawierane były jedna po drugiej, czy też były wykonywane równocześnie. W przypadku osób wykonujących umowę-zlecenie podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, a więc suma kwot faktycznie wypłaconych w danym okresie rozliczeniowym.Jeżeli zleceniobiorca w danym miesiącu wykonywał trzy umowy-zlecenia, każda na 1000 zł, to obowiązkowo będzie podlegał ubezpieczeniu tylko z dwóch umów, które po zsumowaniu dadzą kwotę wyższą niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. W przypadku gdy zleceniobiorca wykonywał dwie umowy-zlecenia, każda na 1500 zł, obowiązkowo będzie podlegał ubezpieczeniu z każdej umowy. Każda z kwot jest kwotą niższą niż minimalne wynagrodzenie za pracę.Przykład wskazuje na niejasności w ustalaniu podstawy wymiaru składek w przypadku wykonywania dwóch umów-zleceń na kwoty niższe niż wartość minimalnego wynagrodzenia. Ustawodawca nie wskazuje jednoznacznie, czy należy oskładkować każdą z umów w pełnej wysokości, czy też drugą umowę oskładkować jedynie w części będącej różnicą pomiędzy kwotą minimalnego wynagrodzenia a kwotą pierwszej umowy. Należy jednak przyjąć, że celem przepisów jest naliczanie składek na pełnej wartości wynagrodzenia z umów, które stanowią tytuł ubezpieczenia. | W przypadku zawarcia więcej niż jednej umowy-zlecenia w miesiącu, ustalając obowiązek ubezpieczeniowy należy odnieść się do łącznego przychodu jako podstawy wymiaru składek uzyskanego w ciągu tego miesiąca. Jeżeli z pierwszej umowy zleceniobiorca osiągnie przychód o wartości równej lub wyższej od minimalnego wynagrodzenia, to ta umowa stanowić będzie tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń. Z drugiej umowy będzie mógł być objęty dobrowolnymi ubezpieczeniami. Jeżeli z pierwszej umowy miesięczny przychód będzie niższy niż minimalne wynagrodzenie, to wstępnie płatnik i tak będzie zobowiązany zgłosić ubezpieczonego do ubezpieczeń z jej tytułu (w terminie 7 dni), a ostateczne rozstrzygnięcie nastąpi po zawarciu drugiej umowy i zsumowaniu przychodu z obydwu umów. Jeśli przychód z drugiej umowy będzie też niższy niż minimalne wynagrodzenie, to ubezpieczony będzie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom z obu umów. Jeżeli przychód z drugiej umowy to co najmniej równowartość minimalnej płacy, to druga umowa będzie tytułem do obowiązkowych, a pierwsza do dobrowolnych ubezpieczeń. | Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na tak postawione pytania, ponieważ przepisy są nieprecyzyjne. Nowy przepis z ustawy systemowej mówi o podstawie wymiaru składek w danym miesiącu, a nie o czasie trwania umowy - i tu jest zasadniczy problem: czy jest pewność, że wypłata wynagrodzenia (czyli przychód) nastąpi w danym miesiącu? Jeśli wypłata z jednej umowy przesunie się na miesiąc następny, to zleceniobiorca może nie osiągnąć podstawy wymiaru składek równej minimalnemu wynagrodzeniu, a w konsekwencji nie będzie mógł skorzystać ze zwolnienia ze składek społecznych z kolejnej umowy. Nie ma znaczenia czas, na jaki zawarto umowę, ważne jest, ile w danym miesiącu wypłacono. Może się zdarzyć, że w np. w listopadzie 2016 r. zleceniobiorca ma przychód w wysokości 5000 zł od umowy wykonanej np. w marcu 2016 r., co zgodnie ze znowelizowanymi przepisami zwalnia ze składek na ubezpieczenia społeczne od kolejnej umowy (podstawa wyższa niż minimalne wynagrodzenie). Zatem zakładając, że w listopadzie 2016 r. miał już inną umowę – może być w tym miesiącu zwolniony ze składek. Oczywiście należy go wyrejestrować z ubezpieczeń społecznych, zgłosić do zdrowotnego tylko po to, aby z końcem miesiąca wyrejestrować ze zdrowotnego i zgłosić do ubezpieczeń społecznych. Powstaje pytanie: skąd aktualny płatnik ma wiedzieć, jaka była podstawa wymiaru składek. Czy zleceniobiorca będzie chciał udzielić takiej informacji? Kto odpowie za korekty? Przepisy nie dają odpowiedzi na te pytania.Kolejny problem to obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia zleceniobiorcy w terminie 7 dni. Jeśli w dniu podpisania umowy nie jest znana podstawa wymiaru składek w danym miesiącu, to skąd płatnik ma mieć pewność jak zgłosić zleceniobiorcę? Wychodzi na to, że każdy płatnik, aby uniknąć korekt, będzie wszystkie umowy-zlecenia zgłaszać do obowiązkowych ubezpieczeń tylko po to, aby nie przejmować się badaniem podstawy wymiaru w danym miesiącu czy korygowaniem dokumentów zgłoszeniowych i rozliczeniowych. |
| Zleceniobiorca zawarł dwie umowy w miesiącu, z tym że jedną od 1. dnia (z wynagrodzeniem miesięcznym 2 tys. zł), a drugą od 15. dnia (z wynagrodzeniem 1 tys. zł), czyli w trakcie miesiąca. Czy pełne przychody z obu umów należy podliczyć na koniec miesiąca i zdecydować, która będzie oskładkowana, czy obie? Czy też należy najpierw ustalić przychód z pierwszej umowy, ale za okres od 15. dnia, czyli od momentu zbiegu z drugą, i zsumować ten przychód z przychodem z drugiej umowy za okres od 15. do 31./30. dnia? | Płatnik zobowiązany jest opłacić składki od pierwszej umowy na kwotę 2000 zł (tj. od kwoty równej co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę). Ubezpieczenia z drugiej umowy są dobrowolne, jeżeli zleceniobiorca nie będzie chciał do nich przystąpić, to z drugiej umowy obowiązkowa będzie tylko składka zdrowotna.Przepisy nowelizujące nie uzależniają podstawy naliczenia składek od długości trwania umowy w danym miesiącu. Podstawa naliczenia składek nie zależy też od tego, czy w danym miesiącu ubezpieczony zawarł kilka umów, których terminy częściowo nakładają się. Dla zleceniobiorców podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, a więc kwoty faktycznie wypłacone w danym okresie rozliczeniowym. W celu ustalenia podstawy wymiaru składek z umów-zleceń należy zsumować kwoty faktycznie wypłacone zleceniobiorcy w okresie rozliczeniowym z każdego wykonanego zlecenia. Jeśli suma wypłat z umowy, która została zawarta najwcześniej, przekracza kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę, to składki na ubezpieczenia społeczne zostaną naliczone jedynie od kwoty wynagrodzenia z tej umowy (czyli 2000 zł). | Zdecydowanie pierwsza umowa stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Z jej tytułu podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu (w październiku) jest co najmniej równa minimalnemu wynagrodzeniu za pracę. Jak stanowi art. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2016 r. osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa niż minimalne wynagrodzenie za pracę, spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się jednak, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy-zlecenia lub z innych tytułów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia. Ponieważ z pierwszej umowy zleceniobiorca uzyska w październiku 2000 zł (więcej niż minimalne wynagrodzenie), to z tytułu drugiej umowy podlega ubezpieczeniom na zasadzie dobrowolności. | |
| Umowa-zlecenie została zawarta od 1 października na kilka miesięcy, druga umowa została zawarta na okres od 15 do 20 października – zbieg umów zachodzi tylko w czasie tych 6 dni. Czy sumujemy obie umowy w całości, czyli wynagrodzenie za cały październik z pierwszej i wynagrodzenie za drugą umowę, czy też znowu tylko rozpatrujemy ten okres zbiegu, a więc dzielimy pierwszą umowę i traktujemy jako osobną za okres 1-14 i 21-31 października? | Ustalając podstawę naliczenia składek ubezpieczenia społecznego, należy przyjąć kwoty faktycznie uzyskane z umów-zleceń.Gdy pierwsza umowa zawarta została na 1000 zł, a druga na 500 zł, zleceniobiorca będzie podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu w stosunku do kwot wypłaconych z obydwu umów. Jeżeli pierwsza umowa zawarta byłaby na 2000 zł (i takie wynagrodzenie zostałoby wypłacone w danym miesiącu), a druga na 500 zł, to podlega on obowiązkowemu ubezpieczeniu tylko z pierwszego zlecenia.Nowelizacja ustawy systemowej wprowadza obowiązek, aby w danym okresie rozliczeniowym z tytułu umów-zleceń opłacone zostały składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe od kwoty równej co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę. U wykonujących umowę-zlecenie podstawę wymiaru składek za dany miesiąc stanowi przychód, a więc suma kwot faktycznie wypłaconych w tym miesiącu, więc ustalając podstawę wymiaru składek z umów-zleceń, należy zsumować kwoty faktycznie wypłacone zleceniobiorcy z każdego wykonanego zlecenia. Zasada obowiązuje też, gdy w danym miesiącu zawarł on kilka umów-zleceń, których terminy wykonania pokrywały się ze sobą. Jeżeli w jednym miesiącu zawarto kilka umów z różnymi zleceniodawcami, to pojawi się wątpliwość, na podstawie jakich dokumentów dany zleceniodawca może uznać, że zawarta z nim umowa nie jest objęta składkami. Musi on bowiem ustalić, czy składki odprowadzane z innych umów są co najmniej równe minimalnemu wynagrodzeniu za pracę. |