problem Pracownik zatrudniony na czas nieokreślony został powołany do terytorialnej służby wojskowej (rotacyjnie). W okresie od 9 października do 8 listopada 2018 r. w związku z tą służbą ma odbyć szkolenie. Jakie obowiązki mamy jako pracodawca wobec tego pracownika? Czy przysługuje mu odprawa wojskowa oraz ewentualne zwolnienia od pracy? Dodam, że pracownik zarabia 4750 zł miesięcznie, do tego ma premię miesięczną od 5 do 20 proc. pensji za czas przepracowany, a od czasu do czasu otrzymuje nagrody uznaniowe (ostatnia była w sierpniu). Premie wypłacone w okresie od lipca do września wyniosły łącznie 1567,50 zł. Jak sporządzić listę płac, zakładając, że premia za październik nie przysługuje?
Pracownik powołany do terytorialnej służby wojskowej ma pewne uprawnienia, takie jak odprawa pieniężna oraz urlop bezpłatny.
WOT w Siłach Zbrojnych RP
Terytorialną służbę wojskową pełni się w jednostkach wojskowych i związkach organizacyjnych Wojsk Obrony Terytorialnej oraz w Dowództwie WOT. Osoby, które ją pełnią, są żołnierzami w czynnej służbie wojskowej.
Terytorialną służbę wojskową żołnierz OT (bo tak się go określa) pełni rotacyjnie lub dyspozycyjnie. Czas jej trwania wynosi od roku do sześciu lat (choć może być przedłużony). Stosunek służbowy terytorialnej służby wojskowej powstaje w drodze powołania, na podstawie dobrowolnego zgłoszenia się do tej służby. W powołaniu wskazuje się miejsce i okres pełnienia służby oraz stanowisko służbowe występujące w etacie jednostki wojskowej przeznaczone dla żołnierza OT.
W przypadku terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie żołnierz OT realizuje ją w jednostce wojskowej, w określonych przez jej dowódcę dniach służby, co najmniej raz w miesiącu przez okres dwóch dni w czasie wolnym od pracy. Chodzi bowiem o to, by tego rodzaju służba w jak najmniejszym stopniu dezorganizowała życie zawodowe i osobiste żołnierza. Służba w trybie rotacyjnym może być jednak pełniona również w inne dni, stosownie do potrzeb sił zbrojnych, zgodnie z rocznym wykazem sporządzonym przez dowódcę jednostki wojskowej, w której żołnierz OT pełni służbę, uzgodnionym z tym żołnierzem. O konkretnych dniach, w których służba będzie pełniona w ciągu roku, żołnierz zawiadamia swojego pracodawcę.
W okresie pełnienia służby terytorialnej żołnierz odbywa szkolenie podstawowe i składa przysięgę, jeśli wcześniej nie pełnił czynnej służby wojskowej, lub też może przejść specjalistyczne kursy, w zależności od potrzeb jednostki.
Przywileje żołnierza – ochrona stosunku pracy
O szczególnych uprawnieniach żołnierzy i ich rodzin stanowi rozdział 7 działu III ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Jednym z nich jest ochrona stosunku pracy.
Otóż w okresie między dniem doręczenia pracownikowi karty powołania do czynnej służby wojskowej a jej odbyciem stosunek pracy nie może być przez pracodawcę wypowiedziany ani rozwiązany. Jeżeli okres dokonanego przez pracodawcę lub przez pracownika wypowiedzenia stosunku pracy upływa po dniu doręczenia pracownikowi karty powołania do tej służby, to wypowiedzenie staje się bezskuteczne. W tym przypadku rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić tylko na żądanie pracownika.
Powyższe zasady odnosi się również do umów zawartych na okres próbny. Ponadto w razie upływu okresu próbnego po powołaniu pracownika do czynnej służby wojskowej umowę o pracę uważa się za zawartą na czas nieokreślony. Co ciekawe, inaczej jednak traktuje się umowę zawartą na czas określony. Przepis stanowi wyraźnie, że z upływem terminu w niej określonego ulega ona rozwiązaniu.
Ustawa przewiduje natomiast, na zasadzie wyjątku, że pracodawca może jednak rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika oraz w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy. W tych przypadkach rozwiązanie stosunku pracy następuje na zasadach ogólnych.
Urlop bezpłatny
Pracownikowi powołanemu do odbycia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie pracodawca udziela urlopu bezpłatnego na okres trwania tej służby. W czasie jego trwania pracownik zachowuje wszystkie uprawnienia wynikające ze stosunku pracy (np. do urlopu wypoczynkowego), z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.
Odprawa
Pracownik powołany do terytorialnej służby wojskowej otrzymuje od pracodawcy odprawę w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia obliczonego według zasad określonych dla ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Odprawa nie przysługuje w razie ponownego powołania do tej samej służby.
Świadczenie rekompensujące
Żołnierzom OT, którzy pełnili terytorialną służbę wojskową rotacyjnie – z wyjątkiem służby pełnionej jednorazowo w czasie lub dniu wolnym od pracy – przysługuje świadczenie pieniężne rekompensujące utracone wynagrodzenie ze stosunku pracy, które mogliby uzyskać w okresie pełnienia wymienionej służby.
Świadczenie pieniężne za każdy dzień terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie jest równe kwocie 1/21 miesięcznego wynagrodzenia, pomnożonej przez liczbę dni pełnienia służby w danym miesiącu. Kwota dziennego świadczenia pieniężnego nie może być jednak wyższa niż 1/21 dwuipółkrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw obowiązującego w roku poprzedzającym pełnienie terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, którego wysokość ogłasza prezes Głównego Urzędu Statystycznego.
Podstawę ustalenia świadczenia pieniężnego stanowi kwota miesięcznego wynagrodzenia otrzymanego przez żołnierza OT ze stosunku pracy, uzyskanego za miesiąc poprzedzający miesiąc, w którym była pełniona terytorialna służba wojskowa rotacyjnie. Na wniosek żołnierza OT będącego pracownikiem pracodawca wydaje mu zaświadczenie, w którym stwierdza wysokość kwoty tego wynagrodzenia.
Świadczenie pieniężne za dany miesiąc ustala i wypłaca dowódca jednostki wojskowej, w której żołnierz OT pełni służbę, na udokumentowany wniosek uprawnionego, złożony nie później niż w ciągu trzech miesięcy po upływie miesiąca, w którym terytorialna służba wojskowa była pełniona rotacyjnie.
Świadczenie pieniężne wypłaca się w kwocie pomniejszonej o uposażenie, jakie żołnierz OT otrzymał z tytułu pełnienia w danym miesiącu terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie.
Jeżeli są w zakładzie pracy przepisy płacowe, które przewidują zachowanie prawa do wynagrodzenia za okresy służby (np. regulamin wynagradzania), to pracownik może otrzymać tylko jedno świadczenie – albo rekompensujące, albo wynagrodzenie, w zależności od tego, które jest dla niego korzystniejsze.
Obliczenie należności
Jak wskazano na wstępie, pracownik pełni terytorialną służbę wojskową od 9 października. Zatem za październik przysługuje mu wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca (gdyż na pozostałą część powinien mieć udzielony urlop bezpłatny) oraz dwutygodniowa odprawa.
Odprawę ustala się na zasadach ekwiwalentowych. A to oznacza, że:
- składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu/odprawy w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do tego ekwiwalentu/odprawy,
- zmienne składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc, wypłacone w okresie trzech miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu/odprawy, uwzględnia się przy ich ustalaniu w średniej wysokości z tego okresu.
Obliczając odprawę, do której pracownik nabył prawo w październiku, należy przyjąć wynagrodzenie miesięczne w stałej stawce oraz zmienne miesięczne premie regulaminowe (roszczeniowe). Natomiast pomijalne są nagrody uznaniowe, gdyż nie są przysługującymi składnikami wynagrodzenia, a tylko takie stanowią podstawę ekwiwalentu i tym samym innych świadczeń tak obliczanych.
Premie wypłacone w okresie od lipca do września wyniosły łącznie 1567,50 zł, a zatem średnia wartość miesięcznej premii z tego okresu to 522,50 zł. Podstawa wymiaru odprawy wynosi:
4750 zł + 522,50 zł = 5272,50 zł.
Odprawa w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia stanowi połowę tej kwoty, tj. 2636,25 zł. Przyjmuje się bowiem, że miesięcznego wynagrodzenia nie dzieli się przez współczynnik urlopowy, by uzyskać wynagrodzenie za jeden dzień. Można tu zastosować par. 2 ust. 2 rozporządzenia wynagrodzeniowego, według którego wymienione tam rodzaje odszkodowań (m.in. to należne pracownikowi, który rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia przez pracodawcę podstawowych obowiązków wobec pracownika), przysługujące w wysokości wynagrodzenia za okres dwóch tygodni, stanowią połowę miesięcznej kwoty ustalonej według zasad przewidzianych dla ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.
Wynagrodzenie za przepracowaną część października wynosi natomiast 1238,48 zł, co wynika z wyliczenia:
4750 zł : 184 godz. (nominał dla października) = 25,82 zł
25,82 zł x 136 godz. (liczba godzin nieprzepracowanych w okresie od 10 do 31 października) = 3511,52 zł
4750 zł – 3511,52 zł = 1238,48 zł
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Podstawy wymiaru składek nie stanowią jednak m.in. odprawy wypłacone pracownikom powołanym do zasadniczej służby wojskowej na podstawie art. 125 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP, a więc również odprawa dla żołnierza OT.
Odprawa wojskowa stanowi natomiast przychód ze stosunku pracy i podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych, tak jak każdy inny przychód z tego źródła. Nie została bowiem wymieniona w art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jako przychód zwolniony z PIT.
Lista płac na październik 2018 roku
| Elementy | Kwota | Sposób wyliczenia | ||||
| Przychód | 3874,73 zł | 1238,48 zł + 2636,25 zł | ||||
| Składki na ubezpieczenia społeczne | 169,80 zł | – podstawa wymiaru: 1238,48 zł – składka emerytalna: 1238,48 zł x 9,76 proc. = 120,88 zł – składka rentowa: 1238,48 zł x 1,5 proc. = 18,58 zł – składka chorobowa: 1238,48 zł x 2,45 proc. = 30,34 zł Łączna kwota składek: 169,80 zł | ||||
| Składka na ubezpieczenie zdrowotne: – do zapłaty do ZUS – odliczana od podatku | 96,18 zł 82,82 zł | – podstawa wymiaru: 1068,68 zł (wynagrodzenie po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenia społeczne) 1068,68 zł x 9 proc. = 96,18 zł 1068,68 zł x 7,75 proc. = 82,82 zł | ||||
| Zaliczka na podatek dochodowy | 518 zł | Przychód do opodatkowania: 3874,73 zł – podstawa opodatkowania po zaokrągleniu: 3594 zł [3874,73 zł (przychód) – 111,25 zł (koszty uzyskania przychodów) – 169,80 zł = 3593,68 zł] – zaliczka do US: 518 zł (3594 zł x 18 proc.) – 46,33 zł = 600,59 zł (zaliczka na podatek) – 82,82 zł (składka zdrowotna) = 517,77 zł | ||||
| Kwota do wypłaty | 3090,75 zł | 3874,73 – (169,80 zł + 96,18 zł + 518 zł) | ||||
Podstawa prawna
Art. 59 ust. 1 pkt 3, art. 98j, 98k, 98m, 98n, 118, 119b, 124, 125 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1459 i 1669).
Rozporządzenie ministra obrony narodowej z 19 marca 2018 r. w sprawie ustalania i wypłacania świadczenia pieniężnego żołnierzom pełniącym terytorialną służbę wojskową rotacyjnie (Dz.U. poz. 642).
Art. 12 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1509 ze zm.).
Par. 2 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949).
Par. 2 ust. 2, par. 12 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 927).
Par. 6, 15 i 16 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 ze zm.).
