- Projekt ustawy przewiduje zmianę modelu odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. - mówi prof. Jarosław Zagrodnik o reformie szykowanej przez Ministerstwo Sprawiedliwości podkreślając, że odpowiedzialność takich podmiotów za czyny zabronione staje się odpowiedzialnością niejako za własny czyn bez konieczności uprzedniego skazania osoby fizycznej.
W Ministerstwie Sprawiedliwości procedowana jest nowelizacja ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Ustawa liczy sobie już blisko 20 lat, a wprowadzona została min. z uwagi na międzynarodowe zobowiązania Polski i ówczesne starania o przyjęcie do Unii Europejskiej. Od samego początku zawarte w niej rozwiązania były krytykowane, a konstytucyjność niektórych jej zapisów została skutecznie zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego.
Aktualnie procedowane zmiany mają mieć charakter zasadniczy. Na nowo ma być określona definicja podmiotu zbiorowego, która ma objąć duże podmioty, z wyłączeniem min. Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego. Wyeliminowana zostanie konieczność uprzedniego skazania osoby fizycznej, a katalog czynów zabronionych obejmie prawie wszystkie przestępstwa i przestępstwa skarbowe (za wyjątkiem określonych w Prawie prasowym). Co istotne, podmiot zbiorowy będzie odpowiadał bądź za czyny własne, bądź za czyny popełnione przez członków władz, osób uprawnionych do działania lub pracowników, na określonych w ustawie zasadach.
Ministerstwo Sprawiedliwości uzasadnia tak głębokie zmiany nieskutecznością obecnych rozwiązań. Liczby przywołane w uzasadnieniu projektu pokazują, że w okresie 2016-2021 do sądów skierowano w trybie ustawy jedynie 54 wnioski oraz w tym samym okresie sądy wydały tylko 33 orzeczenia stwierdzające odpowiedzialność podmiotu zbiorowego. Co więcej, kary pieniężne nakładane przez sądy kształtowały się na niskim poziomie. W 2021 roku było to 6 kar po 1.000 złotych, 2 kary w wysokości 7.000 złotych oraz jednak opiewająca na 50.000 złotych
Czy obecnie procedowana nowelizacja zmieni tę sytuację? Dr hab. prof.UŚ Jarosław Zagrodnik, który sporządził dla Krajowej Rady Radców Prawnych opinię na temat przygotowywanej nowelizacji zwraca uwagę szereg elementów, które budzą wątpliwości. Przede wszystkim na niewielką liczbę około trzech tysięcy przedsiębiorców potencjalnie objętych rygorami ustawy, ryzyko dzielenia się na mniejsze, niepodlegające ustawie podmioty oraz na brak jasnego uregulowania prawa do obrony. Więcej o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych i jej reformie w wywiadzie wideo.