Ustawa okołobudżetowa jako instrument dominacji władzy nad prokuraturą

Prawem jest ustawa, która realizuje uzasadnione cele, a nie taka, która jest instrumentem dominacji władzy ustawodawczej i wykonawczej nad organami ochrony prawnej. Dlatego ustawa okołobudżetowa, zamrażająca wynagrodzenia prokuratorskie także na rok 2022, musi zostać uznana za niezgodną z konstytucją.

Do takich wniosków doszedł Sąd Okręgowy w Częstochowie.

Pozew o zasądzenie niemal 15 tys. zł tytułem zapłaty za pracę w okresie od stycznia do października 2022 r. wniósł jeden z prokuratorów. Żądana kwota stanowiła różnicę między wynagrodzeniem otrzymywanym w spornym okresie a tym, jakie wypłacono by mu, gdyby rząd nie wstrzymał waloryzacji płac prokuratorów. Sąd I instancji, do którego trafił pozew, na wstępie zauważył, że zabieg rządu nie miał charakteru incydentalnego. Ograniczenie wynagrodzeń śledczych miało bowiem miejsce również w 2021 r. Przy ocenie zasadności żądań wyrażonych w pozwie sąd wziął pod uwagę również to, że okres vacatio legis ustawy okołobudżetowej był dość krótki, w związku z czym adresaci norm w niej zawartych, a wśród nich powód, nie mieli możliwości dostosowania się do zmienionej sytuacji prawnej. SR przypomniał, że prokuratorzy nie mogą podejmować dodatkowego zatrudnienia z wyjątkiem zatrudnienia na stanowiskach: dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym.

Wziąwszy to wszystko pod uwagę, sąd uznał, że ograniczenie zasad dotyczących waloryzacji płac prokuratorów naruszało normy wynikające z art. 2 w związku z art. 88 ust. 1 i 2 konstytucji. Pierwszy z przywołanych przepisów konstytucji ustanawia zasadę państwa prawa. Nakazuje ona rzetelne wywiązywanie się przez państwo ze zobowiązań przyjętych wobec obywateli, w szczególności zaś ochronę praw nabytych oraz zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Artykuł 88 ustawy zasadniczej dotyczy zaś zgodnego z prawem ogłaszania aktów prawnych.

Apelację w sprawie złożył pozwany, a więc jedna z prokuratur okręgowych. SO uznał jednak, że nie zasługuje ona na uwzględnienie. Podzielił przy tym zarówno ustalenia faktyczne dokonane przez SR, jak i dokonaną przez niego ocenę prawną. Jak czytamy w niedawno opublikowanym uzasadnieniu wyroku, sąd II instancji doszedł do wniosku, że pod pozorem ochrony finansów państwa ustawodawca obszedł cele ustawy okołobudżetowej. Jak zauważył SO, w systemie konstytucyjnym opartym na zasadzie podziału władz nie każdy produkt ustawodawcy jest prawem. Zdaniem częstochowskiego sądu ustawa staje się prawem dopiero wówczas, gdy nie pozostaje w kolizji z zasadami wynikającymi z konstytucji, a sądy mają prawo i obowiązek badania jej celów w optyce konstytucyjnej. Tymczasem, jeśli chodzi o ustawę okołobudżetową, jej celem nie jest wprowadzanie zmian w ustawach zwykłych, a wyłącznie zapewnienie realizacji budżetu. Z tego powodu wprowadzenie zmian do innych aktów prawnych – w tym przypadku do prawa o prokuraturze (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1360 ze zm.) – powinno się odbyć przez ich nowelizację. „Dokonywanie zmian w zakresie zasad kształtowania wynagrodzeń prokuratorów w oparciu o doraźną ustawę okołobudżetową narusza konstytucję” – twierdzi częstochowski sąd. I dodaje, że cel ustawy okołobudżetowej okazał się pozorny, a tym samym niezgodny z art. 2 konstytucji. „Prawem jest ustawa, która realizuje cele uzasadnione, a nie jest instrumentem dominacji władzy ustawodawczej i wykonawczej nad organami ochrony prawnej” – kwituje SO.©℗

orzecznictwo