Subskrybuj nas na Youtube
Czy wraz z wnioskiem o całe 52 tygodnie urlopów macierzyńskiego i rodzicielskiego, składanym do 21 dni po porodzie, można wystąpić o łączenie tego drugiego z pracą? I jak liczyć okres ochrony przed zwolnieniem, gdy zamiast urlopu wychowawczego wybieramy obniżenie wymiaru etatu?
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wyjaśnia, że okres korzystania z ochrony przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy o pracę pracownika, który obniża wymiar etatu w okresie, w którym mógłby on korzystać z urlopu wychowawczego, liczymy nie potocznie, jak urlop wychowawczy, ale zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego. Resort rodziny nie widzi także problemu, aby połączyć wniosek o udzielenie w pełnym wymiarze urlopów macierzyńskiego i rodzicielskiego, składanym w ciągu 21 dni po porodzie z wnioskiem o łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą.
PROBLEM 1
Obniżenie etatu zamiast wychowawczego
Urlop wychowawczy jest udzielany w miesiącach, a jego maksymalny wymiar to 36 miesięcy. Zgodnie ze stanowiskiem MRPiPS z 2 czerwca 2016 r. w sprawie sposobu obliczania długości urlopu wychowawczego miesiące urlopu wychowawczego liczymy w sposób potoczny, a nie zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego. Resort powołuje się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, zgodnie z którym sposób liczenia terminów określonych w kodeksie cywilnym nie ma zastosowania do okresów, od których zależy nabycie uprawnień pracowniczych (postanowienie z 11 grudnia 2009 r., sygn. II PK 223/09, LEX nr 585777; uchwałą z 21 maja 1991 r., sygn. I PZP 16/91, OSNCP 1992 z. 1 poz. 10).
Odmienne stanowisko resort zaprezentował obecnie, jeśli chodzi o liczenie długości okresu 12 miesięcy ochrony szczególnej stosunku pracy w związku ze zmniejszeniem wymiaru czasu pracy w okresie, w którym pracownik mógłby korzystać z urlopu wychowawczego (art. 1868 par. 1 pkt 2 k.p.). W stanowisku z 13 lipca 2017 r. MRPiPS wskazało bowiem, że ani prawo pracy, ani orzecznictwo SN nie dają odpowiedzi na pytanie, jak należy obliczać ów 12-miesięczny termin. W związku z powyższym resort rodziny stwierdził, że na podstawie art. 300 k.p. należy w tym przypadku zastosować zasady liczenia terminów wynikające z art. 112 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem termin oznaczony w miesiącach kończy się z upływem dnia, który datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby w ostatnim miesiącu takiego dnia nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca.
Zestawienie tych dwóch stanowisk oznacza w praktyce, że inaczej będzie liczony sam urlop wychowawczy, a inaczej okres zmniejszenia etatu pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego, który decyduje się na to najczęściej ze względu na szczególną ochronę stosunku pracy. [PRZYKŁAD 1]
Najnowsze stanowisko ma duże znaczenie także dlatego, że od 1 stycznia 2017 r. informację o zmniejszeniu etatu wpisuje się pracownikom do świadectwa pracy (par. 2 ust. 1 pkt 11 rozporządzenia MRPiPS z 30 grudnia 2016 r. w sprawie świadectwa pracy, Dz.U. z 2016 r. poz. 2292 ze zm.). Według ust. 6 pkt 6 aktualnego wzoru świadectwa pracy należy w nim wpisać okres lub okresy, w których pracownik korzystał z ochrony stosunku pracy, o której mowa w art. 1868 par. 1 pkt 2 k.p. Zatem ustalenie daty końcowej ochrony jest niezbędne, gdyż ona również musi widnieć w świadectwie pracy. [PRZYKŁAD 2]
PROBLEM 2
Łączenie rodzicielskiego z pracą i podstawa 80 proc.
Do tej pory najpopularniejszym sposobem wykorzystywania urlopu rodzicielskiego jest korzystanie w pełnym wymiarze z urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego przez matkę, co uprawnia do podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80 proc. przez cały okres 52 tygodni korzystania z urlopów. Jest to możliwe, jeśli pracownica, nie później niż 21 dni po porodzie, złoży pisemny wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (art. 1791 par. 1 k.p.). Innym sposobem wykorzystania urlopu rodzicielskiego jest jego połączenie z pracą w wymiarze wynoszącym do 1/2 etatu. W takim przypadku urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy.
W ocenie resortu rodziny nie ma przeszkód prawnych, aby np. pracownica złożyła jedno pismo zawierające zarówno wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, jak i wniosek o łączenie tego urlopu z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy. MRPiPS wyraziło zatem zgodę na połączenie dwóch różnych trybów wykorzystania urlopu rodzicielskiego, co jest bardzo korzystne dla pracowników. [PRZYKŁAD 3]
Taki wniosek pracownicy jest bardzo korzystny ze względów finansowych, gdyż gwarantuje podobny poziom dochodów przez cały okres korzystania z urlopów związanych z rodzicielstwem. Początkowo w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego będzie to 80 proc. podstawy wymiaru, a potem odpowiednia proporcja z takiej wysokości podstawy wymiaru ustalona od stawki dziennej zasiłku w okresie łączenia urlopu rodzicielskiego z pracą. Taka możliwość korzystania z urlopu rodzicielskiego może przyczynić się do wzrostu popularności łączenia pracy z takim urlopem, która dotychczas nie jest powszechnie wykorzystywana głównie ze względów finansowych. Jeśli bowiem wniosek o urlop rodzicielski jest składany na 21 dni przed jego udzieleniem, to przez pierwsze jego sześć tygodni podstawa wymiaru zasiłku wynosi 100 proc., a w pozostałym okresie, czyli przez 26 tygodni, tylko 60 proc.
PRZYKŁAD 1
Odmienne rezultaty
Udzielenie urlopu wychowawczego na jeden rok od 1 września 2017 r. oznacza, że urlop kończy się 31 sierpnia 2017 r., gdyż termin 12 miesięcy liczymy w sposób potoczny, a nie zgodnie z k.c. Jednak skorzystanie ze szczególnej ochrony stosunku pracy w związku ze zmniejszeniem etatu w okresie, gdy pracownik jest uprawniony do urlopu wychowawczego, liczymy już zgodnie z kodeksem cywilnym, a więc jeśli pracownik jest chroniony od 1 września 2017 r., to okres ochrony upływa 1 września 2018 r.
PRZYKŁAD 2
Wykroczenie
Pracownica korzystała z ochrony stosunku pracy w związku ze zmniejszeniem etatu w okresie, gdy była uprawniona do urlopu wychowawczego. Ochrona trwała od 1 września 2017 r. do 1 września 2018 r. Jednak pracodawca błędnie przyjął, że czas korzystania z ochrony szczególnej liczy się podobnie jak urlop wychowawczy, który skończyłby się pracownicy 31 sierpnia, i 1 września wręczył pracownicy wypowiedzenie. Działanie takie narusza przepisy o rodzicielstwie i może zostać uznane za wykroczenie (zgodnie z art. 281 pkt 5 k.p.), abstrahując od tego, że w razie sporu sądowego pracodawca przegra sprawę ze względu na naruszenie przepisów o szczególnej ochronie stosunku pracy.
PRZYKŁAD 3
Przy pierwszym wniosku
Pracownica urodziła dziecko 1 września, a 11 września po wyjściu z nim ze szpitala złożyła pracodawcy wniosek o wykorzystanie po urlopie macierzyńskim pełnego wymiaru, czyli 32 tygodni urlopu rodzicielskiego. W tym okresie chciałaby korzystać z urlopu w wymiarze 2/3 pełnego wymiaru czasu pracy, pracując na 1/3 etatu. Pracownica oświadczyła również od razu, że wydłużenie urlopu rodzicielskiego, do którego nabędzie prawo także zamierza wykorzystać, łącząc pracę z urlopem rodzicielskim w wymiarze 1/2 etatu. W świetle stanowiska MRPiPS wniosek pracownicy jest dopuszczalny.
Stanowisko MRPiPS z 13 lipca 2017 r.
PYTANIE DGP: Jak liczyć 12 miesięcy ochrony szczególnej przed wypowiedzeniem umowy o pracę wynikającej z obniżenia wymiaru etatu pracownikowi uprawnionemu do urlopu wychowawczego?
ODPOWIEDŹ MRPIPS: Zgodnie z art. 186 7 par. 1 kodeksu pracy pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Wniosek taki składa się na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy.
W okresie od dnia złożenia przez pracownika wspomnianego wyżej wniosku do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy – nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy – pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę (art. 186 8 par. 1 pkt 2 k.p.).
Należy zauważyć, iż przepisy prawa pracy nie przewidują regulacji, które określałyby sposób obliczania ww. (12-miesięcznego) okresu szczególnej ochrony pracownika przed wypowiedzeniem oraz rozwiązaniem umowy o pracę. Wskazówek w tym zakresie nie zawiera również (inaczej niż ma to miejsce w kwestii obliczania długości okresów wypowiedzenia czy okresów, od których zależy nabycie uprawnień pracowniczych, jak np. prawa do urlopu itd.) orzecznictwo Sądu Najwyższego. Zatem zgodnie z regułą wyrażoną w art. 300 k.p. (zezwalającą na odpowiednie stosowanie do stosunku pracy w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy przepisów kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy) do obliczania upływu tego terminu należy, w opinii ministerstwa, stosować art. 112 k.c. Zgodnie z tym przepisem termin oznaczony w miesiącach kończy się z upływem dnia, który datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby w ostatnim miesiącu takiego dnia nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca.
PYTANIE DGP: Czy na podstawie art. 179 1 k.p. pracownica może złożyć wniosek o wykorzystanie w całości urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po macierzyńskim, łączonego z pracą w niepełnym wymiarze czasu pracy (np. 1/2), aby podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego brana pod uwagę do ustalenia jego stawki dziennej wynosiła 80 proc. podstawy wymiaru w trakcie całego okresu łączenia pracy z urlopem rodzicielskim?
ODPOWIEDŹ MRPIPS: Stosownie do art. 179 1 par. 1 k.p. pracownica, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Pracownica, o której mowa wyżej, może także łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostała? część wymiaru czasu pracy. Podjęcie pracy następuje na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy (art. 182 1e k.p.).
Wniosek, o którym mowa w art. 179 1 par. 1 k.p., o udzielenie pracownicy bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze powinien zawierać: imię i nazwisko pracownicy, imię i nazwisko oraz datę urodzenia dziecka (dzieci), na które ma być udzielony urlop rodzicielski, oraz wskazanie daty, od której ma być udzielony urlop rodzicielski. Do wniosku dołącza się skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia dziecka (dzieci) lub kopie tych dokumentów albo kopię zaświadczenia lekarskiego wystawionego na zwykłym druku, określającego przewidywaną datę porodu (par. 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączonych do takich wniosków – Dz.U. z 2015 r. poz. 2243).
Z kolei treść wniosku pracownika w sprawie łączenia urlopu rodzicielskiego z pracą w niepełnym wymiarze czasu pracy określa par. 20 ww. rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej. Stosownie do tego przepisu we wniosku takim pracownik powinien: określić wymiar czasu pracy, okres, w którym zamierza łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego lub jego części z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy, oraz zawrzeć oświadczenie o zamiarze łączenia z pracą części urlopu rodzicielskiego powstałej w wyniku proporcjonalnego wydłużenia tego urlopu.
Zdaniem ministerstwa nie ma przeszkód prawnych, aby np. pracownica złożyła (zachowując wymagania określone powołanymi wyżej przepisami kodeksu pracy oraz rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej) jedno pismo zawierające zarówno wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, jak i wniosek o łączenie tego urlopu z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy. (...)
