Nieodpłatna pomoc prawna już na stałe przez telefon

Możliwość udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej w formie zdalnej także po ustaniu stanu zagrożenia epidemicznego przewidują dwa niezależne od siebie projekty ustaw.

Jeden z nich to projekt poselski, niedawno wniesiony do Sejmu przez grupę posłów Lewicy. Przewiduje on dodanie do ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 945, dalej: u.n.p.p.) przepisu, na podstawie którego udzielanie pomocy prawnej lub świadczenie poradnictwa może odbywać się za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość oraz poza lokalem punktu.

Obecnie art. 28a u.n.p.p. przewiduje taką możliwość, ale tylko w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii albo stanu nadzwyczajnego. Jedynie osoby o szczególnych potrzebach związanych z ich niepełnosprawnością mogą otrzymać pomoc świadczoną zdalnie w dowolnym czasie. Propozycja Lewicy zmierza do tego, by świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej w formie zdalnej było dopuszczalne dla każdego i już na stałe.

„Powyższe rozwiązanie niewątpliwie przyczyni się do zwiększenia dostępności świadczeń” – uzasadniają autorzy projektu. Przytaczają statystyki Ministerstwa Sprawiedliwości, zgodnie z którymi w 2021 r. spośród 388 891 porad 171 526 zostało udzielonych w formie telefonicznej. Piszą też, że należy zgodzić się z opinią ministra sprawiedliwości wyrażoną w ocenie realizacji zadań regulowanych u.n.p.p.: „wspieranie standardowych form świadczenia pomocy (tzw. trybu stacjonarnego) przez niestandardowy (tzw. tryb zdalny), a także ułatwienie dostępu do tego drugiego bez konieczności spełniania przesłanek z art. 28a, może być bardzo korzystne dla beneficjentów pomocy prawnej”. Posłowie argumentują ponadto, że propozycja świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej w formie zdalnej także po ustaniu epidemii spotyka się z powszechną akceptacją organizacji pozarządowych prowadzących punkty pomocy, a taki postulat pojawił się również w literaturze.

Na razie projekt poselski został skierowany do zaopiniowania przez Biuro Legislacyjne oraz Biuro Analiz Sejmowych. Tymczasem na publikację wciąż czeka projekt dużej nowelizacji u.n.p.p. zaproponowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości.

I ten projekt przewiduje możliwość udzielenia pomocy zdalnej po ustaniu stanu zagrożenia epidemicznego, jednocześnie postuluje uszczegółowienie zasad, zgodnie z którymi pomoc taka ma być świadczona.

„W proponowanym rozwiązaniu beneficjent pomocy w momencie zapisu dokonywałby wyboru, czy chce skorzystać z pomocy w punkcie, w bezpośrednim kontakcie z osobą udzielającą pomocy, czy preferuje pomoc zdalną (telefoniczną, za pomocą komunikatorów, Internetu)” – czytamy w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów (projekt nr UD494). Propozycja ministerialna zawiera też dodatkową delegację ustawową do wydania rozporządzenia tymczasowego, które regulowałoby sposoby udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej – w tym wymogi dotyczące lokalu, w którym ulokowany jest punkt – na czas trwania któregoś ze stanów związanych z epidemią. Rząd ma przyjąć projekt MS w obecnym kwartale.

Stan zagrożenia epidemicznego nadal obowiązuje. Z niedawnej wypowiedzi ministra zdrowia Adama Niedzielskiego wynika, że może zostać zniesiony z końcem czerwca br.©℗