Subskrybuj nas na Youtube
W przyszłym roku może nas czekać mała rewolucja w prawie spadkowym. Rząd pracuje bowiem nad projektem, który znacząco zmieni zasady sporządzania testamentu ustnego. Sprawdzamy, co się może zmienić.
Testament najczęściej kojarzy nam się z dokumentem sporządzonym własnoręcznie przez spadkodawcę lub przed notariuszem. Prawo dopuszcza jednak również w wyjątkowych sytuacjach inne jego formy – testamenty szczególne. W praktyce najczęściej występującą formą takiego wyrażenia ostatniej woli jest testament ustny. I to właśnie m.in. nad jego zmianą trwają prace w resorcie sprawiedliwości.
Dlaczego ministerstwo chce zmienić zasady jego sporządzania?
Powodem mają być częste przypadki fałszerstw oraz liczne wątpliwości w orzecznictwie i problemy dowodowe w praktyce sądowej – wynika z uzasadnienia do projektu.
Testament ustny. Co się zmieni?
Zanim opiszemy co się zmieni, zobaczmy jak obecnie wygląda te regulacja.
Zgodnie z treścią art. 952 par. 1 Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.): „Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków”.
W projekcie przepis ten ma otrzymać brzmienie: „Jeżeli wskutek szczególnych i nagłych okoliczności, uzasadniających obawę rychłej śmierci spadkodawcy, zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków”.
Zmienione zostaną zatem przesłanki umożliwiające sporządzenie testamentu ustnego.
- Sprowadzono je w istocie do jednej. Odmiennie niż dotychczas, do sporządzenia testamentu nie wystarczy samo istnienie obawy rychłej śmierci spadkodawcy albo samo istnienie szczególnych okoliczności wskutek których zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Proponowane rozwiązanie prowadzi do połączenia tych przesłanek, a dodatkowo, aby można było sporządzić testament ustny, szczególne okoliczności będą musiały wystąpić nagle – czytamy w uzasadnieniu projektu.
To zawężenie przesłanek ma, w założeniu resortu sprawiedliwości, „istotnie przyczynić się do ograniczenia podejmowanych prób fałszowania testamentów ustnych”.
Ponadto brzmienie przepisu wykluczy również ostatecznie tzw. subiektywne ujęcie przesłanki obawy rychłej śmierci, która to była w praktyce przez sądy różnie interpretowana. Nie będzie już ona oceniana, jak do tej pory, tylko z punktu widzenia przekonań i odczuć testatora. Powinno to ujednolicić orzecznictwo i jednocześnie ograniczyć stosowanie testamentu ustnego do sytuacji, w których faktycznie wystąpią szczególne okoliczności.
Mniej czasu na spisanie oświadczenia woli
Kolejne zmiana dotyczy czasu, jaki ma świadek na spisanie ostatniej woli spadkodawcy. Zobaczmy, jakie zmiany zajdą w art. 952 par. 2 k.c.
| Tak jest | Tak ma być |
| Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. | Treść testamentu ustnego powinna być stwierdzona niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu miesiąca od jego sporządzenia, w ten sposób, że jeden ze świadków spisze oświadczenie spadkodawcy wraz z podaniem miejsca i daty jego złożenia, miejsca i daty sporządzenia pisma oraz wskazaniem okoliczności, o których mowa w § 1, a pismo podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. |
Skrócony zostanie zatem czas na spisanie ostatniej woli spadkodawcy, jak również jego treść. Po zmianach świadek będzie miał na dokonanie tej czynności miesiąc, zamiast roku. Ponadto będzie musiał w niej wskazać okoliczności, które uzasadniały sporządzenie testamentu ustnego, o których pisaliśmy wyżej.
Mniej czasu na stwierdzenie testamentu ustnego
Jeśli natomiast treść testamentu ustnego nie zostanie stwierdzona w sposób określony powyżej przed otwarciem spadku, można ją będzie stwierdzić w ciągu trzech miesięcy (a nie jak dotychczas sześciu) od otwarcia spadku przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem.
Zdaniem resortu sprawiedliwości zmiany terminów przyczynią się do sporządzenia o wiele bardziej dokładnego oświadczenia woli testatora aniżeli przy poprzedniej regulacji. - Nie należy bowiem zapominać, że oświadczenie ostatniej woli, złożone przez testatora ustnie, rodzi konieczność stwierdzenia treści testamentu. Jest także oczywiste jak zawodna z czasem może okazać się pamięć świadków testamentu co do postanowień złożonego w odległej przeszłości testamentu – czytamy w uzasadnieniu projektu.
Projekt jest obecnie na etapie opiniowania (stan na 27.11.2022 r.).
Termin przyjęcia tego dokumentu przez Radę Ministrów jest przewidywany na drugi kwartał przyszłego roku.
