Subskrybuj nas na Youtube
Skarżącymi w sprawie OF H.F. i inni przeciwko Francji (skargi nr 24384/19 i 44234/20) była grupa obywateli francuskich, którzy starali się o repatriację swoich dzieci – które wyjechały do Iraku i Syrii, aby dołączyć do ISILL – i wnuków z obozów w północno-wschodniej Syrii. Według nich odmowa repatriacji naraziła członków ich rodzin na nieludzkie i poniżające traktowanie, co stanowi naruszenie art. 3 konwencji i wiązała się z naruszeniem ich prawa do wjazdu na terytorium kraju na podstawie art. 3 par. 2 protokołu nr 4 do konwencji.
W wyroku Wielkiej Izby z 14 września 2022 r. sędziowie rozpoczęli od stwierdzenia, że członkowie rodziny, o których mowa, nie znajdowali się w obrębie jurysdykcji Francji, w związku z czym nie może rozpatrywać skargi pod kątem art. 3 konwencji. Niemniej w szczególnych okolicznościach sprawy istniał związek jurysdykcyjny między nimi a Francją, w rozumieniu art. 1 konwencji, w odniesieniu do skargi na podstawie art. 3 par. 2 protokołu nr 4. W związku z tym ETPC pochylił się merytorycznie nad kwestią prawa do wjazdu dla obywatela kraju.
Trybunał stwierdził w pierwszej kolejności, że osobom tym nie przysługiwało ogólne prawo do repatriacji na podstawie art. 3 par. 2 protokołu nr 4 do konwencji. Następnie wyjaśnił jednak, że ochrona zapewniona przez ten przepis może powodować powstanie pozytywnych obowiązków państwa w wyjątkowych okolicznościach związanych z czynnikami eksterytorialnymi. W szczególności, jeżeli czynniki te zagrażają zdrowiu i życiu obywateli przebywających w obozach, w tym dzieci. W takiej sytuacji państwo francuskie powinno było zapewnić możliwość skutecznego skorzystania z prawa do wjazdu na swoje terytorium, w tym zagwarantować odpowiednie zabezpieczenia przed ryzykiem arbitralności w postępowaniu repatriacyjnym. W tym celu niezbędne było zapewnienie gwarancji kontroli nad procesem decyzyjnym przez niezależny organ, który mógłby zbadać motywy decyzji odmownej w sprawie wniosku o repatriację.
Ponadto procedura krajowa powinna dawać osobie zainteresowanej możliwość zapoznania się, nawet w sposób ogólnikowy czy skrócony, z uzasadnieniem decyzji, a tym samym sprawdzenia, czy uzasadnienie to ma wystarczającą i racjonalną podstawę faktyczną. Wgląd w uzasadnienie decyzji pozwoliłby na uniknięcie arbitralności w procesie decyzyjnym, niezależnie od powoływania się przez władze na ważne względy interesu publicznego czy na trudności prawne, dyplomatyczne lub materialne. W przypadku, gdy wniosek o repatriację został złożony w imieniu małoletnich, kontrola musiałaby w szczególności zapewnić, że właściwe organy należycie uwzględniły najlepsze interesy dzieci, a także ich szczególną wrażliwość i specyficzne potrzeby.
W omawianej sprawie ETPC stwierdził, że istniały wyjątkowe okoliczności dotyczące sytuacji córek i wnuków obywateli francuskich, co spowodowało obowiązek zapewnienia zabezpieczeń przed arbitralnością. Brak jakiejkolwiek formalnej decyzji ze strony właściwych władz o odmowie uwzględnienia wniosków skarżących, a także immunitet jurysdykcyjny, na który powołały się sądy krajowe w tej sprawie, pozbawiły ich jakiejkolwiek możliwości zakwestionowania powodów powołanych przez władze oraz sprawdzenia, czy powody te nie były arbitralne.
Trybunał stwierdził, że rozpatrzenie wniosków o repatriację złożonych przez skarżących w imieniu członków ich rodzin nie było obwarowane zabezpieczeniami i gwarancjami przed arbitralności, a w związku z tym doszło do naruszenia art. 3 par. 2 protokołu nr 4 do konwencji. Opierając się na art. 46 konwencji, trybunał wskazał, że w celu wykonania wyroku rząd francuski powinien niezwłocznie ponownie zbadać wnioski skarżących i zapewnić im przy tym odpowiednie gwarancje niearbitralności decyzji. Trybunał uznał również, że stwierdzenie naruszenia konwencji stanowi samo w sobie wystarczające zadośćuczynienie i nie zasądził na rzecz skarżących środków finansowych.
