– Choć językowo termin „asesor” nie jest tożsamy z terminem „sędzia”, umocowanie asesora do orzekania w sprawie karnej nie ulega wątpliwości – stwierdził Sąd Najwyższy. Uzasadnienie w piątek zostało opublikowane.
Kasacja dotyczyła wyroku skazującego na 4 tys. zł grzywny za próbę podrabiania towarów chronionych znakami towarowymi. Został on wydany przez asesora sądowego w Sądzie Rejonowym w Kartuzach, a następnie utrzymany w mocy przez Sąd Okręgowy w Gdańsku. Od wyroku tego kasację wniósł obrońca skazanej, zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie art. 439 par. 1 pkt 2 kodeksu postępowania karnego przez to, że sąd odwoławczy nie uchylił orzeczenia sądu rejonowego z powodu nienależytej obsady sądu w rozumieniu art. 28 par. 1 k.p.k., w sytuacji gdy wyrok został wydany przez asesora sądowego.
Sąd Najwyższy uznał kasację za oczywiście bezzasadną. Jak podkreślił, umocowanie asesora do wykonywania zadań z zakresu wymiaru sprawiedliwości ma swoją podstawę w art. 2 par. 1a prawa o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2072), według którego w sądach rejonowych zadania z zakresu wymiaru sprawiedliwości wykonują także asesorzy sądowi (z wyłączeniem określonych w tym przepisie kategorii spraw, do których nie należy sprawa, w której wniesiono rozpoznawaną kasację).
– Choć więc językowo termin „asesor” nie jest tożsamy z terminem „sędzia”, umocowanie asesora do orzekania w sprawie karnej nie ulega wątpliwości. Rozstrzyganie sprawy karnej jest zadaniem z zakresu wymiaru sprawiedliwości, co prowadzi do wniosku, (…) że systemowo zadania te zostały powierzone w zakresie sądu rejonowego zarówno sędziom, jak i (z określonymi włączeniami) asesorom – stwierdził Sąd Najwyższy.
Zdaniem SN obecne regulacje dotyczące asesorów realizują wszystkie wymogi konstytucyjne wynikające z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2007 r. w sprawie SK 7/06.
TK podkreślił, że niezależność asesora nie musi się wyrażać w dożywotnim powołaniu na stanowisko, ale wystarczający jest pewien stopień stabilizacji zatrudnienia i wykonywania funkcji sędziowskich. Za odpowiednie z konstytucyjnego punktu widzenia uznano określenie w ustawie okresu pełnienia funkcji sędziego, a zarazem brak możliwości wpływu na ten okres ze strony ministra i kolegium sądu.
– Podstawowym mankamentem istniejącego wówczas rozwiązania był natomiast brak udziału Krajowej Rady Sądownictwa w powoływaniu asesorów, co stanowiło zdaniem TK „istotny wyłom w konstytucyjnym modelu powierzania władzy sędziowskiej” i świadczyło o „braku gwarancji niezbędnych dla osiągnięcia przez asesorów realnie rozumianej niezawisłości” – wskazał SN.
Z aktualnych przepisów wynika natomiast, że asesora sądowego, podobnie jak sędziego, powołuje Prezydent RP na czas nieokreślony, na wniosek KRS. To asesor, przystępując do konkursu, decyduje o miejscu pracy (prezydent tylko formalnie go zatwierdza), pełni obowiązki sędziowskie przez cztery lata, a w sprawowaniu swojego urzędu jest niezawisły i podlega tylko konstytucji oraz ustawom. Nie może też, tak jak sędzia, prowadzić działalności politycznej.
Do tego, jak zauważa SN, niemal wszystkie przypadki rozwiązania lub ustania stosunku służbowego asesora sądowego związane są z realizacją jego woli, względnie konsekwencjami jego zachowania wynikającymi z orzeczenia sądu dyscyplinarnego lub sądu karnego. Z tą różnicą, że asesor może przestać orzekać, jeśli KRS nie przedstawi wniosku o powołanie go na urząd sędziego.
– Sytuacja taka nie może być jednak rozważana negatywnie w kontekście art. 45 ust. 2 konstytucji z uwagi na fakt, że wniosek o powołanie asesora na stanowisko sędziego nie pozostawiono innej władzy, ale organowi, który z mocy art. 186 ust. 1 konstytucji RP stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów, a zarazem nie jest organem żadnej władzy, w tym władzy sądowniczej, składa się zaś z przedstawicieli wszystkich władz. Konieczność zapewnienia udziału KRS w powoływaniu asesorów wyraźnie akcentował Trybunał Konstytucyjny – uznał SN.
orzecznictwo
Postanowienie Sądu Najwyższego z 2 grudnia 2020 r., sygn. akt III KK 364/20. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
