Sąd Najwyższy rozstrzygnie, czy adwokatowi przysługuje wniosek o uzupełnienie wyroku w sprawie karnej w celu realizacji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego wynagrodzenia za sprawy z urzędu.

Przypomnijmy, TK kilkukrotnie kwestionował przepisy rozporządzeń dotyczących kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez radcę prawnego lub adwokata. Prawnicy zastanawiają się, jak zastosować te wyroki do wzruszenia rozstrzygnięć o kosztach w zakończonych postępowaniach i uzyskać „wyrównanie” wynagrodzenia do poziomu przysługującemu pełnomocnikowi z wyboru. W artykule „Sposób na urzędówki” (DGP nr 143/2023) przedstawiliśmy możliwość złożenia skargi o wznowienie postępowania. Rozwiązanie to dotyczy radców prawnych i spraw cywilnych. Inny sposób mają adwokaci.

– W sprawach karnych występujemy nie o wznowienie postępowania, ale o uzupełnienie wyroków w zakresie kosztów. Podstawą prawną jest art. 626 par. 2 kodeksu postępowania karnego – mówi adwokat Filip Tohl, członek Stowarzyszenia Adwokackiego „Defensor Iuris”. Zastrzega jednak, że sądy orzekają w tej kwestii różnie.

Potwierdza to kwerenda rzecznika praw obywatelskich Marcina Wiącka, którego Defensor Iuris zainteresowało problemem. Za dopuszczalnością wniosku o uzupełnienie wyroku w przedmiocie kosztów postępowania opowiedział się TK w wyroku z 20 grudnia 2022 r. (sygn. akt SK 78/21) oraz Sąd Najwyższy w postanowieniu z 15 grudnia 2022 r. (V KZ 57/20). Jednakże w postanowieniu z 26 stycznia 2023 r. (V KK 4/21) SN wskazał na niemożność zastosowania trybu art. 626 par. 2 k.p.k. w sytuacji, gdy o kosztach orzeczono na podstawie przepisów wówczas obowiązujących, które dopiero następczo zostały uznane za niezgodne z konstytucją. Oba sprzeczne poglądy były prezentowane w wielu orzeczeniach sądów powszechnych.

RPO na wniosek Defensor Iuris zwrócił się do SN o rozstrzygnięcie tych wątpliwości, samemu opowiadając się za wykładnią umożliwiającą skorzystanie przez adwokata z instytucji uzupełnienia wyroku. Zagadnienie prawne zostało zarejestrowana w Izbie Karnej SN pod sygnaturą I KZP 5/23 i zostanie rozpoznane przez skład siedmiu sędziów.

Inną kwestią jest orzekanie przez sądy o kosztach pomocy prawnej z urzędu w aktualnych postępowaniach. Chociaż TK kwestionował cały mechanizm urzędówek, jego wyroki dotyczą pojedynczych jednostek redakcyjnych rozporządzeń.

– W wyroku o sygn. SK 66/19 z kwietnia 2020 r. TK stwierdził, że jakiekolwiek różnicowanie wynagrodzenia adwokatów z urzędu i wyboru jest niekonstytucyjne. Od momentu jego wydania podnosimy, że zawsze należy przyjmować stawki z wyboru, chociaż orzeczenie dotyczyło poprzedniego, nieobowiązującego już rozporządzenia – mówi mec. Tohl. Jak dodaje, sądy niekiedy stoją na stanowisku, że istnieje domniemanie konstytucyjności przepisów, co do których TK się nie wypowiadał.

– Z mojej praktyki wynika jednak, że po kolejnym orzeczeniu trybunału z grudnia 2022 r. (SK 78/21) sądy częściej – czy to w sprawach cywilnych, czy karnych – zasądzają stawki z wyboru. Cieszymy się z tego, dalej walczymy natomiast, aby te stawki były powiększane o VAT, oraz o to, by wzruszyć już zapadłe orzeczenia, które opierały się na niekonstytucyjnych przepisach – podkreśla członek Defensor Iuris.©℗