Zgodnie z art. 1515 kodeksu pracy przez dyżur należy rozumieć pozostawanie przez pracownika w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę. Pracownik pozostaje w niej, o ile jego stan psychiczny i fizyczny obiektywnie umożliwia podjęcie wyznaczonych zadań.

Prawo do odpoczynku bez przerw

Warto podkreślić, że czynność pełnienia dyżuru nie jest tożsama ze świadczeniem przez pracownika pracy. Jeśli na przykład pracownik dyżuruje przy telefonie, oczekując na zlecenia od klientów pracodawcy, to pozostaje jedynie w gotowości do świadczenia pracy. Natomiast przeprowadzenie rozmowy z klientem lub inne czynności, które pracownik będzie musiał podjąć w związku z otrzymanym zgłoszeniem, są już wykonywaniem pracy podczas dyżuru.

Dodatek w wysokości 50 proc. wynagrodzenia przysługuje za każdą godzinę pracy świadczoną na dyżurze przypadającym w dniu roboczym pracownika

Pracodawca powinien uważać, aby czas dyżuru pracownika nie naruszał jego prawa do 11-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku dobowego oraz do 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego. Dla przykładu, jeżeli pracownik pracuje w poniedziałek przez 8 godzin, czas jego dyżuru w tej samej dobie może wynieść maksymalnie 5 godzin (24 godziny – 8 godzin pracy – 11 godzin odpoczynku dobowego = 5 godzin). W przypadku naruszenia powyższych limitów pracownik może domagać od pracodawcy odszkodowania lub zadośćuczynienia na zasadach określonych w kodeksie cywilnym.

Dyżur na polecenie przełożonego

Pełnienie dyżuru zleca pracownikowi pracodawca. Przepisy nie precyzują, czy pracodawca powinien zobowiązać pracownika do pełnienia dyżuru na piśmie, czy też wystarczy ustna informacja. Niezależnie jednak od sposobu zakomunikowania pracownikowi potrzeby pełnienia dyżuru, polecenie to ma dla pracownika charakter wiążący. Już w 1978 roku Sąd Najwyższy podkreślił bowiem, że pełnienie dyżuru jest jednym z obowiązków pracowniczych (I PRN 147/77). W konsekwencji niezastosowanie się przez pracownika do polecenia pełnienia dyżuru (o ile polecenie takie było co do zasady zgodne z prawem) może zostać potraktowane jako uzasadniona przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę.

Miejsce decyduje o wolnym

Wysokość oraz forma rekompensaty za czas dyżuru uzależniona jest od miejsca pełnienia dyżuru oraz od tego, czy pracownik świadczył w godzinach dyżuru pracę.

Kodeks pracy dopuszcza możliwość pełnienia dyżuru w domu, rozumianym jako centrum życiowe pracownika albo też miejsce, w którym pracownik ma zamiar przebywać stale lub długotrwale (wyrok Sądu Najwyższego z 13 maja 2009 roku, sygn. III PK 8/09). Zgodnie z przepisami za czas dyżuru pełnionego w domu pracownikowi nie przysługuje żadna rekompensata.