W większości urzędów zatrudnienie można znaleźć wyłącznie po przystąpieniu do naboru i znalezieniu się w gronie najlepszych kandydatów. Pracy tam z pewnością łatwiej jest szukać osobom, które już wcześniej pracowały w sferze budżetowej i nabyły określone doświadczenie.
Wśród kandydatów, którzy są traktowani na preferencyjnych warunkach, są przede wszystkim osoby niepełnosprawne. Również żołnierze są zatrudniani w pierwszej kolejności na stanowiska związane z obronnością. Z kolei urzędnicy mianowani, którzy wracają do pracy w administracji, zachowują nabyte wcześniej przywileje, ale muszą przystąpić do konkursu i znaleźć się w gronie najlepszych kandydatów. Na preferencyjne warunki nie mogą jednak liczyć cudzoziemcy. Tylko nieliczne stanowiska publiczne mogą być powierzane tym osobom.

Niepełnosprawnym łatwiej

Od ponad dwóch lat osoby niepełnosprawne mają większe szanse na dostanie pracy w administracji rządowej, a także samorządowej. Nabór zarówno do korpusu służby cywilnej, jak i pracowników samorządowych jest otwarty i konkurencyjny. Określone w nim są m.in. warunki, które musi spełnić osoba niepełnosprawna, aby skorzystać z pierwszeństwa w zatrudnieniu. Niepełnosprawnemu pierwszeństwo w zatrudnieniu przysługuje w momencie, gdy w urzędzie należącym do korpusu służby cywilnej wskaźnik pracowników z dysfunkcjami w miesiącu poprzedzającym datę upublicznienia ogłoszenia o naborze nie przekracza 6 proc. Zainteresowany musi jednak złożyć ofertę w odpowiedzi na opublikowane ogłoszenie o naborze i znaleźć się w gronie nie więcej niż pięciu albo dwóch (w przypadku wyższych stanowisk w służbie cywilnej – dyrektorskich) najlepszych kandydatów. Szanse na zatrudnienie zwiększa spełnienie dodatkowych warunków, czyli np. znajomość innego języka obcego poza angielskim.
Sytuacja podobnie wygląda w samorządach z tym jednak zastrzeżeniem, że na stanowiska kierownicze nie ma preferencyjnych warunków dla osób niepełnosprawnych. Z kolei szefowie jednostek, którzy zatrudniają na podstawie ustawy o pracownikach urzędów państwowych, preferencyjne warunki dla tych kandydatów określają wewnętrzne regulaminy. Dotyczy to m.in. kancelarii Sejmu, Senatu lub prezydenta.

Przeszkodą warunki pracy

Niepełnosprawny kandydat, przeglądając oferty pracy, powinien zwrócić uwagę na ich treść. Dla takiej osoby poza wymaganiami będzie ważna informacja (poza procentowym wskaźnikiem zatrudnienia osób z dysfunkcjami) np. o warunkach pracy na określonym stanowisku. Takie dane pozwalają dokonać oceny własnych możliwości i podjąć decyzję o złożeniu oferty na dane stanowisko. Nie każda osoba niepełnosprawna może przecież podołać pracy w danym urzędzie. Na przykład jeśli wydział, do którego aplikuje, znajduje się w zabytkowym budynku, który jest nieprzystosowany dla osób na wózku inwalidzkim, wtedy taka oferta odpada.
Ponadto w każdym ogłoszeniu o naborze, w którym zostanie podany niższy wskaźnik zatrudnienia niż 6 proc., trzeba dodatkowo złożyć dokumenty potwierdzające niepełnosprawność. Jeśli tego zabraknie, również w trakcie konkursu nie można liczyć na preferencyjne traktowanie przy zatrudnieniu.
Należy pamiętać, że wszyscy kandydaci do pracy w administracji podlegają weryfikacji i ocenie na jednolitych oraz konkurencyjnych zasadach. W efekcie na poszczególnych etapach naboru niepełnosprawni są traktowani na równi z pozostałymi chętnymi ubiegającymi się o dane stanowisko. Dopiero gdy komisja konkursowa wyłoni najlepszych, a wśród nich będzie osoba z dysfunkcją, to dopiero wtedy może ona liczyć na preferencyjne potraktowanie.

Obronność dla wojska

Na szczególne traktowanie mogą liczyć także osoby służące w armii. Żołnierz zawodowy, który po co najmniej dziesięciu latach odchodzi z wojska, ma pierwszeństwo w zatrudnieniu w administracji publicznej na stanowiskach związanych z obronnością kraju. Takie preferencje zostały wprowadzone dla tej grupy zawodowej ze względu na szczególny charakter wykształcenia, doświadczenia wojskowego i wiedzę specjalistyczną. Wspomniane stanowiska tworzone są prawie w każdym urzędzie państwowym. Takie rozwiązanie przewiduje ustawa o służbie żołnierzy zawodowych. Co więcej jej art. 119 nie zwalnia organu państwowego z obowiązku przeprowadzenia konkursu na wolne stanowisko urzędnicze związane z obronnością kraju. A to oznacza, że były żołnierz nie może zostać zatrudniony na stanowisku urzędniczym z pominięciem procedury naboru. W efekcie nawet jeśli zgłosi się do konkursu były żołnierz, który ma wręcz gwarancję zatrudnienia na tym stanowisku, to nabór i tak musi się odbyć. Dopiero na końcu komisja powinna powiadomić publicznie, że na to stanowisko został zatrudniony były żołnierz, który przez prawo jest preferencyjnie traktowany. Takie szczególne traktowanie wprowadzono również dla żołnierzy Narodowych Sił Rezerwowych (NSR), którzy posiadają przydział kryzysowy. Obecnie osób z takim uprawnieniem jest 11 tys. Dzięki posiadaniu takiego statusu mają także pierwszeństwo w zatrudnienie. Armia, wprowadzając takie rozwiązanie, chciała zachęcić kandydatów do wstępowania do NSR. Możliwość ta wynika z art. 132d ustawy o powszechnym obowiązku obrony. Warto pokreślić, że w sytuacji gdy do konkursu na stanowisko urzędnicze zgłosi się były żołnierz zawodowy oraz ten z NSR, to komisja konkursowa musi wyłonić z tych dwóch najlepszego kandydata.

Bez dodatkowych ulg

W korpusie służby cywilnej na przyjęcie do pracy bez konieczności przystępowania do konkursu nie mają nawet co liczyć te osoby, które zgłoszą się do pracy na zastępstwo. W takim przypadku również musi być przeprowadzona procedura konkursowa i nie ma żadnej taryfy ulgowej. Co więcej, urzędnicy mianowani, którzy odeszli z administracji i chcą powrócić, również muszą przystąpić do konkursu. W ich przypadku zachowany tylko zostaje status urzędnika mianowanego i nabyty wcześniej jeden z dziewięciu przewidzianych stopni w służbie cywilnej. Tak więc pracodawca, zatrudniając taką osobę, musi się liczyć z tym, że poza proponowaną pensją zasadniczą należy mu wypłacać obowiązkowo dodatek służby cywilnej, który waha się od 900 zł do blisko 5 tys. zł miesięcznie.
Z kolei w gminach nie ma już statusu urzędnika mianowanego. Nie ma jednak przeszkód, aby bez konkursu zatrudnić osobę na zastępstwo.

Praca dla cudzoziemców

Przepisy dotyczące zatrudnienia w administracji publicznej dają w większości urzędom prawo do przyjmowania cudzoziemców. W praktyce takie sytuacje nie występują zbyt często, a osoba spoza naszego kraju poza możliwością ubiegania się o pracę na niektórych stanowiskach państwowych nie ma co liczyć na dodatkowe preferencje.
Cudzoziemiec nie może więc zostać zatrudniony na stanowisku związanym z bezpośrednim lub pośrednim udziałem w wykonywaniu władzy publicznej. W efekcie oznacza to, że nie może zajmować większości stanowisk urzędniczych. Tak więc osoba ta może głównie być zatrudniona na stanowiskach pomocniczych lub usługowych, a nie merytorycznych. Ostateczna decyzja w tym zakresie należy jednak do szefa urzędu. Kierownik urzędu, np. wójt, ogłaszając nabór na wolne stanowisko w gminie, sam musi zdecydować, czy nie jest ono związane bezpośrednio lub pośrednio z udziałem w wykonywaniu władzy publicznej i pełnienia funkcji służących ochronie generalnych interesów państwa. Nieco inaczej jest w służbie cywilnej. Tam dyrektor generalny urzędu za zgodą szefa służby cywilnej decyduje, o które stanowiska mogą się ubiegać osoby nieposiadające obywatelstwa polskiego.

Najczęściej wymagane dokumenty od kandydatów do pracy w urzędzie:

● kopie dyplomów potwierdzających wykształcenie,

● kopie dowodu osobistego lub oświadczenie o posiadaniu obywatelstwa polskiego,

● oświadczenie o korzystaniu z pełni praw publicznych,

● oświadczenie o niekaralności za przestępstwo popełnione umyślnie,

● oświadczenie o niekaralności za przestępstwo skarbowe popełnione umyślnie,

● oświadczenie o wyrażeniu zgody na przetwarzanie danych osobowych do celów rekrutacji,

● życiorys,

● list motywacyjny.

Podstawa prawna

Art. 4, art. 5, art. 9 ust. 2, art. 26–33 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. nr 227, poz. 1505 z późn. zm.).

Art. 6, art. 11 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. nr 223, poz. 1458 z późn. zm.).

Art. 132d ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 461 z późn. zm.).

Art. 119 ustawy z 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowej (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 90, poz. 593 z późn. zm.).

Urzędników wybiera się z grona najlepszych kandydatów

Czy doktorat zwiększa szanse na otrzymanie pracy w urzędzie?

Jeśli w ogłoszeniu o naborze w wymaganiach niezbędnych znajduje się wymóg posiadania doktoratu, to jest to warunek konieczny pozwalający na zakwalifikowanie kandydata do dalszych etapów procedury naboru (przy spełnianiu wszystkich pozostałych wymagań niezbędnych), a w konsekwencji do zatrudnienia. Jeśli posiadanie doktoratu jest wymogiem dodatkowym, a kandydat spełnia ten warunek, może to również zwiększyć szanse na zatrudnienie przy konieczności spełniania wszystkich wymogów niezbędnych i w jak największym stopniu pozostałych wymogów dodatkowych. Jednak w każdym przypadku dany kandydat musi przejść cały etap procedury naboru i znaleźć się wśród najlepszych kandydatów przedstawianych dyrektorowi generalnemu.

Czy urzędnik mianowany może wrócić do pracy w administracji rządowej bez konieczności przystępowania do konkursu na wolne stanowisko?

Urzędnik mianowany, który chce wrócić do zatrudnienia w służbie cywilnej, musi wziąć udział w otwartym i konkurencyjnym naborze. Jeśli znajdzie się w gronie najlepszych kandydatów wyłonionych podczas naboru, a dyrektor generalny wyrazi zgodę na zatrudnienie w urzędzie, to zgodnie z art. 35 ust. 7 ustawy o służbie cywilnej jego zatrudnienie zostanie dokonane na podstawie mianowania, z zachowaniem dotychczasowego stopnia służbowego. Rozwiązanie to nie dotyczy urzędników, którzy uzyskali mianowanie na podstawie ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o służbie cywilnej, ponieważ na gruncie tej ustawy nie przyznawano urzędnikom stopni służbowych, lecz byli oni przyporządkowani do jednej z czterech kategorii urzędniczych. Podana możliwość ponownego zatrudnienia na podstawie mianowania odnosi się do urzędników, którzy uzyskali mianowanie na podstawie ustawy o służbie cywilnej z: 18 grudnia 1998 r., 24 sierpnia 2006 r. oraz 21 listopada 2008 r. O ponowne zatrudnienie na podanych wyżej warunkach nie mogą się ubiegać byli urzędnicy służby cywilnej, których stosunek pracy: wygasł w związku z odmową złożenia ślubowania; uległ rozwiązaniu z powodu dwukrotnej, następującej po sobie, negatywnej oceny okresowej, utraty nieposzlakowanej opinii; uległ rozwiązaniu bez wypowiedzenia z winy urzędnika; ustał z powodu ukarania urzędnika wydaleniem ze służby.

Czy osoba, która zajęła drugie miejsce w konkursie, ma szanse na pracę (bez ponownego konkursu), jeśli najlepsza zrezygnuje po miesiącu?

Tak. Zgodnie z przepisem art. 33 oraz art. 59 ust. 6 ustawy o służbie cywilnej, jeśli w ciągu 3 miesięcy od nawiązania stosunku pracy z osobą wyłonioną w wyniku naboru zaistnieje konieczność ponownego obsadzenia tego samego stanowiska pracy, dyrektor generalny urzędu może zatrudnić na tym samym stanowisku kolejną osobę spośród najlepszych kandydatów wymienionych w protokole z tego naboru. Artykuł 59 ust. 6 zawiera takie samo rozwiązanie jak art. 33 w odniesieniu do wyższych stanowisk w służbie cywilnej.