Nie każdy pracownik przeniesiony na inne stanowisko ma jednak prawo do dodatku wyrównawczego. Kodeks pracy - ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141) - wyraźnie wskazuje osoby i sytuacje, w których dodatek musi być wypłacony.
Kobieta w ciąży lub karmiąca piersią
Prawo w szczególny sposób chroni pracownice w ciąży i karmiące dziecko piersią. Pracownicy w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Kobieta w ciąży nie może też pracować dłużej niż 8 godzin i nie może pracować w nocy, pracodawca musi więc zmienić pracownicy godziny pracy, a jeżeli nie jest to możliwe, musi przenieść ją do pracy na inne stanowisko. Tak samo musi zachować się pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia bez względu na stopień narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne.
Jeżeli pracodawca nie może spełnić tych warunków, musi zwolnić pracownicę w ciąży z obowiązku świadczenia pracy - z prawem do zachowania dotychczasowego wynagrodzenia.
Zobacz, jakich dokładnie prac nie może wykonywać kobieta w ciąży>>
W innych przypadkach - zmiany warunków pracy, skrócenia czasu pracy, a także przeniesienia na inne stanowisko - pracownicy przysługuje dodatek wyrównawczy, o ile jej wynagrodzenie uległo zmniejszeniu. Na wysokość dodatku nie wpływa przy tym wydajność pracownicy na nowym stanowisku.
Pracownik z chorobą zawodową
Także pracownik, u którego stwierdzono objawy wskazujące na powstawanie choroby zawodowej, może liczyć na dodatek wyrównawczy do pensji.
Choroba zawodowa to schorzenie, które powstaje w związku ze sposobem wykonywania pracy lub jest wynikiem działania czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy. Źródłem choroby zawodowej może być konieczność stałej pracy w niedogodnej pozycji, systematyczne wykonywanie forsownych czynności lub regularne przebywanie w otoczeniu zawierającym czynniki szkodliwe dla zdrowia - takie jak hałas, nieodpowiednie oświetlenie, zapylenie, promieniowanie, związki chemiczne, zwiększone obciążenie psychiczne i fizyczne itp. Dokładny wykaz chorób zawodowych reguluje odpowiednie rozporządzenie Rady Ministrów.
W wypadku, gdy lekarz sprawujący opiekę nad danym zakładem pracy wykryje u pracownika objawy choroby zawodowej i wyda stosowne orzeczenie lekarskie, pracodawca jest zobowiązany przenieść pracownika do innej pracy nie narażającej go na działanie czynnika, który wywołał te objawy - w terminie i na okres wskazany przez lekarza.
Jeżeli przeniesienie pracownika na inne stanowisko powoduje zmniejszenie wynagrodzenia, pracownikowi należy się dodatek wyrównawczy - jest on jednak wypłacany przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy.
Pracownik po wypadku w pracy
Jeżeli u pracownika zdiagnozowano nie tylko objawy, ale stwierdzono chorobę zawodową, lub też stał się on niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy, to pracodawca również musi przenieść go do innej pracy. Przepis ten nie dotyczy pracowników, u których lekarz orzecznik ZUS stwierdził częściową lub całkowitą niezdolność do pracy (gdy naruszenie sprawności ciała jest trwałe lub długotrwałe), ale obejmuje osoby o przejściowej niezdolności do pracy, co stwierdza lekarz opiekujący się pracownikami danego zakładu.
Praca, do jakiej ma zostać przeniesiony poszkodowany pracownik, musi być odpowiednia, a więc zgodna z posiadanymi przez pracownika kwalifikacjami. Jeżeli przeniesienie do innej pracy wiąże się z obniżką wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy, ale także - jak w przypadku stwierdzenia objawów wskazujących na powstawanie choroby zawodowej - nie może on być wypłacany dłużej niż przez 6 miesięcy.
Zwolnienia grupowe a przedemerytalny okres ochronny
Przepisy gwarantują wypłatę dodatku wyrównawczego jeszcze w dwóch sytuacjach:
- należy je wypłacić wymienionym w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 maja 2004 r. w sprawie dodatku wyrównawczego dla żołnierzy zawodowych pełniących zawodową służbę wojskową na stanowiskach aplikantów, asesorów i sędziów sądów wojskowych oraz aplikantów, asesorów i prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury;
- przy zwolnieniach grupowych, na podstawie ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Ten ostatni przypadek dotyczy także pracowników, którym przepisy zapewniają bezwzględną ochronę przed wypowiedzeniem definitywnym umowy o pracę - chodzi między innymi o pracowników w wieku przedemerytalnym i członków zarządu organizacji związkowej.
Czy można pracownikowi zmienić stanowisko w przedemerytalnym okresie ochronnym?>>
Na podstawie ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 844 z późn. zm.) pracodawca może jednak takim pracownikom zmienić dotychczasowe warunki pracy i płacy, jednak do końca okresu ochronnego należy im się dodatek wyrównawczy, jeżeli w wyniku wypowiedzenia zmieniającego uległo obniżeniu ich wynagrodzenie.
Dodatek wyrównawczy oblicza się na podstawie Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy ( Dz.U. z 1996 r. nr 62, poz. 289).