Gen Z, e-booki i loterie

Twierdzenie, że wszyscy twórcy internetowi, którzy organizowali loterie promocyjne, łamali prawo, jest nieuprawnione. Niestety, jak w każdej grupie również wśród twórców internetowych mogą się znaleźć ludzie, którzy będą chcieli wykorzystać przepisy do działań przestępczych.

Ostatnie zatrzymania osób związanych z organizacją internetowych loterii sprawiły, że temat wrócił na łamy gazet. Dla przypomnienia: znani influencerzy organizowali loterie promocyjne, w których do wygrania były atrakcyjne nagrody, często luksusowe lub sportowe auta. Warunkiem udziału w losowaniu był najczęściej zakup e-booka, w zamian za co nabywca otrzymywał losy uprawniające do udziału w losowaniu.

Wiele osób ma wątpliwości, czy te loterie są legalne. Czy słusznie?

Czym jest loteria promocyjna?

Loteria promocyjna jest grą losową uregulowaną w art. 3 ust. 1 pkt 10 ustawy o grach hazardowych. Jej mechanizm polega na tym, że w zamian za zakup towaru, usługi lub innego dowodu udziału w grze nabywca uzyskuje prawo do nieodpłatnego uczestnictwa w loterii, w której do wygrania są nagrody pieniężne lub rzeczowe.

Organizacja loterii wymaga uzyskania zezwolenia wydanego przez dyrektora właściwej izby administracji skarbowej. Do wniosku o wydanie zezwolenia załącza się m.in. projekt regulaminu loterii, bankowe gwarancje wypłat nagród czy dokumenty potwierdzające legalność źródeł pochodzenia środków przeznaczonych na organizację loterii.

Zezwolenie jest wydawane w formie decyzji, do której załączany jest zaakceptowany przez organ podatkowy regulamin loterii. Sama loteria musi być przeprowadzona zgodnie z tym regulaminem, a nad jej prawidłowym przebiegiem czuwa posiadająca stosowne kwalifikacje osoba nadzorująca.

Mechanizm loterii organizowanych przez influencerów był prosty i można przedstawić go w trzech krokach:

• kup e-book,
• otrzymaj los(y),
• czekaj na losowanie i ewentualnie wygraną.

Z perspektywy przepisów wydaje się zatem, że te loterie spełniały wszystkie przesłanki uznania ich za loterie promocyjne. W zamian za nabycie towaru (e-booka) nieodpłatnie otrzymywało się prawo do uczestnictwa w loterii (losy). Analizując mechanizm takiej loterii, trudno przyporządkować ją do kategorii „innej gry hazardowej” uregulowanej w ustawie o grach hazardowych.

Skąd tyle kontrowersji?

Jakie były najczęściej stawiane organizatorom zarzuty? Po pierwsze, to, że loterie były w dużej mierze kierowane do przedstawicieli pokolenia Z, którzy stanowią dużą część odbiorców treści publikowanych przez influencerów. W ocenie komentujących, promując loterie, twórcy internetowi w istocie zachęcali swoich – często nieletnich – fanów do hazardu. Należy przy tym zauważyć, że udział w loteriach promocyjnych przez osoby niepełnoletnie nie jest zabroniony.

Po drugie, wskazywano, że przygotowanie i dystrybucja e-booków, z których nabyciem wiązało się przyznanie prawa do udziału w loterii, wymagały stosunkowo niewielkich nakładów, które pozwalały na osiągnięcie często wielomilionowych – nieproporcjonalnie wysokich w stosunku do nakładów poniesionych na organizację loterii – zysków. Tak duże zyski budziły wątpliwości niektórych komentujących co do legalności tych przedsięwzięć. Nie można jednak z takim podejściem się zgodzić. Przecież na tym polega istota loterii promocyjnej, aby przy niewielkich nakładach osiągnąć duży zysk.

Po trzecie, pojawiły się głosy, że e-booki nie miały większej wartości, co w opinii niektórych oznaczało, że nie stanowiły towarów – były po prostu losami. Takie podejście argumentowano również tym, że influencerzy sami zachęcali do kupna większej ilości e-booków, co miało zwiększyć szansę uczestnika na zwycięstwo w loterii. W każdej sytuacji należy zbadać, czy przy organizowaniu loterii promocyjnej mamy do czynienia z towarem, bo istotą loterii promocyjnej jest to, aby w zamian za zakup towaru mieć możliwość wzięcia udziału w loterii.

Oceniając legalność działań twórców internetowych, nie można jednak zapominać, że nie oni pierwsi wpadli na pomysł zwiększenia sprzedaży swoich produktów poprzez organizację loterii promocyjnej. Niemal codziennie jesteśmy zalewani reklamami piwa, chipsów, słodyczy czy innych towarów, których zakup pozwoli nam na wygranie atrakcyjnych nagród. Oczywiście, również w tym przypadku organizatorzy często zachęcają nas do nabycia jak największej liczby produktów, które pozwolą nam zmaksymalizować szansę na wygraną.

Mechanizmy takich loterii są często identyczne jak mechanizm loterii organizowanych przez twórców internetowych. Dlaczego w opinii publicznej nie słychać zbyt wielu krytycznych głosów wobec takich działań? Przecież łatwo sobie wyobrazić, że ktoś zarzuca organizatorom takich loterii, że promują alkoholizm czy niezdrowy sposób odżywiania. Czy brak zarzutów do organizatorów tego rodzaju loterii wynika z faktu, że są organizowane przez „tradycyjne” firmy, a sprzedawane w ich ramach produkty są dla nas czymś zwyczajnym?

A co z e-bookami? Czy one niosą za sobą jakąkolwiek wartość? Warto spojrzeć na sprawę oczami młodszego pokolenia i przypomnieć sobie, co miało dla nas wartość, gdy byliśmy młodsi. Kiedyś dużo byśmy zrobili, żeby dostać płytę lub plakat ulubionego zespołu albo kartę z naszym ulubionym piłkarzem. Dla młodszego pokolenia e-book sprzedawany przez ulubionego twórcę internetowego zapewne ma podobne znaczenie.

Nie zawsze legalne

Niestety, jak w każdej grupie również wśród twórców internetowych mogą się znaleźć ludzie, którzy będą chcieli wykorzystać przepisy do działań przestępczych. Niewykluczone, że tak też się stało w przypadku loterii promocyjnych. Dlatego należy pamiętać o prawidłowym rozliczeniu dochodów uzyskanych z tytułu organizowanej loterii promocyjnej na gruncie podatków dochodowych. Należy również zadbać o prawidłowe rozliczenie VAT należnego z tytułu sprzedaży tych towarów, które uprawniają do wzięcia udziału w loterii.

Artykuł nie ma na celu obrony takich osób. Jeśli ktoś łamie prawo pod przykrywką legalnej działalności, to powinien zostać ukarany. Uważam jednak, że twierdzenie, że wszyscy twórcy internetowi, którzy organizowali loterie promocyjne, naruszali prawo, jest niewłaściwe. Warto mieć na uwadze, że były one przeprowadzane na podstawie zezwoleń wydawanych przez organy podatkowe oraz nadzorowane zarówno przez wyznaczone osoby, jak i organy państwowe, które podczas przeprowadzania loterii nie miały wątpliwości co do prawidłowości ich przebiegu. ©℗