Jestem nauczycielką. – pisze pani Agnieszka. – Przez większą część ubiegłego roku przebywałam na urlopie macierzyńskim. W styczniu tego roku dostałam trzynastkę, jednak niższą niż za wcześniejsze lata. Z drugiej strony słyszałam, że jeśli spędziłam na urlopie macierzyńskim ponad sześć miesięcy, dodatkowe wynagrodzenie w ogóle nie powinno mi przysługiwać. Jakie są w takim razie zasady dotyczące wypłacania trzynastki i jej wysokości? – zastanawia się czytelniczka.
Wedle obowiązujących przepisów pracownik nabywa prawo do dodatkowego, rocznego wynagrodzenia, w pełnej wysokości, jeśli przepracował u pracodawcy pełny rok kalendarzowy. Nie oznacza to jednak, że ci, którzy mają krótszy okres zatrudnienia, na dodatkowe wynagrodzenie nie mogą liczyć. Trzynastkę dostanie także pracownik, który przepracował co najmniej sześć miesięcy. W takim jednak przypadku dodatkowe wynagrodzenie będzie przeliczone w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego okresu w tym roku, za który jest przyznawane.
ikona lupy />
Beata Kuzara, adwokat / Media / mat prasowe
Uwaga! Przy obliczaniu okresów, od których zależy uprawnienie do trzynastki, upływ miesiąca pracy następuje w dniu poprzedzającym ten, który nazwą lub datą odpowiada dniowi, w którym rozpoczęło się świadczenie pracy.
Osoby, które przepracowały wymagany okres co najmniej sześciu miesięcy, powinny pamiętać, że przy ustalaniu uprawnień brany będzie pod uwagę faktyczny czas wykonywania pracy, a nie pozostawania w zatrudnieniu. Oznacza to, że czas za który pracownik pobierał zasiłek chorobowy lub korzystał z urlopu okolicznościowego np. z tytułu ślubu, nie będzie do tego okresu wliczany. Natomiast urlop wypoczynkowy traktowany jest jako czas faktycznie przepracowany.
Zdarzają się jednak sytuacje, w których pracownik i tak dodatkowe wynagrodzenie otrzyma, mimo że warunek przepracowania co najmniej sześciu miesięcy nie został spełniony. W ustawie zostały wskazane okoliczności, które powodują, że wspomniany okres nie jest wymagany. Należą do nich m.in. przeniesienie służbowe, urlop nauczycieli dla poratowania zdrowia, rozwiązanie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, nawiązanie stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z nauczycielem i nauczycielem akademickim zgodnie z organizacją pracy szkoły (uczelni), zatrudnienie pracownika do pracy sezonowej, jeżeli umowa o pracę została zawarta na sezon trwający nie krócej niż trzy miesiące. W przypadku naszej czytelniczki istotny jest jednak zapis dotyczący korzystania z uprawnień rodzicielskich. Jeśli przyczyną nieprzepracowania wymaganego okresu sześciu miesięcy było korzystanie z urlopu wychowawczego, macierzyńskiego, ojcowskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz korzystanie z urlopu rodzicielskiego, pracownik zachowuje prawa do trzynastki. Dodanie do ustawy urlopu macierzyńskiego nastąpiło w efekcie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2012 r.
Oczywiście, wysokość trzynastki będzie proporcjonalna do przepracowanego okresu. Dlatego też wynagrodzenie, o którym wspomina pani Agnieszka, nie mogło wynosić tyle, ile dostała za lata, w których faktycznie wykonywała pracę.

Zasady obliczania trzynastki

Wysokość dodatkowego wynagrodzenia jako efekt przepracowania u pracodawcy roku jest powiązana z faktycznymi zarobkami. Powinno ono wynosić 8,5 proc. sumy wynagrodzeń za pracę otrzymanych przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego. Uwzględnia się w nim zarówno wynagrodzenie podstawowe, jak i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy należne pracownikowi, który podjął ją w wyniku przywrócenia. Trzynastka jest obliczana od sumy wszystkich wynagrodzeń wypłaconych w danym roku. Mowa tu – oprócz zasadniczej pensji – o płacy za nadgodziny, dodatkowym wynagrodzeniu za pracę w porze nocnej, dodatku za uciążliwość pracy i dodatku za wysługę lat.

Podstawa prawna
Art. 48 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. DZ.U. z 2006 r. nr. 97, poz. 674 z późn. zm.). Art. 1–10 ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. z 1997 r. nr 160, poz. 1080 z późn. zm.).

Opinia eksperta

Przepisy ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej nie uzależniają prawa do trzynastki od liczby umów o pracę, jakie łączyły pracodawcę z pracownikiem, lecz od czasu, jaki pracownik faktycznie pracował u danego pracodawcy w danym roku kalendarzowym. Nie ma znaczenia, czy przepracował co najmniej sześć miesięcy bez przerwy, czy też na okres ten składa się kilka umów o pracę z tym samym pracodawcą, nawet jeśli między umowami występowały przerwy. W świetle orzeczenia Sądu Najwyższego z 7 września 1995 r. (I PZP 23/95) prawo do trzynastki przysługuje także wtedy, gdy pracownik był zatrudniony na podstawie kilku kolejnych umów o pracę na czas określony, nawet jeśli między tymi umowami wystąpiła przerwa w dniu ustawowo wolnym od pracy. By sprawdzić prawo do trzynastki kogoś, kto pracował w danej jednostce budżetowej kilka razy w ciągu tego samego roku, a umowy trwały niepełne miesiące (np. kilkanaście dni), należy zsumować dni przepracowane. Zakłada się przy tym, że miesiąc ma 30 dni. W sytuacji gdy pracownika łączyła z pracodawcą więcej niż jedna umowa o pracę, wysokość dodatkowego rocznego wynagrodzenia jest obliczana zgodnie z art. 4 omawianej ustawy, tj. jako 8,5 proc. sumy wynagrodzenia za pracę, jakie pracownik otrzymał od pracodawcy w ciągu całego roku kalendarzowego (zarówno na podstawie pierwszej, jak i kolejnych umów o pracę).