Zażalenie poziome na wynagrodzenie kuratora dotyczy także spraw nakazowych, które wszczęto przed nowelizacją procedury cywilnej w 2019 r. Niezależnie od tej kwestii, należy je podwyższyć o VAT, jeżeli kurator jest jego podatnikiem – orzekł Sąd Najwyższy.
Początkiem sprawy był pozew firmy U. przeciwko spółce E. o zapłatę ponad 58,5 tys. dol. z tytułu wykonanych usług spedycyjnych. W toku postępowania doszło do komplikacji formalnych, bo pół roku po rozpoczęciu procesu ze stanowiska zrezygnował prezes zarządu spółki E. Ponieważ zarząd był jednoosobowy i nikt nie objął funkcji prezesa, spółka E. została pozbawiona kluczowego organu. W tej sytuacji prowadzący sprawę sąd okręgowy zawiesił postępowanie i ustanowił kuratora spółki E., którym została adwokat Z.
Trzy miesiące później odbyła się rozprawa, po której kurator wniosła o przyznanie jej wynagrodzenia za wykonane czynności według norm przepisanych. Sąd przyznał jej 2 tys. zł, bo uznał, że nakład jej pracy nie dawał podstaw do przyznania wyższej zapłaty, niż przewidziana w przepisach o kosztach sądowych równowartość 40 proc. stawki minimalnej za czynności adwokackie.
Kobieta złożyła zażalenie, wskazując, że sąd przyznał jej wynagrodzenie z pominięciem VAT wynoszącego 23 proc. Argumentowała, że prowadzi działalność gospodarczą, zasądzona kwota powinna więc obejmować także ten podatek. W związku z tym zażądała jej podwyższenia o VAT.
Sąd okręgowy, do którego trafiło zażalenie, dostrzegł w sprawie dwa problemy prawne. Pierwszy dotyczył tego, kto ma rozpoznać zażalenie na postanowienie dotyczące kosztów wynagrodzenia kuratora, gdy sprawa rozpoczęła się wydaniem nakazu zapłaty przed wejściem w życie nowelizacji k.p.c. z lipca 2019 r. Nowelizacja ta wprowadziła do kodeksu nowy art. 3941a, który powierzył kompetencje do rozpoznania takiego zażalenia sądowi I instancji, w którym zapadło zaskarżone rozstrzygnięcie, ale w innym składzie (zażalenie poziome). Przepis ten zawiera katalog spraw rozpatrywanych w ten sposób. Zdaniem SO należy do nich zaliczyć także postanowienie sądu I instancji w przedmiocie wynagrodzenia kuratora (per analogiam do postanowienia w sprawie wynagrodzenia biegłego). Pytanie sądu sprowadzało się do rozstrzygnięcia, czy przepisy o zażaleniu poziomym należy zastosować także do spraw, które wszczęto przed wejściem w życie nowelizacji k.p.c.
Drugą kwestią było ustalenie, czy wynagrodzenie kuratora procesowego ustanowionego dla spółki bez zarządu należy podwyższyć o VAT. Tej możliwości nie przewiduje rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz.U. poz. 536). Wcześniejsze rozporządzenie (z 2013 r.) wprost nakazywało uzupełnienie wynagrodzenia kuratora o VAT, jeżeli był on jego płatnikiem.
Sąd Najwyższy, obradując na posiedzeniu niejawnym, udzielił w obydwu przypadkach odpowiedzi pozytywnej. Uznał, że zażalenie na postanowienie sądu I instancji, wniesione po 6 listopada 2019 r. (czyli po wejściu w życie zmian k.p.c.), którego przedmiotem jest wynagrodzenie kuratora, rozpoznaje inny skład sądu pierwszej instancji (art. 3941a par. 1 pkt 9 k.p.c. per analogiam) także w sprawach, w których przed dniem wejścia w życie nowelizacji k.p.c. wydano nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym. Po drugie, wynagrodzenie kuratora procesowego ustanowionego na podstawie art. 69 par. 1 k.p.c. (tj. dla strony niemającej zdolności procesowej albo przedstawiciela ustawowego lub dla strony będącej osobą prawną albo jednostką organizacyjną, która nie ma właściwej reprezentacji), który ma obowiązek rozliczenia VAT, sąd ma podwyższyć o kwotę tego podatku (mimo braku wyraźnego przepisu rozporządzenia w tej kwestii). ©℗
orzecznictwo
Uchwała Sądu Najwyższego z 5 listopada 2021 r., sygn. akt III CZP 68/20 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
