W piątek Sejm uchwalił nowelizację kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.), a dwa tygodnie wcześniej – nowelizację kodeksu postępowania karnego (k.p.k.). Obie zmiany dotyczą Portalu Informacyjnego (PI) sądów powszechnych i umożliwiają dwustronną komunikację elektroniczną z sądem. Obecnie jest ona jednostronna – tylko sądy mogą przesyłać dokumenty przez Internet, natomiast strony postępowania nie mają takiej możliwości.

Pismo online wyśle nie tylko sąd

Po wejściu w życie nowych przepisów to się zmieni. Pisma procesowe do sądu za pośrednictwem Portalu Informacyjnego będą mogli składać adwokaci, radcowie prawni, rzecznicy patentowi, Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej oraz prokuratorzy.

Dokumenty te będą musiały być podpisane kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym lub – w przypadku prokuratorów – również zaawansowanym podpisem elektronicznym wydawanym w ramach prokuratury.

Składanie pism elektronicznie będzie dobrowolne – nadal możliwe pozostanie złożenie dokumentów w tradycyjny sposób, czyli w biurze podawczym sądu lub za pośrednictwem operatora pocztowego.

Rok na wdrożenie zmian

Podczas drugiego czytania nowelizacji k.p.c. wprowadzono poprawkę określającą datę wejścia przepisów w życie – będzie to 1 czerwca 2026 roku.

– Skorelowaliśmy termin wejścia w życie noweli k.p.c. z niedawno przyjętą nowelą k.p.k. Chodzi o to, by od tego samego momentu można było kierować pisma do sądów zarówno w postępowaniach cywilnych, jak i karnych. Ten kilkumiesięczny okres jest potrzebny m.in. na przeprowadzenie szkoleń, które już się odbywają, dla pracowników sądów powszechnych. Nie ma więc obaw, że sądy nie będą gotowe na wdrożenie tych przepisów – mówił podczas drugiego czytania projektu noweli k.p.c. Arkadiusz Myrcha, sekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości.

Szybsze i tańsze postępowanie

Rząd chce, by elektronizacja sądów ograniczyła koszty i przyspieszyła postępowania. Obecnie koszty doręczeń (wezwań i innych pism procesowych) stanowią największą pozycję w ogólnej kwocie wydatków sądów powszechnych związanych z postępowaniami. W 2023 roku wyniosły one aż 35,38 proc. wszystkich wydatków sądów – czyli 466 974 tys. zł, a w pierwszym półroczu 2024 roku – 31,28 proc. (czyli 226 210 tys. zł).

Zdaniem projektodawców, wprowadzenie elektronicznej komunikacji przez Portal Informacyjny odciąży również pracowników sekretariatów sądowych, a także ułatwi życie stronom postępowań, które nie będą już musiały udawać się osobiście do urzędów pocztowych lub biur podawczych.

Ważnym argumentem za reformą jest także rosnący czas trwania postępowań sądowych. Od 2014 roku średni czas rozpoznawania spraw w I instancji wydłużył się o 1,3 miesiąca.

– Ponadto w polskich sądach rocznie zużywa się około 500 milionów kartek, co odpowiada około 500 kilometrom akt. Każdego roku powierzchnia archiwalna rośnie o ok. 10 tysięcy metrów kwadratowych. To pokazuje skalę problemu, z którym musimy się mierzyć – mówił w Sejmie Arkadiusz Myrcha.