Koniec z karaniem za literówki w pozwach. 10 września wchodzi ważna zmiana w k.p.c.

Do uzupełnienia jeden załącznik a nie cały pozew

- Część sądów interpretowała art. 130^1a k.p.c. w ten sposób, że nawet gdy brak dotyczył jednego załącznika, konieczne było ponowne złożenie całego pozwu wraz ze wszystkimi dokumentami, w tym brakującym. Takie rozwiązanie było nieracjonalne. Ponadto wśród pełnomocników panowało przekonanie, że przepis art. 130^1a k.p.c. zachęcał sądy do wyszukiwania braków formalnych, by zwrócić pozew. Nie przesądzam, czy tak rzeczywiście było, ale takie opinie pojawiały się bardzo często - komentuje prof. Marcin Dziurda, członek Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego i wykładowca UW.

Ma on nadzieję, że uchylenie przepisu ograniczy praktykę żądania uzupełnienia braków formalnych, które w rzeczywistości tego nie wymagają, bo nie przeszkadzają w nadaniu pismu biegu.

– Sądy powinny pamiętać, że nawet oczywiste niedokładności nie stanowią przeszkody do nadania pismu biegu i rozpoznania go w trybie właściwym – dodaje prof. Marcin Dziurda.

Koniec biurokratycznego ping-ponga

Uchylenie przepisu chwali Marcin Malinowski, adwokat w kancelarii Gardocki i Partnerzy Adwokaci i Radcowie Prawni, który nie raz odczuł na własnej skórze praktyczne zastosowanie uchylonego przepisu.

- To koniec biurokratycznego ping-ponga z sądem i krok w kierunku odejścia od zbędnego formalizmu w procedurze cywilnej. Ten przepis, choć pierwotnie miał usprawniać procedurę, bardziej ją komplikował niż porządkował – ocenia prawnik.

- Wystarczyło, że brakowało jednego załącznika, a całe pismo wracało jak bumerang. W dodatku brak było spójnej praktyki w działaniu sądów – pełnomocnicy nie byli pewni, czy dosłać wyłącznie brakujący dokument, czy może z ostrożności wszystkie załączniki. Przepis często był wykorzystywany jako narzędzie do zwrotu pism z błahych powodów, niezależnie od wartości sprawy, co opóźniało nadanie sprawom biegu. Zamiast przyspieszać postępowania, tworzył proceduralne pułapki – dodaje mec. Malinowski.

Jego zdaniem uchylenie przepisu przywróci zdrowy rozsądek: pełnomocnik dostanie szansę na poprawienie pisma, a nie karę za literówkę.

- Powrót do klasycznej formuły z art. 130 k.p.c. przywraca właściwe proporcje między wymogami formalnymi a efektywnym prowadzeniem sprawy. W efekcie jest to zmiana, która naprawdę ma szansę odformalizować proces i zdjąć nieco presji z profesjonalnych pełnomocników, zwiększając przewidywalność postępowania. To również sygnał, że ustawodawca dostrzega potrzebę ograniczania barier proceduralnych, które nie służą ochronie praw stron – podkreśla.

Maciej Wałejko, wspólnik w kancelarii BWHS Wojciechowski Springer i Wspólnicy, również krytycznie ocenia uchylony przepis.

– W założeniu miał on, jak wiele „życzeniowych” zmian w k.p.c., przyspieszać postępowanie. Tego celu nie udało się osiągnąć. W rzeczywistości wprowadzał jedynie więcej wątpliwości. Dobrze więc, że go uchylono – uważa.

Jego zdaniem największa z wątpliwości – nigdy nie rozwiązana przez orzecznictwo – dotyczyła tego, czy z powodu np. braku poświadczenia pełnomocnictwa należy składać od nowa wielostronicowy pozew z setkami załączników, czy wystarczy uzupełnić tylko prawidłowe pełnomocnictwo. Wielu pełnomocników nie chciało ryzykować przedawnienia roszczenia przy prawomocnym zwrocie czy uchybienia innym terminom procesowym i składało pisma w całości wraz z załącznikami. To prowadziło do powtarzania tych samych dokumentów w aktach i zwielokrotniania ich objętości.

Według niego problemem wciąż może być prawidłowe zdefiniowanie braków formalnych pisma. Jego zdaniem, do zwrotu uprawniają tylko takie braki, przez które pismo nie może otrzymać dalszego biegu. – Bywały sądy, szczególnie najbardziej obciążone, np. warszawskie, które specjalizowały się w wyszukiwaniu najbardziej wyszukanych braków formalnych, uprawniających do zwrotu pism czy pozwów. Często zdarzało się to w sprawach frankowych. Uchylenie art. 130^¹a k.p.c. prawdopodobnie nie rozwiąże jednak tej kwestii całkowicie, ponieważ tryb zwykły wezwania do usunięcia braków formalnych z art. 130 k.p.c. posługuje się tym samym pojęciem braków formalnych – zauważa mec. Maciej Wałejko.

Ulubiony przepis referendarzy

Wbrew pozorom sędziowie nie żałują uchylonej regulacji. Ostrzegają jednak, że nowelizacja niekoniecznie będzie ułatwieniem, jakiego spodziewają się pełnomocnicy.

– W założeniu art. 130^1a k.p.c. miał prowadzić do usprawnienia postępowań poprzez szybkie wykrywanie braków formalnych pozwów we wstępnej fazie sprawy i eliminowanie etapu wzywania do ich usunięcia. Tym samym celem było skrócenie obiegu dokumentów. Wydaje się, że przepis ten w pewnym stopniu wypełnił te zadania, więc nie można go oceniać jednoznacznie negatywnie. Niestety praktyka czasami prowadziła do jego nadużywania. Dotyczyło to zwłaszcza orzeczników, których metodyka pracy cechuje się nadmiernym formalizmem – twierdzi Tomasz Niewiadomski, sędzia Sądu Okręgowego w Warszawie.

Podaje przykład dotyczący nieczytelności załączników, ich niepodpisania czy braku zaokrąglenia kwoty wartości przedmiotu sporu.

– Problemy budziła czasami kwestia oceny i weryfikacji, czy braki faktycznie zostały uzupełnione oraz czy nastąpiło to w terminie. Zdarzało się, że referent nie wydawał w tej sprawie żadnego zarządzenia, które byłoby doręczane pełnomocnikom, poprzestając na wzmiance w aktach. W takich sytuacjach czasami konieczna była ponowna rejestracja i przydział sprawy. Wydaje się, że mogło to wynikać z nadmiernego przywiązania do wyników pracy w systemie elektronicznym – mówi sędzia Tomasz Niewiadomski.

Uważa on jednak, że uchylenie przepisu może zakończyć te praktyki, ale wprowadzi z powrotem etap oczekiwania na wykonanie wezwania do usunięcia braków. W dużych sądach, cierpiących często na braki kadrowe w sekretariatach, może to paradoksalnie wydłużyć postępowania.