Wymiary miesięczne będą bardzo zróżnicowane – wahają się od 152 aż do 184 godzin. Najdłużej popracujemy w marcu, bo aż 184 godziny, a najkrócej w styczniu oraz w maju – tylko 152 godziny. Tak samo jak w 2020 r. dwa święta przypadną w sobotę, a więc w dwóch okresach rozliczeniowych czasu pracy będzie obowiązek wyznaczania w zamian dodatkowego dnia wolnego od pracy.
Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest zapewnienie załodze pracy zgodnej z wymiarem zatrudnienia, co wynika wprost z art. 94 pkt 2 kodeksu pracy (dalej: k.p.). Realizacji tego celu służy m.in. pojęcie wymiaru czasu pracy, które definiuje liczbę godzin, jaką pracownik powinien przepracować w skali okresu rozliczeniowego. Przyjęty algorytm ustalania wymiaru czasu pracy dotyczy zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy. Dla zatrudnionych na część etatu wielkości wymiarów należy zmniejszyć proporcjonalnie do obowiązującego ich wymiaru etatu. Wymiar czasu pracy ogranicza nam liczbę godzin do zaplanowania w harmonogramach czasu pracy w skali okresu rozliczeniowego, a planowanie większej liczby godzin do przepracowania jest traktowane przez Państwową Inspekcję Pracy jako planowanie nadgodzin, co stanowi wykroczenie.
Obliczanie wymiaru
Wymiar czasu pracy jest pochodną dwóch wielkości: normy tygodniowej i normy dobowej czasu pracy. Podstawowe ich długości wynoszą 40 i 8 godzin. Przy czym w przypadku pracowników niepełnosprawnych oraz zatrudnionych w podmiotach leczniczych mogą obowiązywać krótsze normy czasu pracy – dlatego w dalszej części w tabelach będą przedstawione wyliczenia dla wszystkich długości norm czasu pracy.
Wymiar czasu pracy obliczamy co do zasady dla okresów rozliczeniowych, a nie dla poszczególnych miesięcy. W praktyce jednak suma wymiarów miesięcznych musi dawać taki sam wynik jak wymiar ustalony np. dla trzymiesięcznego okresu rozliczeniowego.
Obliczając wymiar czasu pracy obowiązujący pracownika w ramach przyjętego okresu rozliczeniowego:
- ustalamy liczbę pełnych tygodni okresu rozliczeniowego (liczonych po 7 dni od 1. dnia w okresie) i mnożymy ją przez tygodniową normę czasu pracy, czyli 40 godzin (z opisanymi poniżej wyjątkami dotyczącymi pracowników niepełnosprawnych i służby zdrowia);
- ustalamy liczbę dni wystających poza pełne tygodnie, czyli pozostałych po ich zakończeniu do końca okresu rozliczeniowego, biorąc pod uwagę tylko dni przypadające od poniedziałku do piątku, i mnożymy ją przez normę dobową, równą 8 godzinom;
- sumujemy oba wyniki (art. 130 par. 1 k.p.).
Ze względu na inny układ tygodni i weekendów wymiar czasu pracy będzie różnić się dla poszczególnych okresów rozliczeniowych, co oznacza konieczność jego odrębnego ustalania dla każdego z nich.
Wpływ świąt
Przedstawiony powyżej sposób obliczenia wymiaru jest wystarczający dla okresów rozliczeniowych, w których nie wypadają święta. Natomiast w okresach, w których święta przypadną w inny dzień niż niedziela, trzeba je uwzględnić przy ustalaniu wymiaru czasu pracy, zmniejszając go odpowiednio o 8 godzin (art. 130 par. 2 k.p.). Neutralne z punktu widzenia wymiaru czasu pracy są tylko święta przypadające w niedziele, gdyż te nie wpływają na wymiar czasu pracy, np. 15 sierpnia 2021 r. czy drugi dzień Świąt Bożego Narodzenia, czyli 26 grudnia 2021 r. Wymiar czasu pracy obniżają jednak święta przypadające w terminach dni wolnych od pracy wynikających z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Dotyczy to świąt przypadających w soboty, które w wielu branżach są dniem wolnym od pracy. Wystąpienie dnia świątecznego w sobotę zwiększa pulę dni wolnych od pracy – zmusza bowiem pracodawców do wyznaczenia załodze innego dnia wolnego od pracy w trakcie takiego okresu rozliczeniowego. W konsekwencji świąteczna sobota powinna być policzona niejako podwójnie – jako święto oraz jako dzień wolny z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy. Taka wykładnia obowiązuje od 8 października 2012 r. i jest efektem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2 października 2012 r. (sygn. akt K 27/11, Dz.U. z 2012 r. poz. 1110), stwierdzającego sprzeczność art. 130 par. 21 k.p. z Konstytucją RP w zakresie, w jakim dopuszczał on różnicowanie sytuacji pracowników pod względem czasu pracy na podstawie stosowanych rozkładów czasu pracy.
W 2021 r. w sobotę przypadają święto 1 maja oraz pierwszy dzień Bożego Narodzenia, czyli 25 grudnia, co oznacza że w firmach, w których sobota jest dniem wolnym od pracy, w okresach rozliczeniowych obejmujących maj i grudzień należało będzie wyznaczyć dodatkowy dzień wolny. Nie musi on jednak przypadać dokładnie w tych miesiącach. Wymiar czasu pracy ustalamy na okres rozliczeniowy, dlatego oddanie dni wolnych możliwe jest nawet w styczniu 2021 r., o ile firma pracuje w 12-miesięcznych okresach rozliczeniowych. Często firmy decydują się oddać taki dzień w okresach przedświątecznych lub wtedy, gdy dzięki temu załoga zyska długi weekend. Bezwzględnie w maju oraz w grudniu taki dzień będą musieli jednak wyznaczyć pracodawcy, którzy stosują jedynie miesięczne okresy rozliczeniowe.
Uwaga! Wyznaczany dzień wolny powinien zostać oznaczony w harmonogramach czasu pracy jako wolny z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy, a nie jako wolny za święto, gdyż święto nie jest przenoszone, a to, że wypadło ono w sobotę, powoduje w praktyce, że pracownik nie ma zapewnionego dnia wolnego od pracy z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy.
Tydzień pracowniczy inny niż kalendarzowy
Pierwszym krokiem przy obliczaniu czasu pracy musi być ustalenie liczby pełnych tygodni przypadających w trakcie okresu rozliczeniowego. Na użytek przepisów o czasie pracy wprowadzono jednak specyficzną definicję tygodnia, który obejmuje siedem kolejnych dni kalendarzowych, licząc od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego (art. 128 par. 3 pkt 2 k.p.). przykład 1
przykład 1
Liczymy od piątku lub soboty
W przypadku miesięcznego okresu rozliczeniowego, obejmującego kwiecień 2021 r., każdy tydzień będzie się rozpoczynał w czwartek, a kończył w środę. Z kolei w maju 2021 r. tygodnie będą trwały od soboty do piątku.
przykład 2
Godziny pracy
Obliczając wymiar czasu pracy w miesięcznym okresie rozliczeniowym obejmującym styczeń 2021 r., należy:
• pomnożyć 4 tygodnie przez 40 godzin, uzyskując 160 godzin;
• za 29 stycznia (piątek) doliczyć do wymiaru po 8 godzin (30 i 31 stycznia nie bierzemy pod uwagę, gdyż to sobota i niedziela);
• za święta odejmiemy po 8 godzin za 1 stycznia (Nowy Rok – piątek) oraz 6 stycznia (Trzech Króli – środa).
W efekcie wymiar czasu pracy w styczniu 2021 r. wynosi:
160 godzin + 8 godzin – 16 godzin = 152 godziny ©℗
W efekcie w miesięcznym okresie rozliczeniowym przypadają zawsze cztery pełne tygodnie, trwające od 1. do 28. dnia każdego miesiąca. Obliczenie wymiaru dla miesięcznego okresu rozliczeniowego będzie więc wymagało ustalenia, czy w danym miesiącu występują dni przypadające od poniedziałku do piątku, które nie mieszczą się w pełnych tygodniach, oraz czy nie występują w jego ramach święta przypadające w innym dniu niż niedziela. Pierwsza okoliczność wpłynie na podwyższenie wymiaru, druga z kolei skutkuje jego obniżeniem. przykład 2
Okres rozliczeniowy od jednego do 12 miesięcy
Wymiar czasu pracy ustalamy na okres rozliczeniowy, a więc jego długość będzie jednym ze wskaźników wpływających także na liczbę godzin do przepracowania przez załogę. Mimo możliwości wydłużania okresów rozliczeniowych w wielu firmach stosowane są miesięczne okresy, gdyż są najprostsze w obsłudze kadrowej. Taki okres rozliczeniowy może być stosowany we wszystkich systemach czasu pracy, z wyjątkiem pracy w ruchu ciągłym, w którym przewidziano jedynie czterotygodniowy okres rozliczeniowy, a więc krótszy niż miesiąc.
Pracodawcy, którym zależy na bardziej elastycznym zarządzaniu czasem pracy, mogą wprowadzić w swoich regulaminach pracy (układach zbiorowych, obwieszczeniach) trzy- lub czteromiesięczne okresy rozliczeniowe. W przypadku potrzeby wydłużenia okresu rozliczeniowego jeszcze bardziej (maksymalnie do 12 miesięcy) konieczne będzie już zawarcie porozumienia ze związkami zawodowymi lub z przedstawicielami załogi, przy czym uzasadnieniem muszą być przyczyny obiektywne, techniczne lub dotyczące organizacji pracy (art. 129 par. 3 k.p.). tabela 1
Tabela 1. Wymiary czasu pracy dla miesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Miesiąc | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Styczeń | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 1 dzień) – (8 godz. x 2 dni) | 152 | 19 |
| 2. | Luty | (40 godz. x 4 tyg.) | 160 | 20 |
| 3. | Marzec | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 3 dni) | 184 | 23 |
| 4. | Kwiecień | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) – (8 godz. x 1 dzień) | 168 | 21 |
| 5. | Maj | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 1 dzień) – (8 godz. x 2 dni) | 152 | 19 |
| 6. | Czerwiec | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) – (8 godz. x 1 dzień) | 168 | 21 |
| 7. | Lipiec | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) | 176 | 22 |
| 8. | Sierpień | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) | 176 | 22 |
| 9. | Wrzesień | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) | 176 | 22 |
| 10. | Październik | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 1 dzień) | 168 | 21 |
| 11. | Listopad | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) – (8 godz. x 2 dni) | 160 | 20 |
| 12. | Grudzień | (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 3 dni) – (8 godz. x 1 dzień) | 176 | 22 |
| Łącznie | 2016 | 252 | ||
W 2021 r. roczny wymiar czasu pracy wyniesie 2016 godzin i będzie on krótszy o 8 godzin od wymiaru rocznego z 2020 r. Tak wysoki wymiar ostatnio obowiązywał pięć lat temu. Cechą charakterystyczną dla układu czasu pracy w 2021 r. będą też duże wahania miesięcznych wymiarów. Aż dwukrotnie będziemy mieli wymiar wynoszący 152 godziny, a maksymalnie wyniesie on 184 godziny, co oznacza, że pomiędzy miesiącami mogą być różnice aż do 32 godzin pracy.
Podobnie przedstawia się obliczanie wymiaru w przypadku dłuższych niż miesięczne okresów rozliczeniowych, z których największą popularnością cieszą się trzy- lub czteromiesięczne. Wynika to m.in. stąd, że trzymiesięczny okres rozliczeniowy może być w szczególnie uzasadnionych przypadkach stosowany łącznie z równoważnym czasem pracy (art. 135 par. 2 k.p.), również w wariancie pozwalającym na planowe przedłużenie czasu pracy do 24 godzin na dobę (art 137 k.p.). przykład 3, tabela 2
przykład 3
Równoważny czas pracy
Pracodawca wprowadził dla pracowników ochrony mienia równoważny czas pracy pozwalający na planowanie 12-godzinnych dniówek. Praca jest planowana w ramach trzymiesięcznych okresów rozliczeniowych. Obliczając wymiar dla okresu obejmującego przedział czasowy od kwietnia do czerwca 2021 r.:
• należy pomnożyć 13 pełnych tygodni od 1 kwietnia do 30 czerwca przez 40 godzin, uzyskując 520 godzin;
• do uzyskanego wyniku nie dodaje się żadnej wielkości, gdyż tygodnie kończą się dokładnie 30 czerwca i w tym okresie nie ma dni wystających poza pełne tygodnie;
• trzeba odjąć 8 godzin za cztery święta przypadające w innym dniu niż niedziela (5 kwietnia – Poniedziałek Wielkanocny, 1 maja – sobota, 3 maja – poniedziałek, 3 czerwca – Boże Ciało), obniżając wymiar do 488 godzin. ©℗
Tabela 2. Wymiary czasu pracy dla trzymiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Od 1 stycznia do 31 marca | (40 godz. x 12 tyg.) + (8 godz. x 4 dni) – (8 godz. x 2 dni) | 496 | 62 |
| 2. | Od 1 kwietnia do 30 czerwca | (40 godz. x 13 tyg.) – (8 godz. x 4 dni) | 488 | 61 |
| 3. | Od 1 lipca do 30 września | (40 godz. x 13 tyg.) + (8 godz. x 1 dzień) | 528 | 66 |
| 4. | Od 1 października do 31 grudnia | (40 godz. x 13 tyg.) + (8 godz. x 1 dzień) – (8 godz. x 3 dni) | 504 | 63 |
| Łącznie | 2016 | 252 | ||
Czteromiesięczny okres rozliczeniowy można stosować wobec pracowników zatrudnionych w systemie podstawowym (art. 129 par. 1 k.p.) oraz tych osób pracujących w systemie równoważnym, które realizują zadania uzależnione od pory roku lub warunków atmosferycznych (art. 135 par. 3 k.p.), a ponadto w systemach zadaniowym (art. 140 k.p.) oraz przerywanym (art. 139 k.p.). tabela 3
Tabela 3. Wymiary czasu pracy dla czteromiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Od 1 stycznia do 30 kwietnia | (40 godz. x 17 tyg.) + (8 godz. x 1 dzień) – (8 godz. x 3 dni) | 664 | 83 |
| 2. | Od 1 maja do 31 sierpnia | (40 godz. x 17 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) – (8 godz. x 3 dni) | 672 | 84 |
| 3. | Od 1 września do 31 grudnia | (40 godz. x 17 tyg.) + (8 godz. x 3 dni) – (8 godz. x 3 dni) | 680 | 85 |
| Łącznie | 2016 | 252 | ||
Niektórzy pracodawcy korzystają z możliwości przedłużania okresu rozliczeniowego w drodze porozumienia ze związkami zawodowymi lub – w razie ich braku – z przedstawicielami załogi (rzadziej na mocy postanowienia układu zbiorowego pracy). Dlatego w praktyce spotykamy jeszcze sześcio- lub dwunastomiesięczne okresy rozliczeniowe wprowadzane na podstawie art. 129 par. 2 k.p. tabela 4
Tabela 4. Wymiary czasu pracy dla sześciomiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Od 1 stycznia do 30 czerwca | (40 godz. x 25 tyg.) + (8 godz. x 4 dni) – (8 godz. x 6 dni) | 984 | 123 |
| 2. | Od 1 lipca do 31 grudnia | (40 godz. x 26 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) – (8 godz. x 3 dni) | 1032 | 129 |
| Łącznie | 2016 | 252 | ||
Przedstawione dotychczas wymiary dotyczą sytuacji, gdy frekwencja jest 100-proc., a więc nie uwzględniają żadnych absencji w pracy. A zgodnie z art. 130 par. 3 k.p. wymiar obniżają wszystkie usprawiedliwione nieobecności w pracy – każda z nich powoduje zmniejszenie nominału o taką liczbę godzin, jaka była zaplanowana do przepracowania w okresie, w którym absencja miała miejsce. Ta reguła ma jednak większe znaczenie na etapie rozliczania czasu pracy, a zwłaszcza w ostatnim miesiącu okresu rozliczeniowego, kiedy dokonuje się bilansu czasu pracy w skali całego okresu rozliczeniowego.
Pracownicy niepełnosprawni
Czas pracy pracowników niepełnosprawnych zależy od stopnia dysfunkcji zdrowia. Wyróżniamy trzy stopnie: lekki, umiarkowany i znaczny. W pierwszym przypadku długość wymiarów czasu pracy w okresie rozliczeniowym będzie standardowa, gdyż takich pracowników obowiązuje norma dobowa 8 godzin i tygodniowa 40 godzin. Odmienność dla tej grupy pracowników polegała będzie jednak na tym, że obowiązuje ich sztywna, a nie przeciętna tygodniowa norma czasu pracy – art. 15 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (dalej: ustawa o rehabilitacji) nie posługuje się bowiem zwrotem „przeciętnie na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym”. Tak więc przekroczenie zarówno sztywnej normy dobowej, jak i sztywnej normy tygodniowej oznacza pracę w nadgodzinach, która w przypadku pracowników niepełnosprawnych jest co do zasady zakazana. Wyjątek dotyczy tylko niepełnosprawnych zatrudnionych przy pilnowaniu mienia oraz tych, którzy uzyskali zgodę na takie odstępstwo od lekarza.
Krótsze, sztywne normy czasu pracy wynoszące odpowiednio 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu dotyczą z kolei dwóch kolejnych stopni niepełnosprawności, czyli znacznego i umiarkowanego (art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji). W ich przypadku również obowiązuje zakaz pracy w godzinach nadliczbowych, które są dopuszczalne jedynie po uzyskaniu zgody lekarza, wydawanej na wniosek pracownika. Aby nie przenosić na pracownika kosztów takich badań, ustawodawca zastrzegł jednak, że obciążają one w całości pracodawcę (art. 16 ust. 2 ustawy o rehabilitacji). tabela 5 Porównanie tabel z miesięcznymi wymiarami czasu pracy pracowników niepełnosprawnych z wymiarami ustalonymi na podstawie kodeksu pracy pozwala wysnuć dwa wnioski – liczba dni roboczych będzie tożsama dla wszystkich pracowników, ale w przypadku pracowników niepełnosprawnych korzystających ze skróconej dobowej normy czasu pracy znacznie spada liczba godzin do przepracowania. Zatem również osoby niepełnosprawne będą miały do przepracowania w 2021 r. aż 252 dni robocze, co przy krótszych normach czasu pracy przełoży się na roczny czas pracy na poziomie 1764 godzin.
Tabela 5. Wymiary czasu pracy pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym lub znacznym dla miesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Miesiąc | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Styczeń | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 1 dzień) – (7 godz. x 2 dni) | 133 | 19 |
| 2. | Luty | (35 godz. x 4 tyg.) | 140 | 20 |
| 3. | Marzec | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 3 dni) | 161 | 23 |
| 4. | Kwiecień | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) – (7 godz. x 1 dzień) | 147 | 21 |
| 5. | Maj | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 1 dzień) – (7 godz. x 2 dni) | 133 | 19 |
| 6. | Czerwiec | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) – (7 godz. x 1 dzień) | 147 | 21 |
| 7. | Lipiec | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) | 154 | 22 |
| 8. | Sierpień | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) | 154 | 22 |
| 9. | Wrzesień | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) | 154 | 22 |
| 10. | Październik | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 1 dzień) | 147 | 21 |
| 11. | Listopad | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) – (7 godz. x 2 dni) | 140 | 20 |
| 12. | Grudzień | (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 3 dni) – (7 godz. x 1 dzień) | 154 | 22 |
| Łącznie | 1764 | 252 | ||
Ustawodawca nie wykluczył możliwości stosowania wobec pracowników niepełnosprawnych dłuższych okresów rozliczeniowych, więc poza miesięcznym pracodawca może stosować również okresy trzy- lub czteromiesięczne. Z uwagi na sztywne tygodniowe normy czasu pracy obowiązujące niepełnosprawnych wydłużanie okresu rozliczeniowego nie przełoży się jednak na większą elastyczność pracy, gdyż w żadnym z tygodni realnie i tak nie można zaplanować dłuższego czasu pracy niż 35 godzin. tabele 6 i 7
Tabela 6. Wymiary czasu pracy pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym lub znacznym dla trzymiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Od 1 stycznia do 31 marca | (35 godz. x 13 tyg.) – (7 godz. x 2 dni) | 434 | 62 |
| 2. | Od 1 kwietnia do 30 czerwca | (35 godz. x 13 tyg.) – (7 godz. x 3 dni) | 427 | 61 |
| 3. | Od 1 lipca do 30 września | (35 godz. x 13 tyg.) + (7 godz. x 1 dzień) – (7 godz. x 1 dzień) | 462 | 66 |
| 4. | Od 1 października do 31 grudnia | (35 godz. x 13 tyg.) + (7 godz. x 1 dzień) – (7 godz. x 3 dni) | 441 | 63 |
| Łącznie | 1764 | 252 | ||
Tabela 7. Wymiary czasu pracy pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym albo znacznym dla czteromiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Od 1 stycznia do 30 kwietnia | (35 godz. x 17 tyg.) + (7 godz. x 1 dzień) – (7 godz. x 3 dni) | 581 | 83 |
| 2. | Od 1 maja do 31 sierpnia | (35 godz. x 17 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) – (7 godz. x 3 dni) | 588 | 84 |
| 3. | Od 1 września do 31 grudnia | (35 godz. x 17 tyg.) + (7 godz. x 3 dni) – (7 godz. x 3 dni) | 595 | 85 |
| Łącznie | 1764 | 252 | ||
Z tych samych względów małą popularność wśród pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne zyskały sześcio- i dwunastomiesięczne okresy rozliczeniowe. tabela 8, s. c7
Tabela 8. Wymiary czasu pracy pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym albo znacznym dla sześciomiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Od 1 stycznia do 30 czerwca | (35 godz. x 25 tyg.) + (7 godz. x 4 dni) – (7 godz. x 6 dni) | 861 | 123 |
| 2. | Od 1 lipca do 31 grudnia | (35 godz. x 26 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) – (7 godz. x 3 dni) | 903 | 129 |
| Łącznie | 1764 | 252 | ||
Podmioty lecznicze
Czas pracy pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych jest uregulowany w ustawie o działalności leczniczej (dalej: u.d.l.). Nie reguluje ona jednak zagadnień związanych z wymiarem czasu pracy, co oznacza, że jest on ustalany na podstawie art. 130 k.p. Niestety w tym zakresie trzeba stwierdzić niespójność przepisów kodeksu i ustawy szczególnej, gdyż ta przewiduje trzy rodzaje długości norm czasu pracy dla różnych grup zawodowych zatrudnionych w służbie zdrowia, podczas gdy w algorytmie wymiaru zawsze stosuje się stałe wielkości, czyli 8 godzin jako normę dobową oraz 40 godzin jako normę tygodniową. W praktyce jednak obliczając wymiary dla pracowników służby zdrowia, te powszechne normy czasu pracy należy zastąpić szczególnymi określonymi dla podmiotów leczniczych – w przeciwnym razie zawyżylibyśmy wymiary i byłyby one niemożliwe do wypracowania w praktyce.
Podstawowa długość norm czasu pracy w służbie zdrowia wynosi 7 godzin 35 minut na dobę oraz 37 godzin i 55 minut przeciętnie na tydzień, a obowiązuje ona cały personel podmiotu leczniczego – z wyłączeniem dwóch grup pracowników, których dotyczy regulacja szczególna, a więc pracowników technicznych, obsługi i gospodarczych, oraz pracowników niewidomych, zatrudnionych na stanowiskach wymagających kontaktu z pacjentami. W pierwszym przypadku zastosowanie znajdą powszechnie obowiązujące normy, czyli 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień, a w drugim czas pracy niewidomego ulega skróceniu do 6 godzin na dobę i przeciętnie 30 godzin tygodniowo.
Długość okresu rozliczeniowego
Ustawa o działalności leczniczej reguluje w sposób autonomiczny problematykę okresów rozliczeniowych, przyjmując ich maksymalne długości na poziomie trzy- lub czteromiesięcznym w zależności od systemu czasu pracy. Oznacza to, że do pracowników służby zdrowia nie można stosować wydłużenia okresów rozliczeniowych do sześcio- czy dwunastomiesięcznych, co umożliwia art. 129 par. 2 k.p. Należy bowiem przyjąć, że regulacja ustawy szczególnej jest w tym obszarze wyczerpująca i nie ma podstaw prawnych do stosowania uregulowań kodeksowych. Wyjątkiem jest także przyjęcie, że dłuższy okres rozliczeniowy wynoszący do czterech miesięcy jest możliwy do zastosowania w systemie równoważnego czasu pracy, podczas gdy w systemie podstawowym maksymalna długość okresu rozliczeniowego wynosi jedynie trzy miesiące. Wyjątek ten jest jednak równoważony odmienną zasadą dotyczącą tworzenia harmonogramów czasu pracy, które w przypadku podmiotów leczniczych muszą być układane na całe okresy rozliczeniowe (a nie na okres miesiąca, co w przypadku ogółu pracowników, których czas pracy reguluje kodeks pracy, dopuszczono w 2013 r.).
Odrębności związane z czasem pracy nie kończą się na długości okresów rozliczeniowych dopuszczalnych w służbie zdrowia. Ustawa ogranicza również liczbę systemów czasu pracy, jakie można zastosować w stosunku do zatrudnionych w podmiotach leczniczych. Przewiduje tylko system podstawowy i równoważny, nie pozwalając na większą elastyczność. Co ważne, takie ograniczenia dotyczą wszystkich pracowników podmiotów leczniczych, a nie tylko tzw. białego personelu. A więc również pracownicy techniczni, obsługi i gospodarczy, którzy mają normy czasu pracy analogiczne do kodeksowych, mogą być zatrudniani tylko w tych dwóch systemach czasu pracy. Ich wymiary czasu pracy nie będą się jednak różniły od ustalonych na podstawie kodeksowych norm, dlatego w ich przypadku aktualność zachowują wyliczenia przedstawione w pierwszej części opracowania.
W praktyce więc w podmiotach leczniczych stosowane są jedno-, trzy- i czteromiesięczne okresy rozliczeniowe w stosunku do wszystkich grup zawodowych. tabele 9, 10 i 11
Tabela 9. Wymiary czasu pracy dla pracowników podmiotów leczniczych objętych podstawową normą czasu pracy w jednomiesięcznych okresach rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Miesiąc | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Styczeń | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 1 dzień) – (7 godz. 35 min x 2 dni) | 144 godz. 05 min | 19 |
| 2. | Luty | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) | 151 godz. 40 min | 20 |
| 3. | Marzec | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 3 dni) | 174 godz. 25 min | 23 |
| 4. | Kwiecień | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) – (7 godz. 35 min x 1 dzień) | 159 godz. 15 min | 21 |
| 5. | Maj | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 1 dzień) – (7 godz. 35 min x 2 dni) | 144 godz. 05 min | 19 |
| 6. | Czerwiec | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) – (7 godz. 35 min x 1 dzień) | 159 godz. 15 min | 21 |
| 7. | Lipiec | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) | 166 godz. 50 min | 22 |
| 8. | Sierpień | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) | 166 godz. 50 min | 22 |
| 9. | Wrzesień | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) | 166 godz. 50 min | 22 |
| 10. | Październik | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 1 dzień) | 159 godz. 15 min | 21 |
| 11. | Listopad | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) – (7 godz. 35 min x 2 dni) | 151 godz. 40 min | 20 |
| 12. | Grudzień | (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 3 dni) – (7 godz. 35 min x 1 dzień) | 166 godz. 50 min | 22 |
| Łącznie | 1911 godz. | 252 | ||
Tabela 10. Wymiary czasu pracy dla pracowników podmiotów leczniczych objętych podstawową normą czasu pracy w trzymiesięcznych okresach rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Od 1 stycznia do 31 marca | (37 godz. 55 min x 12 tyg.) + (7 godz. 35 min x 4 dni) – (7 godz. 35 min x 2 dni) | 470 godz. 10 min | 62 |
| 2. | Od 1 kwietnia do 30 czerwca | (37 godz. 55 min x 13 tyg.) – (7 godz. 35 min x 4 dni) | 462 godz. 35 min | 61 |
| 3. | Od 1 lipca do 30 września | (37 godz. 55 min x 13 tyg.) + (7 godz. 35 min x 1 dzień) | 500 godz. 30 min | 66 |
| 4. | Od 1 października do 31 grudnia | (37 godz. 55 min x 13 tyg.) + (7 godz. 35 min x 1 dzień) – (7 godz. 35 min x 3 dni) | 477 godz. 45 min | 63 |
| Łącznie | 1911 godz. | 252 | ||
Tabela 11. Wymiary czasu pracy dla pracowników podmiotów leczniczych objętych podstawową normą czasu pracy w czteromiesięcznych okresach rozliczeniowych – w ramach systemu równoważnego ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Od 1 stycznia do 30 kwietnia | (37 godz. 55 min x 17 tyg.) + (7 godz. 35 min x 1 dzień) – (7 godz. 35 min x 3 dni) | 629 godz. 25 min | 83 |
| 2. | Od 1 maja do 31 sierpnia | (37 godz. 55 min x 17 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) – (7 godz. 35 min x 3 dni) | 637 godz. | 84 |
| 3. | Od 1 września do 31 grudnia | (37 godz. 55 min x 17 tyg.) + (7 godz. 35 min x 3 dni) – (7 godz. 35 min x 3 dni) | 644 godz. 35 min | 85 |
| Łącznie | 1911 godz. | 252 | ||
Poza normami dla pracowników działalności podstawowej oraz pracowników technicznych, gospodarczych i obsługi ustawodawca przewidział też szczególną normę czasu pracy dla pracowników niewidomych, którzy są zatrudnieni na stanowiskach wymagających kontaktu z pacjentami. W ich przypadku norma dobowa czasu pracy wynosi tylko 6 godzin, a norma tygodniowa 30 godzin. Zgodnie z art. 93 ust. 4 u.d.l. osób takich nie można zatrudniać w systemie równoważnym, co oznacza, że obowiązujący je okres rozliczeniowy może wynosić maksymalnie trzy miesiące. tabele 12 i 13 ©℗
Tabela 12. Wymiar czasu pracy niewidomych pracowników podmiotów leczniczych zatrudnionych w miesięcznych okresach rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Miesiąc | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Styczeń | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 1 dzień) – (6 godz. x 2 dni) | 114 | 19 |
| 2. | Luty | (30 godz. x 4 tyg.) | 120 | 20 |
| 3. | Marzec | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 3 dni) | 138 | 23 |
| 4. | Kwiecień | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 2 dni) – (6 godz. x 1 dzień) | 126 | 21 |
| 5. | Maj | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 1 dzień) – (6 godz. x 2 dni) | 114 | 19 |
| 6. | Czerwiec | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 2 dni) – (6 godz. x 1 dzień) | 126 | 21 |
| 7. | Lipiec | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 2 dni) | 132 | 22 |
| 8. | Sierpień | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 2 dni) | 132 | 22 |
| 9. | Wrzesień | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 2 dni) | 132 | 22 |
| 10. | Październik | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 1 dzień) | 126 | 21 |
| 11. | Listopad | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 2 dni) – (6 godz. x 2 dni) | 120 | 20 |
| 12. | Grudzień | (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 3 dni) – (6 godz. x 1 dzień) | 132 | 22 |
| Łącznie | 1512 | 252 | ||
Tabela 13. Wymiar czasu pracy niewidomych pracowników podmiotów leczniczych zatrudnionych w trzymiesięcznych okresach rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Od 1 stycznia do 31 marca | (30 godz. x 12 tyg.) + (6 godz. x 4 dni) – (6 godz. x 2 dni) | 372 | 62 |
| 2. | Od 1 kwietnia do 30 czerwca | (30 godz. x 13 tyg.) – (6 godz. x 4 dni) | 366 | 61 |
| 3. | Od 1 lipca do 30 września | (30 godz. x 13 tyg.) + (6 godz. x 1 dzień) | 396 | 66 |
| 4. | Od 1 października do 31 grudnia | (30 godz. x 13 tyg.) + (6 godz. x 1 dzień) – (6 godz. x 3 dni) | 378 | 63 |
| Łącznie | 1512 | 252 | ||
Podstawa prawna
• art. 128–150 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)
• art. 15 i 16 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 426; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)
• art. 93 i 94 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz.U. z w2020 r. poz. 295; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1493)
