Firmy coraz częściej poszukują w innych państwach pracowników o wysokich kwalifikacjach. Prawo dopuszcza zatrudnienie takich osób, wystarczy tylko, że mają wyższe wykształcenie
Zmienia się struktura zatrudnienia obcokrajowców. Jak informuje Agencja Zatrudnienia EWL w swoim ostatnim, opublikowanym niedawno raporcie, w pierwszej połowie 2013 roku o blisko połowę spadło zapotrzebowanie na zagranicznych robotników branży budowlanej, o ok. 40 proc. zmniejszył się popyt na kierowców. Towarzyszył temu ogromny, przekraczający 80 proc. wzrost popytu na informatyków. Zapotrzebowanie na specjalistów branży naukowo-technicznej, związanych z nowymi technologiami, wprowadzających na rynek nowe produkty, wzrosło z kolei aż ośmiokrotnie (800 proc.). W sumie jednak powiatowe urzędy pracy odnotowały 9-proc. spadek liczby oświadczeń o zamiarze zatrudnienia cudzoziemców w porównaniu z tym samym okresem 2012 roku – Krajowe firmy coraz częściej poszukują specjalistów – tłumaczy Andrzej Korkus z EWL. – Słabo wykwalifikowani robotnicy, którzy przyjeżdżali najczęściej z Ukrainy i Białorusi, chętniej obecnie poszukują pracy w Niemczech.

Ważna obietnica

Podstawowe regulacje dotyczące zatrudniania cudzoziemców zawiera ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Zezwolenie na pracę wydawane jest przez wojewodę na wniosek pracodawcy. Dokument można otrzymać tylko na określony czas, przypisany do konkretnego pracodawcy, na opisane stanowisko lub rodzaj zajęcia.
Najpierw jednak pracodawca musi otrzymać przyrzeczenie wydania takiego dokumentu. Będzie ono konieczne do uprawomocnienia pobytu obcokrajowca w Polsce, a dokumenty legalizacyjne (wiza, zezwolenie na zamieszkanie, karta pobytu) wydawane są tylko, gdy osoba taka posiada promesę zatrudnienia. Jeżeli w dniu składania wniosku obcokrajowiec ma dokument legalizacyjny, decyzja dotycząca zatrudnienia wydawana jest bez przyrzeczenia. Jeśli zalegalizował swój pobyt później, dokument wydawany jest po uzyskaniu potwierdzenia daty podjęcia obowiązków zawodowych. W gestii wojewody leży przedłużenie przyrzeczenia i zezwolenia (gdy termin rozpoczęcia pracy został opóźniony).
Zezwolenie na pracę nie pozwala jednak na swobodne poruszanie się po krajowym rynku zatrudnienia. Nie daje możliwości podejmowania każdej legalnej działalności (nawet na rzecz tego samego podmiotu), pozwala jedynie na pracę w charakterze wskazanym we wniosku, na określonym stanowisku i dla konkretnego podmiotu. – Oba dokumenty zachowują ważność w przypadku zmiany nazwy, siedziby lub przekształcenia pracodawcy, a także przejęcia firmy lub jej części przez inny podmiot – precyzuje Szczepan Kapik, specjalista ds. zatrudnienia.

Ile trzeba płacić

Pracodawca ma do wyboru pięć kategorii zezwolenia. Najbardziej popularne (A) wymagane jest, gdy cudzoziemiec będzie wykonywał obowiązki na podstawie umowy z podmiotem mającym siedzibę na terytorium Polski i tam odbywać się będzie świadczenie. W imieniu osoby mającej pełnić funkcje w zarządzie pracodawca powinien starać się o zezwolenie typu B. Pozostałe kategorie (C, D i E) zarezerwowane są dla podmiotów zagranicznych. Firma może przy tym zawrzeć umowę o pracę tylko na okres wskazany w dokumencie legalizującym.
Składając wniosek, przedsiębiorca musi podpisać oświadczenie dotyczące wynagrodzenia zatrudnianej osoby oraz jej niekaralności. W przypadku zezwolenia A pensja nie może być niższa niż podana we wniosku ani różnić się zasadniczo od wynagrodzenia pracowników wykonujących podobne obowiązki. Gdy zatrudnienie związane jest z pełnieniem funkcji w zarządzie (zezwolenie B), wysokość pensji nie może być niższa od 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w województwie, ogłaszanego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
Zatrudniający obcokrajowca przedsiębiorca nie może być skazany za nielegalne zatrudnianie cudzoziemców, żądanie od osób pochodzących z zagranicy korzyści majątkowej w zamian za pracę ani oszustwo (art. 120 ustawy o promocji zatrudnienia). Nie może ubiegać się o zatrudnienie obcokrajowca osoba wcześniej karana za popełnienie przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, określonym w art. 218–221 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 z późn. zm.; dalej: k.k.), przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów popełnione w związku z postępowaniem o wydanie zezwolenia na pracę (art. 270 –275 k.k.) oraz handel ludźmi. – Również zatrudniający obcokrajowca podmiot nie może być zarządzany lub kontrolowany przez skazaną z tych paragrafów osobę – precyzuje Kapik.

Przydatna Karta Polaka

Jednak obowiązek uzyskania zezwolenia na pracę nie dotyczy wszystkich. Zwolnieni są z niego obcokrajowcy, którzy pracują w podmiotach mających siedzibę w państwie członkowskim UE lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależącego do Unii (m.in. Islandia, Norwegia, Szwajcaria, Liechtenstein). Obowiązek taki nie dotyczy także osób, które mają zezwolenie na zamieszkanie w związku z zamiarem wykonywania pracy lub prowadzenia działalności gospodarczej, podjęcia lub kontynuowania studiów lub szkolenia zawodowego, w celu połączenia z rodziną. Zwolnieni są z obowiązku legalizacji zatrudnienia są także obywatele Białorusi, Gruzji, Mołdowy, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy, wykonujący pracę w okresie nieprzekraczającym sześciu miesięcy w ciągu roku na podstawie zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy oświadczenia.
Zezwolenie nie obowiązuje także osób, które mają Kartę Polaka, ustanowiony ustawą z 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (Dz.U. nr 180, poz. 1280 z późn. zm.) dokument potwierdzający przynależność do narodu polskiego. Może on być przyznany osobie nieposiadającej obywatelstwa ani zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Polski, ale deklarującej przynależność do narodu i spełniającej określone ustawą warunki.
Również charakter zatrudnienia, zadań lub szczególny status pracodawcy dają przywilej pracy bez zezwolenia. Z obowiązku zezwolenia są zwolnieni stali korespondenci zagranicznych środków przekazu, studenci skierowani do praktyk zawodowych, studenci studiów stacjonarnych (między lipcem a wrześniem), sportowcy biorący udział w zawodach, żołnierze i osoby wchodzących w skład cywilnego personelu wojskowego.

Duże ułatwienia

Ale najistotniejszym ułatwieniem dla pracodawców w obecnej sytuacji rynku pracy jest zwolnienie z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę zagranicznych wysokiej klasy specjalistów. Za takie kwalifikacje prawo uznaje „kompetencje uzyskane w ramach kształcenia na poziomie studiów wyższych albo co najmniej pięcioletnie doświadczenie zawodowe na poziomie porównywalnym do kwalifikacji uzyskanych w ramach studiów, niezbędne do wykonywania pracy określonej w umowie lub ofercie”. Warunkiem jest także posiadanie przez kandydata do pracy dokumentów potwierdzających spełnienie wymagań kwalifikacyjnych oraz ubezpieczenia zdrowotnego. – Ale ta liberalna ścieżka zatrudnienia obcokrajowca jest otwarta tylko wówczas, gdy zatrudniający taką osobę podmiot wcześniej wyczerpał możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych na lokalnym rynku pracy – dodaje Szczepan Kapik.
Podstawa prawna
Art. 84–90a ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U z 2008 r. nr 69, poz. 415 z późn. zm.).

Aleksandra Puch