Samozatrudnieni i pracujący na umowach cywilnych mogą tworzyć własne organizacje związkowe oraz wstępować do już istniejących – stwierdziła Międzynarodowa Organizacja Pracy.
28 marca 2012 r. Międzynarodowa Organizacja Pracy na skutek skargi złożonej przez NSZZ „Solidarność” do Komitetu Wolności Związkowych MOP uchwaliła wiążące dla Polski rekomendacje, uznając, że Polska narusza konwencje nr 87, 98 i 135 Międzynarodowej Organizacji Pracy.

Trzeba zmienić prawo

Komitet zwrócił się do polskiego rządu o podjęcie niezbędnych kroków w celu zapewnienia, by wszystkim osobom zatrudnionym, bez jakiegokolwiek rozróżnienia, łącznie z osobami samozatrudnionymi oraz zatrudnionymi na podstawie umów cywilnoprawnych, przyznano prawo tworzenia i przystępowania, wedle swego wyboru, do organizacji.
Związek zawodowy czasami wie o pracownikach więcej, niż powinien

Zobacz również
Oznacza to, że powinny zostać zmienione przepisy ograniczające możliwość tworzenia związków tylko przez pracowników na etatach.
Co prawda nie ma sankcji za niedostosowanie przepisów do konwencji, ale stanowisko MOP obciąża wizerunek państwa na arenie międzynarodowej. Polski rząd i partnerzy społeczni składają do MOP raporty z realizacji ratyfikowanych konwencji. Jeśli więc rząd nie podejmie niezwłocznie działań zmierzających do dostosowania związkowych przepisów do standardów MOP, NSZZ „Solidarność” będzie ponownie interweniował na forum międzynarodowym.
Ministerstwo Pracy czeka na oficjalne pismo z MOP wraz z uzasadnieniem. Dopiero wtedy podejmie działania pod kątem ewentualnych zmian w prawie.
– Liczymy na to, że przepisy zostaną wkrótce zmienione. Sami też przygotujemy propozycje zmian. Trzeba pamiętać, że nie chodzi tylko o możliwość zrzeszania się pracowników, którzy dotychczas tego robić nie mogli, ale o przyznanie im innych uprawnień związanych z przynależnością związkową m.in. w wymiarze ochrony, swobody działalności związkowej, prawa do sporu i strajku – uważa Ewa Podgórska-Rakiel z zespołu prawnego NSZZ „Solidarność”.
– Samo przyznanie prawa zrzeszania się wszystkim grupom świadczącym pracę nie wystarczy. Należy tak zmienić przepisy, by prowadzenie działalności związkowej w przypadku pracowników np. zatrudnionych na zlecenie nie było fikcją. Trzeba będzie dokonać przeglądu prawa pod tym kątem – dodaje Paweł Śmigielski, ekspert OPZZ.

Tylko dla wybranych

Związkowcy mają nadzieję, że w tworzenie nowych regulacji włączą się środowisko naukowe i partnerzy społeczni. Pierwsze prace zostały już zainicjowane w zespole prawa pracy Komisji Trójstronnej.
Zgodnie z obecnymi przepisami związki mogą tworzyć pracownicy, a ten status mają osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Taka definicja stosowana jest do wszystkich norm indywidualnego i zbiorowego prawa pracy. W konsekwencji prawa do organizowania się pozbawieni są pracownicy zatrudnieni na umowy-zlecenia, umowy o dzieło czy samozatrudnieni, którzy stanowią znaczny odsetek osób aktywnych na rynku pracy.
– Wyraźne stanowisko MOP pozwoli pozyskać nowe grupy pracujących. Będą mogli już działać legalnie i nikt nie będzie kwestionował ich reprezentacji. Tak było dotychczas np. w branży ochroniarskiej. Nasz związek ma tak napisany statut, że pozwala przyjmować pracujących na podstawie umów innych niż umowy o pracę – podkreśla Kacper Stachowski z działu rozwoju związku NSZZ „Solidarność”.
Przedstawiciele pracodawców nie widzą zagrożenia w tym, że więcej osób będzie mogło przystąpić do związków.
– Samozatrudnieni i pracownicy na umowach cywilnoprawnych będą mogli upominać się o warunki pracy, bhp itp. – mówi Witold Polkowski, ekspert Pracodawców RP.
Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych mają pracownicy bez względu na podstawę stosunku pracy, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, jeżeli nie są pracodawcami.
Osobom wykonującym pracę nakładczą przysługuje prawo wstępowania do związków zawodowych działających w zakładzie pracy, z którym podpisały umowę o pracę nakładczą.
Przejście na emeryturę lub rentę nie pozbawia prawa przynależności i wstępowania do związków zawodowych.
Osoby bezrobotne zachowują prawo przynależności do związków zawodowych, a jeśli nie są członkami związków zawodowych, mają prawo wstępowania do związków zawodowych w przypadkach i na warunkach określonych statutami związków.
Związki mogą tworzyć także funkcjonariusze policji, Straży Granicznej i Służby Więziennej, strażacy Państwowej Straży Pożarnej oraz pracownicy Najwyższej Izby Kontroli.
Podstawa
Art. 2 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 79, poz. 854 z późn. zm.).