Zatrudniamy kilku pracowników na stanowiskach biurowych, którzy sporadycznie korzystają ze swoich samochodów prywatnych do celów służbowych. Czy powinniśmy skierować ich na badania psychologiczne?
Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek zapewnienia pracownikom, na swój koszt, profilaktycznej opieki lekarskiej. [ramka] Składają się na nią trzy rodzaje badań:
1) wstępne – m.in. dla osób przyjmowanych do pracy,
2) okresowe – w terminie wyznaczonym przez lekarza medycyny pracy, oraz
3) kontrolne – w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą.
Jakie badania
Na podstawie informacji zawartych w skierowaniu lekarz medycyny pracy określa zakres i częstotliwość badania profilaktycznego. Tak więc to od niego zależy, jakim konkretnym badaniom specjalistycznym będzie podlegał pracownik. Lekarz posiłkuje się przy tym „Wskazówkami metodycznymi w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników”, które stanowią załącznik nr 1 do rozporządzenia w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, a także innymi, szczegółowymi aktami prawnymi (np. rozporządzeniem w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców).
Co istotne dla naszego czytelnika, w powyższych „Wskazówkach...”, w rubryce „Czynniki szkodliwe lub uciążliwe”, znajduje się pozycja „prace wymagające pełnej sprawności psychoruchowej”. Dla osób zatrudnionych na stanowiskach, na których występuje powyższy czynnik (a więc m.in. osób kierujących pojazdami), przewidziane zostały badania ogólne, okulistyczne, neurologiczne, a także testy sprawności psychoruchowej, czyli badania psychologiczne.
Sporadycznie to też służbowo
Należy podkreślić, że kwalifikacji konkretnego rodzaju czynności lub pracy wykonywanej na określonym stanowisku jako pracy wymagającej pełnej sprawności psychoruchowej dokonuje lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną (ustala je w oparciu o wiedzę medyczną, informacje podane przez pracodawcę w skierowaniu na badanie profilaktyczne itp.), a nie pracodawca. Właśnie dlatego tak istotne jest szczegółowe scharakteryzowanie stanowiska pracy w skierowaniu na badania profilaktyczne, a więc w omawianym przypadku – zawarcie w nim informacji o wykorzystywaniu przez pracownika pojazdu do celów służbowych (czy to prywatnego, czy też firmowego). Powinno to nastąpić nawet wówczas, gdy pracownik sporadycznie wykorzystuje taki pojazd do pracy.
Po przeprowadzeniu badań specjalistycznych lekarz kierujący wydaje orzeczenie lekarskie według wzoru określonego w załączniku nr 2 do r.b.l.p., a następnie przekazuje je pracownikowi i pracodawcy. To właśnie ten dokument jest dla pracodawcy wiążący i stanowi podstawę do dopuszczenia pracownika do pracy. Wszelkie orzeczenia i/lub zaświadczenia, jakie pracownik otrzymał w ramach badań profilaktycznych (np. wyniki badań krwi, zaświadczenie od okulisty, orzeczenie psychologiczne itp.), stanowią jego własność, a pracodawca nie musi ich przechowywać. Jedynie w ściśle określonych przypadkach, które wynikają wprost z przepisów prawa (np. w przypadku kierowcy wykonującego przewóz drogowy), konieczne jest odrębne orzeczenie psychologiczne (art. 39k ustawy o transporcie drogowym).
W opisanym przez czytelnika przypadku, jeżeli pracownik zatrudniony jest na stanowisku biurowym, a pracodawca zezwala mu – sporadycznie – na korzystanie z pojazdu prywatnego do celów służbowych poprzez pokrywanie ponoszonych przez niego kosztów z tego tytułu, powinien uprzednio skierować go na badania profilaktyczne. Dopiero po uzyskaniu stosownego orzeczenia lekarskiego pracownik może formalnie korzystać z takiego pojazdu.
Jeżeli zaś pracownik w skierowaniu na badania profilaktyczne nie miał uwzględnionej informacji o wykorzystywaniu samochodu prywatnego do celów służbowych, to nie powinien z niego korzystać na polecenie pracodawcy, nawet sporadycznie. Nie posiada bowiem aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do prowadzenia samochodu. Żaden bowiem pracownik, bez względu na wymiar czasu pracy, nazwę stanowiska pracy i rodzaj wykonywanych czynności, w tym także częstotliwość ich wykonywania, nie powinien zostać dopuszczony do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego potwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na zajmowanym stanowisku.
Skierowanie i co w nim
Jednym z najważniejszych obowiązków pracodawcy, związanych z powyższymi badaniami profilaktycznymi, jest wydanie skierowania. Jego wzór określa załącznik nr 3a do rozporządzenia w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników. Powinno ono określać:
➊ rodzaj badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane,
➋ stanowisko pracy, na jakim osoba ta ma być zatrudniona (w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy),
➌ stanowisko pracy, na jakim pracownik jest zatrudniony (w przypadku badań okresowych lub kontrolnych),
➍ opis warunków pracy uwzględniający informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy, o których mowa w pkt 2 i 3, czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników ich badań i pomiarów, wykonanych na tych stanowiskach.
Podstawa prawna
Art. 229 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.).
Par. 3 ust. 4, par. 4 ust. 2 oraz załączniki nr 1, 2 i 3a do rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2067 ze zm.).
Rozporządzenie ministra zdrowia z 17 lipca 2014 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 250 ze zm.).
Art. 39k ustawy z 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2200 ze zm.).
