Strony stosunku pracy mogą zawrzeć umowę, w której określą wynagrodzenie zatrudnionego i docenią w ten sposób jego kreatywność. Takie rozwiązanie pozwoli uniknąć sporów sądowych w tym zakresie.
Zatrudniony może, wykorzystując własne zainteresowania, wiedzę czy szczególne uzdolnienia, dokonać nowego i użytecznego rozwiązania o charakterze technicznym, dotyczącego kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Choć w takiej sytuacji prawo ochronne na wzór użytkowy przysługuje pracodawcy z mocy art. 11 ust. 3 ustawy z 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (t.j. Dz.U. 2003 r. nr 119, poz. 1117 z późn. zm.), pracownik twórca ma prawo do stosownego uposażenia.

Umowa stron

Kwestia wynagrodzenia za korzystanie z wzoru użytkowego jest dość złożona. Ustawodawca pozostawił to zagadnienie do rozstrzygnięcia w formie stosownej umowy między twórcą pracownikiem, a pracodawcą przedsiębiorcą. Prawo twórcy do dodatkowego uposażenia z korzystania przez firmę z wzoru użytkowego w warunkach określonych w art. 11 ust. 3 powołanej ustawy nie ma charakteru bezwzględnego. Strony mogą w umowie w ogóle wyłączyć prawo twórcy do wynagrodzenia za korzystanie przez pracodawcę ze wzoru użytkowego, który został stworzony przez podwładnego w wyniku wykonywania obowiązków wynikajacych ze stosunku pracy. Sposób ustalania wysokości oraz terminu wypłaty wynagrodzenia dla twórcy określony został w art. 22 i 23 powołanej ustawy. Regulacja przewidziana w art. 22 będzie miała zastosowanie tylko wówczas, gdy strony nie postanowią inaczej w zawartej umowie oraz gdy prawo przedsiębiorcy do korzystania z wzoru użytkowego przysługuje przedsiębiorcy na podstawie art. 11 ust. 3, 5 lub art. 21 ustawy. Tak więc, jeżeli strony zawrą umowę o wynagrodzenie, to obowiązują zasady w niej ustalone, a wysokość wynagrodzenia od porozumienia stron. Dopiero gdy tego nie ustalą (lecz np. stwierdzą tylko, że twórcy służy wynagrodzenie za korzystanie przez przedsiębiorcę z wzoru użytkowego), to jego wysokość określa się za pomocą procedury przewidzianej w art. 22 powołanej ustawy.

Trudne szacunki

Ustawa posługuje się pojęciem wynagrodzenia ustalonego w słusznej proporcji do korzyści przedsiębiorcy, jakie ten osiąga z wzoru użytkowego, przy czym brakuje definicji owej słusznej proporcji. W sytuacji sporu między twórcą pracownikiem a przedsiębiorcą pracodawcą sprawę będzie rozstrzygał sąd cywilny (a nie np. sąd pracy), biorąc pod uwagę konkretne okoliczności danego przypadku. Oceniając, czy wynagrodzenie dla twórcy jest określone na odpowiednim poziomie, należy wziąć pod uwagę okoliczności, w jakich wzór użytkowy został dokonany, w tym:
● zakres udzielonej twórcy pomocy,
● zakres obowiązków pracowniczych twórcy.
Mogą być także uwzględnione inne okoliczności, ale zawsze muszą one pozostawać w związku z powstaniem wzoru użytkowego. Jeśli bierze się pod uwagę przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia np. pomoc udzieloną twórcy przy dokonaniu wzoru użytkowego, to przy niewielkim wsparciu należałoby zwiększyć wynagrodzenie, zaś przy znacznej pomocy – odpowiednio zmniejszyć. Z kolei przy uwzględnianiu zakresu obowiązków pracowniczych należałoby zbadać, na ile aktywność wynalazcza twórcy pracownika była opłacana w ramach normalnego wynagrodzenia z pracę, a na ile zasługuje na dodatkowe wycenienie.

Kiedy wypłata

Termin zapłaty wynagrodzenia może być ustalony przez strony w umowie i mogą one te kwestie swobodnie kształtować. Dopiero gdyby terminu nie było, będzie miał zastosowanie art. 22 ust. 3 powołanej ustawy. Zgodnie z nim wypłata przysługuje w całości najpóźniej w ciągu dwóch miesięcy po upływie roku od dnia uzyskania pierwszych korzyści z wzoru użytkowego. Jeżeli jest wypłacana w częściach – w ciągu dwóch miesięcy po upływie każdego roku od uzyskania tych korzyści, jednak nie dłużej niż przez 5 lat. Jeżeli jednak korzyści osiągnięte przez przedsiębiorcę okażą się znacząco wyższe od przyjętych za podstawę do ustalenia wypłaconego wynagrodzenia, powinno być ono odpowiednio podwyższone.

Prawo twórcy do wynagrodzenia za korzystanie przez firmę z wzoru użytkowego w warunkach określonych w art. 11 ust. 3 ustawy – Prawo własności przemysłowej nie ma charakteru bezwzględnego

Podstawa prawna
Art. 11 ust. 3, art. 22 i 23 ustawy z 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 119, poz. 1117 z późn. zm.).

Dariusz Gawron-Jedlikowski, radca prawny