Własność intelektualna. Nowelizacja wyeliminuje nadużywanie wniosków

Zabezpieczenie roszczeń z tytułu naruszenia prawa ochronnego na znaki towarowe – co się zmieniło od 1 lipca 2023 r.?

Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego, która weszła w życie 1 lipca 2023 r., zmieniła zasady zabezpieczania roszczeń w sprawach dotyczących własności intelektualnej. Ma wpływ m.in. na postępowania cywilne dotyczące naruszeń prawa ochronnego na znaki towarowe. O ile bowiem sprawy dotyczące udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy, jego wygaśnięcia czy unieważnienia są zastrzeżone dla Urzędu Patentowego RP, o tyle te dotyczące naruszeń prawa ochronnego na znaki towarowe rozstrzygają sądy cywilne. Jeżeli spółka ma zarejestrowany w Polsce znak towarowy, a inny podmiot użyje podobnego i istnieje ryzyko, że odbiorca zostanie wprowadzony w błąd, to można skierować do sądu roszczenie np. o zaniechanie naruszenia, naprawienie szkody wynikającej z bezprawnego użycia znaku towarowego czy o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści.

Jak zabezpieczyć roszczenie

Zabezpieczenie roszczenia jest instytucją prawa procesowego, która zakazuje lub zobowiązuje naruszyciela prawa ochronnego na znak towarowy do określonych czynności, aby uniknąć negatywnego wpływu jego działań na tok postępowania cywilnego i dochodzone przez uprawnionego roszczenia. Roszczenie z tytułu naruszenia prawa ochronnego na znak towarowy może być zabezpieczone np. poprzez zakaz używania określonego oznaczenia w reklamie lub zakaz wprowadzania do obrotu towarów oznaczonych chronionym znakiem (zgodnie z art. 755 par. 1 pkt. 1 i 2 k.p.c.). Nic nie stoi oczywiście na przeszkodzie, aby dodatkowo zabezpieczyć roszczenie pieniężne o odszkodowanie poprzez zajęcie wierzytelności na rachunku bankowym obowiązanego zgodnie z art. 747 pkt. 1 k.p.c.

W polskich realiach takie postępowanie cywilne może się toczyć nawet przez pięć lat. Uzyskanie rozstrzygnięcia nie jest łatwe m.in. z uwagi na trudność w ustaleniu udziału w rynku uprawnionego, a także jego spadku na skutek wprowadzenia podobnego towaru oraz w ustaleniu wysokości odszkodowania, co wynika z braku odpowiednich mierników i niewielkiego materiału porównawczego nawet w opiniach biegłych sądowych. W rezultacie, nawet jeśli uprawniony uzyska korzystny dla siebie wyrok, naruszenie może wywołać nieodwracalne skutki. Jest to szczególnie istotne w przypadku prawa ochronnego na znak towarowy, gdzie kluczowe znaczenie ma istnienie zdolności odróżniającej. Jeśli naruszyciel przez kilka lat będzie używał oznaczenia bardzo podobnego do oznaczenia odróżniającego uprawnionego, konsumenci nie będą kojarzyli unikalnego oznaczenia z uprawnionym. Aby tego uniknąć, uprawniony powinien dążyć do uzyskania zabezpieczenia swojego roszczenia w toczącym się postępowaniu cywilnym.

Zmiany w składaniu wniosku

W przypadku składania wniosku o zabezpieczenie roszczenia z tytułu naruszenia prawa ochronnego na znak towarowy uprawniony powinien wykazać roszczenie oraz interes prawny. Nowelizacja wprowadza jednak zmiany w treści wniosku o udzielenie zabezpieczenia w postępowaniach z zakresu własności intelektualnej, do których należą postępowania o naruszenie prawa ochronnego na znak towarowy. Zgodnie z wprowadzonym art. 7301 par. 11 k.p.c. przy ocenie zasadności roszczenia bierze się pod uwagę prawdopodobieństwo unieważnienia prawa wyłącznego w innym toczącym się postępowaniu. Okoliczność tę ustala się na podstawie informacji pochodzących od stron, chyba że jest ona znana sądowi z urzędu.

Zmiany obejmują również treść wniosku o zabezpieczenie, ponieważ zgodnie z nowym art. 736 par. 5 k.p.c. wniosek o udzielenie zabezpieczenia powinien zawierać informację, czy toczy się lub toczyło postępowanie o unieważnienie prawa wyłącznego lub oświadczenie strony albo uczestnika postępowania o braku wiedzy o takim postępowaniu.

Postępowanie zabezpieczające

Istotną zmianą, na którą powinni zwrócić uwagę przedsiębiorcy, jest także konieczność złożenia wniosku o zabezpieczenie roszczenia dotyczącego naruszenia prawa ochronnego na znak towarowy nie później niż sześć miesięcy od dnia, w którym strona lub uczestnik postępowania powzięły wiadomość o naruszeniu przysługującego im prawa wyłącznego (art. 755 par. 23 k.p.c.) W innym przypadku sąd oddali wniosek.

Nowelizacja wprowadza wysłuchanie obowiązanego, chyba że istnieje konieczność natychmiastowego rozstrzygnięcia wniosku (art. 755 par. 22 k.p.c.). Przepis ten nie dotyczy jednak sposobów zabezpieczenia podlegających wykonaniu przez komornika sądowego albo polegających na ustanowieniu zarządu nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym.

Cel zmian

Można uznać (i taki też wniosek wynika z uzasadnienia do projektu ustawy z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw), że opisane zmiany zostały wprowadzone w celu eliminacji nadużyć uprawnionych polegających na składaniu nadmiarowych i niezasadnych wniosków o zabezpieczenie roszczeń z tytułu naruszenia praw własności przemysłowej, w tym praw ochronnych na znaki towarowe. Mają jednocześnie uczynić postępowanie zabezpieczające kontradyktoryjnym oraz przyspieszyć procedowanie wniosków o zabezpieczenie.

Postępowanie zabezpieczające musi bowiem zapewnić względną równowagę praw uprawnionego i obowiązanego, tj. zapewnić należytą ochronę uprawnionemu, ale również nie obciążyć obowiązanego niesłusznie lub ponad potrzebę. Inaczej postępowania takie – jak słusznie zauważają autorzy projektu ustawy – mogą służyć skutecznemu wyeliminowaniu konkurencji, a przerost ochrony w sprawach z zakresu własności intelektualnej może wywoływać skutek mrożący. Gdyby bowiem okazało się, że wyrok jest korzystny dla obowiązanego (na którego uprzednio w postępowaniu zabezpieczającym został nałożony zakaz używania produktu z podobnym znakiem towarowym i który został zobowiązany do zniszczenia wszystkich egzemplarzy swojego produktu), późniejsze odszkodowanie mogłoby nie zrekompensować jego szkód, jeśli w ogóle udałoby mu się je otrzymać. Podobnie jeśli istnieje wysokie ryzyko unieważnienia prawa ochronnego na znak towarowy, to kierowanie licznych wniosków o zabezpieczenie roszczenia mogłoby zostać uznane za nadużycie, które ma służyć wyeliminowaniu konkurencji. Jednocześnie restrykcyjny termin na złożenie wniosku oraz obowiązek podania informacji o toczących się postępowaniach w przedmiocie unieważnienia prawa ochronnego na znak towarowy mają służyć realizacji zasad pewności prawa oraz szybkości postępowania.

Wydaje się, że dla niektórych podmiotów zgłaszanie nadmiarowych roszczeń czy wniosków o zabezpieczenie roszczeń stało się elementem strategii zarządzania znakiem towarowym poprzez dążenie do wyeliminowania konkurencji, a nawet podmiotów, które mają podobny logotyp, ale działają w innej branży. Specyfika postępowania zabezpieczającego dotychczas mogła bowiem narażać obowiązanych na jednostronne rozstrzygnięcia. Z uwagi na wymóg jedynie uprawdopodobnienia (a nie udowodnienia) roszczenia i interesu prawnego oraz brak wysłuchania obowiązanego przed uzyskaniem rozstrzygnięcia, wydanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia mogło zaskakiwać obowiązanego. Sąd dotychczas nie miał bowiem narzędzi do porównania stanowisk stron. Zatem jeśli dane zawarte we wniosku o zabezpieczenie były przerysowane lub nie do końca zgodne ze stanem faktycznym, to sąd mógł niezasadnie wydać postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia, a obowiązany dowiadywał się o rzekomym naruszeniu dopiero post factum. Z kolei informacja o wysokim ryzyku unieważnienia prawa ochronnego na znak towarowy służy szybszemu zakończeniu niektórych postępowań zabezpieczających, szczególnie w sprawach, gdzie wniosek o zabezpieczenie został złożony w złej wierze, jedynie aby utrudnić prowadzenie działalności gospodarczej konkurentowi. Wprowadzone nowelizacją zmiany można więc uznać za pozytywne. ©℗