Pracownicy samorządowi chętnie widzieliby się w strukturach korpusu służby cywilnej. Taki wniosek płynie z badania „Implementacja norm, procedur i wartości służby cywilnej w jednostkach samorządu terytorialnego w Polsce”.
Nie ulega wątpliwości, że sprawnie działający system administracji publicznej stanowi fundament społeczeństwa obywatelskiego i demokratycznego państwa prawnego. System ten musi jednak podlegać zmianom, tak aby odpowiadał na coraz nowsze wyzwania i potrzeby obywateli.
Gotowi na implementację
Celem badania (na zlecenie Małopolskiej Szkoły Administracji Publicznej realizował je zespół: prof. Jolanta Itrich-Drabarek, dr Kamil Mroczka, dr Adam Niedzielski i mgr Marek Solon-Lipiński) było ustalenie aktualnego poziomu świadomości i wiedzy decydentów politycznych na szczeblu wykonawczym jednostek samorządu terytorialnego na temat systemu służby cywilnej w Polsce oraz ustalenie poziomu akceptacji dla idei wdrożenia samorządowej służby cywilnej.
Duża część respondentów wyraża gotowość implementacji na lokalnym poziomie zasad dotyczących służby cywilnej, a także innych dokumentów, takich jak samorządowy kodeks etyczny. Zauważają oni też wyraźnie niedoskonałości systemu związane z niedostateczną gwarancją niezależności pracowników samorządowych od zawirowań politycznych. Choć stanowi to okazję do bezwzględnej krytyki funkcjonujących rozwiązań prawnych i wdrożonych narzędzi, to z innego punktu widzenia należy tu dostrzec przestrzeń dla ambitnej dalszej analizy metodologicznej i ciężkiej pracy na rzecz rozwijania systemów zarządczych funkcjonujących w całej administracji publicznej.
Badanie pozwoliło na sformułowanie wielu ciekawych wniosków, które można z sukcesem wykorzystać w procesie modernizowania systemu administracji publicznej w Polsce. Po pierwsze, blisko 96 proc. ankietowanych potwierdziło znajomość instytucji służby cywilnej w Polsce. Potwierdzenie rozumienia tematu przynoszą również odpowiedzi na pytanie o skojarzenia ze służbą cywilną. Wynik taki oznacza, że w badanej grupie stopień rozpoznawalności jest wyższy niż w przypadku badań prowadzonych na reprezentatywnych próbach społeczeństwa polskiego w poprzednich latach. W 2011 r. np. mniej niż połowa ankietowanych potwierdzała rozpoznawalność tej instytucji.
Zmiany w służbie cywilnej: Przełożony oceni minimum siedem miesięcy pracy
Zmiany w służbie cywilnej: Przełożony oceni minimum siedem miesięcy pracy

Zobacz również
Po drugie, ustawa o pracownikach samorządowych została poddana ocenie pod kątem spełniania postulatów dotyczących służby cywilnej w Polsce. Generalnie, praktyka stosowania ustawy wypadła korzystnie w tej ocenie, ponieważ każdorazowo ponad 50 proc. respondentów uznawało za wystarczający poziom gwarancji profesjonalizmu, bezstronności, rzetelności itd. zawarty w aktualnych przepisach. Jedynym wyjątkiem była zasada neutralności politycznej, w przypadku której jedynie 38 proc. badanych uznało, że jest zagwarantowana w sposób co najmniej wystarczający. Komentarze dotyczące odpowiedzi na to pytanie wskazują na istnienie zjawiska patronażu w praktyce funkcjonowania urzędów.
Po trzecie, mimo pozytywnej oceny bieżącej regulacji z zakresu korpusu samorządowego – z zastrzeżeniem dotyczącym zasady neutralności politycznej – blisko 53 proc. ankietowanych poparło ideę wdrożenia służby cywilnej w samorządzie terytorialnym. Szczególnie w dużych urzędach idea ta spotkała się z wysokim poziomem akceptacji (ponad 70 proc.). To przekonanie do idei służby cywilnej widać nie tylko na poziomie ogólnej deklaracji, ale również na poziomie oceny potencjalnych skutków wdrożenia. W przypadku stwierdzenia, że wprowadzenie służby cywilnej nic nie zmieni – zgodziło się z nim jedynie 25 proc. ankietowanych, podczas gdy zanegowało je ponad 40 proc.
Jeśli chodzi o opinie dotyczące skutków wprowadzenia służby cywilnej w samorządzie, zwraca uwagę wysoki poziom odpowiedzi ambiwalentnych (ok. 20 proc.). W komentarzach do pytań przewija się postrzeganie takiego rozwiązania jako sposobu na zwiększenie bezstronności, niezależności urzędników oraz zagwarantowania większej ciągłości wykonywania zadań (poprzez stabilność zatrudnienia).
Po czwarte, blisko 70 proc. ankietowanych jest zwolennikami wprowadzenia jednolitego kodeksu etycznego dla pracowników samorządowych.
Bez kontrowersji
Podsumowując wnioski z badania, nasuwa się stwierdzenie, że znajomość instytucji służby cywilnej jest już na tyle powszechna, że pomysł wdrożenia jej na poziomie samorządowym nie wzbudza kontrowersji, zarówno wśród reprezentantów samorządu terytorialnego, jak i ekspertów. Dzieje się tak, mimo że praktyka stosowania ustawy o pracownikach samorządów jest oceniana generalnie pozytywnie.
Odpowiadając na pytanie postawione w tytule artykułu, należy stwierdzić, że wprowadzenie instytucji samorządowej służby cywilnej z pewnością przyczyni się do uporządkowania sytuacji pracowników realizujących zadania publiczne, a w wymiarze długofalowym pozwoli na efektywniejsze zarządzanie procesem świadczenia usług publicznych na rzecz obywateli. Przy czym moim zdaniem najważniejsze działania modernizacyjne powinny się skupić na zwiększaniu skuteczności i efektywności systemu administracji publicznej niezależnie od umiejscowienia.