Już co ósmy bezrobotny ma co najmniej 55 lat. Jednocześnie maleje liczba emerytów dorabiających na umowach. Tak dużego wzrostu liczby bezrobotnych nie było w żadnej grupie wiekowej. W końcu czerwca pracy nie miało 243 tys. osób w wieku 55+. Aż o 16,9 proc. więcej niż rok wcześniej – wynika z najnowszych danych GUS. Liczba bezrobotnych w wieku 45 – 54 lat zwiększyła się tylko o 1,2 proc., a wśród osób w wieku do 25 lat spadła o 3,2 proc.
Blisko połowa starszych bezrobotnych nie ma zajęcia ponad rok, a jedna czwarta ponad dwa lata. – Oni najmocniej odczuwają skutki spowolnienia gospodarczego – ocenia dr Wiktor Wojciechowski, główny ekonomista Invest-Banku. Tracą pracę, bo część z nich ma nieadekwatne do potrzeb pracodawców kwalifikacje. Inni zasilają armię bezrobotnych, ponieważ zmniejszyła się ich wydajność.
Ochrona przedemerytalna to fikcja. Firmy wiedzą, jak ją omijać
Ochrona przedemerytalna to fikcja. Firmy wiedzą, jak ją omijać

Zobacz również
Zdaniem ekspertów w najgorszej sytuacji są zbliżający się do wieku, w którym objęłaby ich ochrona prawna przed zwolnieniem. Zgodnie z przepisami poza wyjątkami nie można zwolnić pracownika w okresie czterech lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego. – To prawo jest jak gilotyna, która kończy karierę zawodową wielu osób – podkreśla prof. Elżbieta Kryńska z Uniwersytetu Łódzkiego.
ikona lupy />
Jaki procent wśród bezrobotnych stanowiły osoby w wieku 55 lat i więcej / DGP
Część pracodawców rozstaje się z pracownikami zbliżającymi się do okresu ochronnego, ponieważ nie chce mieć problemów z ich zwolnieniem, jeśli pogorszy się kondycja finansowa firmy.
Na razie o zmianie przepisu nie ma mowy. Ale resort pracy zapewnia i obiecuje: – Na bieżąco reagujemy na sytuację, widać to we wniosku o dodatkowe 500 mln zł na interwencję na rynku pracy – mówi minister pracy Władysław Kosiniak-Kamysz.
Na domiar złego jednocześnie ze wzrostem liczby bezrobotnych przed emeryturą liczba emerytów dorabiających na umowach spadła w 2011 r. w porównianiu z 2010 r. o 72,8 tys. O ile w 2010 r. takich osób było jeszcze 422,8 tys., o tyle rok później już tylko 350 tys. Powód? Absurdalne przepisy, które nałożyły na nie obowiązek zwolnienia się z pracy chociażby na jeden dzień. Dorabiający emeryci musieli to zrobić do 1 października 2011 r. Ci, którzy w tym terminie nie przynieśli lub nie przesłali do ZUS zaświadczenia od pracodawcy potwierdzającego rozwiązanie umowy, musieli liczyć się z zawieszeniem wypłaty emerytury. Stało się tak w przypadku 35 tys. osób (dane ZUS na październik 2011 r.).
Eksperci podkreślają, że spadająca liczba pracujących emerytów to zła informacja w kontekście wydłużania wieku emerytalnego. Dlatego w ramach programu ich aktywizacji, jaki ma przygotować rząd, należy zlikwidować limity dorabiania przez seniorów oraz znieść obowiązek opłacania składki rentowej. Wymóg o tyle pozbawiony sensu, że emeryt nigdy nie może zostać rencistą.



Przed emeryturą odpoczynek. Na bezrobociu

W osoby zbliżające się do granicy wieku emerytalnego bezrobocie uderza ze szczególną siłą. W złej sytuacji są zwłaszcza te, które wykonywały prace wymagające dużego wysiłku fizycznego. – Teoretycznie postęp techniczny redukuje te zależności. Jest on jednak związany m.in. z technologiami informatycznymi. A starsze osoby nie w pełni je przyswajają – twierdzi prof. Elżbieta Kryńska z Uniwersytetu Łódzkiego.

Innym czynnikiem są często ich lepsze wynagrodzenia w porównaniu z młodszymi. – Osoby starsze są w gorszej sytuacji na rynku pracy również dlatego, że są one droższe, mają większe niż młodzi oczekiwania płacowe – uważa Karolina Sędzimir, ekonomista PKO BP. Dodaje, że firmy pozbywają się ich w pierwszej kolejności, gdy decydują się na redukcję kosztów. Te w tym roku rosną szybciej niż przychody z powodu kryzysu na Zachodzie.

Negatywne zjawiska są potęgowane przez skutki działania przedemerytalnego okresu ochronnego. – Prawo przyczynia się do utrwalania bezrobocia osób w tej grupie wieku – podkreśla dr Wojciechowski.

Choć jednocześnie prawo zakazuje dyskryminacji osób na rynku pracy ze względu na wiek. – Z naszych badań wykonanych w czerwcu wynika, że część agencji zatrudnienia otrzymuje jednak od pracodawców ustne zalecenia, aby wyszukiwały dla nich osoby młode – informuje prof. Kryńska. Ponadto w wielu firmach usługowych nie zatrudnia się starszych kobiet na stanowiskach, w których jest bezpośredni kontakt z klientem. – Bo aparycja już nie taka – mówi prof. Kryńska.

Oficjalnie nikt się do tego nie przyzna. Bywa jednak i tak, że pracodawcy nie tylko nie zatrudniają starszych pracowników, lecz także zwalniają tych, których mają, ponieważ uważają, że psuje im to wizerunek firmy. Ich zdaniem tylko młodzi pracownicy świadczą o prężności i nowoczesności przedsiębiorstwa.

Wzrost liczby bezrobotnych po 55. roku życia wynika również z likwidacji wcześniejszych emerytur w 2009 r. Spowodowało to, że na rynku pracy jest więcej starszych osób.

Choć nie w każdej dziedzinie jest źle. Są też zawody, w których są preferowane starsze osoby. Dotyczy to między innymi różnego rodzajów opiekunów, zaopatrzeniowców, monterów instalacji elektrycznej, wentylacyjnej i sanitarnej oraz na przykład glazurników, cieśli, menedżerów i wysokiej klasy specjalistów. – Ich atutem jest solidność, odpowiedzialność i lojalność wobec pracodawcy – podkreśla prof. Kryńska.

Ale sytuacja jest o tyle niekorzystna, że od nowego roku rusza harmonogram wydłużenia wieku emerytalnego. Dla pierwszych osób objętych ustawą wiek emerytalny wydłuży się o miesiąc, a dla kilku pierwszych roczników o kilka miesięcy. Ale program osłonowy ma zacząć działać od 2014 r.

– Ustawa emerytalna nakłada na nas obowiązek przygotowania programu wsparcia takich osób do końca przyszłego roku i obecnie analizujemy, jakie rozwiązania powinny zostać w nim uwzględnione – mówi minister pracy Władysław Kosiniak-Kamysz. Prace prowadzi departament analiz resortu Kosiniaka-Kamysza, ale wkrótce ma zostać powołany specjalny zespół. Podstawą do opracowania działań osłonowych mają być efekty programu „50+” przyjętego przez rząd w październiku 2008 r., realizowanego do 2020 r. Na stronie internetowej resortu pracy znajduje się informacj, że do połowy 2010 r na całość programu wydano aż 7,8 mld zł. Przeszkolono i podniesiono kwalifikacje zaledwie 106 tys. bezrobotnych w wieku 45/50+ oraz osób niepełnosprawnych, a także pracowników w wieku 50+. Jednocześnie wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 50+ wzrósł z 31 do 38 proc., choć jest to efektem nie tylko programu, lecz także likwidacji wcześniejszych emerytur.

Najbliższe lata będą krytyczne, jeśli chodzi o pracę dla starszych osób. Być może przyjdzie nam poczekać, aż problem się sam rozwiąże. Jak twierdzą demografowie, wkrótce nasze społeczeństwo zacznie się szybko starzeć. W efekcie już około 2020 r. liczba osób w wieku produkcyjnym, nawet po wydłużeniu wieku emerytalnego, skurczy się o prawie milion.