Przez wizerunek należałoby ogólnie rozumieć (obraz) wygląd fizyczny człowieka, na podstawie którego możliwe jest ustalenie jego tożsamości. Traktuje się go jako dobro osobiste każdego zainteresowanego, a ponadto przyjmuje się, że należy on do katalogu danych osobowych.

Funkcja publiczna

Aspekty prawa do wizerunku są przeróżne, a zatem przedstawione zostaną jedynie podstawowe związane z tym utrwalonym na fotografii.
Zagadnienia dotyczące wizerunku reguluje ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Stosownie do art. 81 tej ustawy jego rozpowszechnianie wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli fotografię wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych, jak również osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

CV bez zdjęcia

Pierwszym momentem, w jakim pracodawca mógłby wymagać fotografii pracownika (kandydata do pracy), jest CV. Pracownik nie ma jednak obowiązku zamieszczać swojego zdjęcia w aplikacji do pracy. Katalog danych osobowych, jakich pracodawcy mogą żądać, nie obejmuje bowiem prawa do domagania się zamieszczenia fotografii. Przyjmuje się, że taki wymógł mógłby prowadzić do eliminacji kandydatów ze względu na rasę, narodowość lub wygląd.
Należałoby jednak uznać, że w niektórych przypadkach, gdy wynika to z natury stosunku pracy, prośba o dołączanie zdjęcia kandydata może wydawać się dopuszczalna.
Na przykład w służbie cywilnej istnieje obowiązek udokumentowania niezbędnych kwalifikacji (np. załączenie kopii dyplomu ukończenia studiów lub prawa jazdy). Na dokumentach tego typu umieszcza się fotografie, a w związku z tym zasada braku obowiązku dołączania zdjęcia jest tutaj ograniczona.

Zgoda na wykorzystanie

Pracodawcy wymagają również od swoich pracowników używania identyfikatorów, które także nierzadko zawierają fotografię. Przepisy wykonawcze stanowią, że jeżeli zachodzi taka potrzeba, pracodawca w związku z zatrudnieniem danej osoby wystawia legitymację służbową, przepustkę albo inny dokument upoważniający podwładnego do przebywania na terenie zakładu pracy lub załatwiania spraw służbowych poza jego siedzibą. Wydaje się, że w takiej sytuacji przełożony może np. w regulaminie pracy określić obowiązek przedłożenia odpowiedniej fotografii do identyfikatora.
Inną kwestią związaną z wykorzystywaniem zdjęć podwładnych jest umieszczanie ich na stronach internetowych czy ulotkach reklamowych.
W takich przypadkach wymagana powinna być zgoda osoby, której wizerunek widnieje na fotografii. Mamy tu bowiem doczynienia z jego rozpowszechnianiem i publicznym udostępnianiem.
W przepisach nie przewidziano formy wyrażenia takiej zgody, a zatem może być ona przekazana w sposób dowolny. Nie może być jednak domniemana. Nie ulega wątpliwości, że najbezpieczniejsza dla pracodawców jest zgoda wyrażona w formie pisemnej.
Oświadczenie takie powinno zawierać przede wszystkim samą zgodę na wykorzystywanie wizerunku, cel i jego formę, jak również zakres czasowy i terytorialny. Osobną kwestią jest jeszcze to, czy dana fotografia pracownika stanowi utwór w rozumieniu ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych. W takiej sytuacji bowiem konieczne będzie również uzyskanie odpowiednich praw do zdjęć.

Zaniechanie działania

Pracownikowi, którego prawa do wizerunku zostały zagrożone cudzym działaniem, przysługuje prawo żądania zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się działania niezgodnego z przepisami, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie.
Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub – na żądanie pracownika – zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

Wykorzystywanie przez pracodawcę zdjęć podwładnych w celu umieszczanie ich na stronach internetowych czy ulotkach reklamowych wymaga zgody osoby, której wizerunek widnieje na fotografii

Podstawa prawna
Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.). Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz.U. nr 62, poz. 286 z późn. zm.). Art. 81 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 90, poz. 631 z późn. zm.).

Waldemar Laskowski