Nowelizacja rozporządzenia ministra sprawiedliwości – regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. z 2024 r. poz. 149), która weszła w życie 8 lutego, zakłada, że sprawy dotyczące wyłączenia ze składów sędziów nie mogą być przydzielane tzw. neosędziom. Zgodnie z par. 43 ust. 1a osoby, które objęły stanowisko w wyniku rekomendacji przez Krajową Radę Sądownictwa po 2018 r., nie są w takich sytuacjach uwzględniane w systemie losowego przydziału spraw.

Chodziło o uniknięcie sytuacji, w których strona składa wniosek o wyłączenie neosędziego ze składu orzekającego, który następnie jest rozpoznawany przez innego neosędziego.

Te regulacje zostały zaskarżone przez prezydenta. Andrzej Duda we wniosku skierowanym do TK zarzuca naruszenie art. 179 w zw. z art. 144 ust. 3 pkt 17 oraz w zw. z art. 180 i art. 10 konstytucji. Według niego par. 43 ust. 1a „w sposób ewidentny ingeruje w konstytucyjny zakres prerogatywy prezydenta w zakresie powoływania sędziów”.

Zdaniem wnioskodawcy przyjęcie możliwości wyłączenia sędziów w związku z okolicznościami ich powołania może prowadzić do niemającego umocowania w konstytucji wkroczenia w sferę kompetencji organów w zakresie dotyczącym sądownictwa, w wyniku czego doszłoby do podważenia statusu konkretnego sędziego. A to – zdaniem Andrzeja Dudy – narusza art. 179 ustawy zasadniczej, zgodnie z którym sędziowie są powoływani na czas nieoznaczony.

Prezydent podkreśla też, że ustrojodawca wyłączył możliwość jakiekolwiek kontrolowania aktu powołania sędziego. Oznacza to również, że nawet jeśli w procesie nominacyjnym zaistniałyby uchybienia, to nie mają one wpływu na ważność i skuteczność prezydenckiego aktu o powołaniu sędziego. Potwierdza to orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Adam Bodnar chce umorzenia przez TK sporu kompetencyjnego
Adam Bodnar chce umorzenia przez TK sporu kompetencyjnego

Zobacz również

Poza tym prezydent kwestionuje też podważanie statusu KRS, przypominając, że w wyroku z 25 marca 2019 r. (K12/18) Trybunał Konstytucyjny uznał, że przepisy ustawy o KRS są zgodne z konstytucją, bo ustawa zasadnicza określa, kto może być wybranym członkiem KRS, ale nie określa, jak ich wybierać.

„Bezsporne jest więc, iż sędziowie powołani przez Prezydenta RP na wniosek KRS ukształtowanej w trybie określonym w ustawie o zmianie ustawy KRS posiadają w pełni ten sam status, jak sędziowie powołani przed rokiem 2018, a więc przysługuje im taka sama władza sądownicza jak pozostałym sędziom” – czytamy we wniosku do TK.

Zdaniem Andrzeja Dudy nowelizacja regulaminu narusza również wyrażoną w art. 178 konstytucji zasadę niezawisłości sędziów. Jak podkreśla, nadzór administracyjny sprawowany przez MS nad działalnością sądów powinien się ograniczać wyłącznie do spraw związanych z administracją sądową, natomiast nie może dotyczyć wykonywania wymiaru sprawiedliwości, a zatem nie może wkraczać w zakres niezawisłości sędziów. „Tymczasem nie można uznać za mieszczące się w zakresie nadzoru administracyjnego rozwiązania, w których MS, a więc organ władzy wykonawczej, reguluje władczo kwestie związane ze składem sądów. Przyjęte rozwiązanie wprowadza de facto przesłankę wyłączenia z mocy prawa, na podstawie aktu wprowadzonego przez władzę wykonawczą” – zauważa Andrzej Duda.

Wcześniej o decyzję o zaskarżeniu nowelizacji rozporządzenia do TK podjęła KRS. W swoim wniosku KRS zwraca uwagę, że ustawa – Prawo o ustroju sądów powszechnych „nie zawiera, bo i zawierać nie może, upoważnienia MS do uzupełniania przepisów procedur cywilnej i karnej o nowe przesłanki wyłączenia sędziego z mocy prawa”.©℗