Pracownikom, którzy byli na macierzyńskim i nie otrzymali dodatkowej pensji tzw. trzynastki, trzeba ją przekazać w ciągu 3 miesięcy od wejścia w życie nowelizacji ustawy.
Nowelizacja z 10 maja 2013 r. ustawy dotyczącej uprawnień do trzynastki dla pracowników budżetówki weszła w życie 29 czerwca 2013 r. Uzupełnia ona katalog sytuacji, które zwalniają podwładnego z obowiązku spełnienia warunku otrzymania dodatkowej pensji, jakim jest wykonywanie pracy przez okres 6 miesięcy w roku kalendarzowym. Wśród tych przypadków wymienione zostały urlopy: macierzyński, ojcowski oraz dodatkowy urlop macierzyński, urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, a także dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Nabycie uprawnień

Zasady nabycia i wypłaty tego świadczenia zostały określone w ustawie z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników sfery budżetowej (Dz.U. nr 160, poz. 1080 z późn. zm., dalej: u.o.d.w.). Zgodnie z tą regulacją trzynastka stanowi składnik wynagrodzenia za pracę w jednostkach sfery budżetowej. Przysługuje ona określonej grupie podmiotów, tj. pracownikom jednostek sfery budżetowej, m.in. pracownikom zatrudnionym w urzędach organów władzy publicznej, kontroli ochrony prawa oraz sądach i trybunałach, pracownikom samorządowych jednostek budżetowych, pracownikom biur poselskich, senatorskich oraz klubów, kół lub zespołów parlamentarnych.
Dodatkowe wynagrodzenie roczne wynosi 8,5 proc. pensji otrzymanej przez pracownika w roku kalendarzowym, za który mu ona przysługuje. Warunkiem nabycia prawa do trzynastej pensji jest przepracowanie całego roku kalendarzowego u danego pracodawcy. Od tej zasady przewidziano dwa wyjątki. Zgodnie z art. 2 ust. 2 u.o.d.w. prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego przysługuje także tym podwładnym, którzy w danym roku kalendarzowym przepracowali co najmniej 6 miesięcy. W art. 2 ust. 3 wymieniony jest katalog sytuacji, w których ten warunek nie jest wymagany. Do tych sytuacji zgodnie z dotychczasowym brzmieniem art. 2 ust. 3 pkt 6 u.o.d.w. należał urlop:
wychowawczy,
dla poratowania zdrowia,
do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego,
rodzicielski.

Wyrok trybunału

Omawiana nowelizacja stanowi wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 9 lipca 2012 r. (sygn. akt P 59/11, OTK Seria A 2012/7). TK orzekł, że art. 2 ust. 3 ustawy w zakresie, w jakim pomija on okres urlopu macierzyńskiego, jako umożliwiający nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 71 ust. 2 konstytucji.
Ten ostatni powołany przepis ustawy zasadniczej nakłada bowiem na władzę publiczną udzielanie szczególnej pomocy matce przed i po urodzeniu dziecka. Realizacja tego nakazu powinna więc polegać na takim ukształtowaniu uprawnień matek, które będą miały pierwszeństwo w stosunku do tych przywilejów, jakie ustawodawca chce przyznać pozostałym pracownikom. W opinii TK nieuwzględnienie przez ustawodawcę w art. 2 ust. 3 ustawy w katalogu wyjątków przebywania przez pracownicę na urlopie macierzyńskim nie tylko nie stanowi przejawu szczególnej pomocy ze strony władz publicznych w ramach przysługującego pracownikom prawa do trzynastki, ale może nawet prowadzić do pogorszenia statusu prawnego tej grupy osób.

Rozszerzony katalog

Trybunał w powołanym wyroku wskazał jedynie na brak w katalogu urlopu macierzyńskiego jako okresu, który matka wykorzystuje do powrotu do zdrowia po porodzie i opieki nad nowo narodzonym dzieckiem. W nowelizacji przyjęto zmianę rozszerzającą ten katalog o inne przerwy, których przeznaczenie jest podobne do urlopu macierzyńskiego. Chodzi o urlop: ojcowski, dodatkowy macierzyński, urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz dodatkowy urlop na warunkach macierzyńskiego. Wprowadzenie wskazanych rodzajów urlopów do katalogu sytuacji, których wystąpienie zwalnia określone podmioty z obowiązku faktycznego wykonywania pracy w okresie 6 miesięcy, znajduje uzasadnienie w istocie tych przerw w pracy. Ich celem jest opieka nad nowo narodzonym dzieckiem przez matkę lub ojca dziecka. Nowe brzmienie art. 2 ust. 3 pkt 6 u.o.d.w. w pełni będzie realizować konstytucyjną zasadę szczególnej pomocy władz publicznych matce, ale w tym przypadku także i ojcu po urodzeniu dziecka. Oznacza to, że inne urlopy służące opiece nad dzieckiem po porodzie powinny być traktowane tak samo jak urlop macierzyński w kontekście ich statusu prawnego, w szczególności uprawnień do dodatkowego wynagrodzenia rocznego dla pracowników jednostek sfery budżetowej.
W art. 2 ust. 1 ustawy z 10 maja 2013 r. do nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego dla pracowników jednostek sfery budżetowej, przysługującego za rok 2012, stosuje się art. 2 ust. 3 pkt 6 ustawy w nowym brzmieniu. Oznacza to, że do pracowników, którzy przebywali na wymienionych w nowelizacji urlopach, nie stosuje się warunku przepracowania co najmniej 6 miesięcy u danego pracodawcy w 2012 r.
Do pracownika przebywającego na urlopach wymienionych w nowelizacji nie stosuje się warunku przepracowania 6 miesięcy w roku kalendarzowym u danego pracodawcy
Podstawa prawna
Ustawa z 10 maja 2013 r. o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. poz. 746).