Skazanie eksperta prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa powoduje, że nie spełnia on podstawowego warunku do wykonywania swojej funkcji.
TEZA
Działania i zaniechania biegłego często są postrzegane przez opinię publiczną jako sposób funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Z tego względu nie może być on dotknięty jakąkolwiek skazą, a taką niewątpliwie stanowi uznanie biegłego prawomocnym wyrokiem za winnego popełnienia przestępstwa.
STAN FAKTYCZNY
Skarżąca złożyła wniosek o ustanowienie jej biegłym sądowym w dziedzinie psychologii i seksuologii, dołączając m.in. zaświadczenie o niekaralności i oświadczenie, że nie była karana. Została ustanowiona biegłym sądowym przy Sądzie Okręgowym w Warszawie. Poinformowano jednak prezesa sądu okręgowego, że skarżąca była oskarżoną w procesie karnym. Do informacji załączono kopię zapadłego wyroku, w którym sąd uznał ją za winną popełnienia zarzucanych czynów.
Prezes sądu wystosował do kobiety pismo z zapytaniem, czy prowadzone jest przeciwko niej postępowanie karne, na które odpowiedziała przecząco.
Wiceprezes sądu przeprowadził rozmowę ze skarżącą, która wyjaśniła, że otrzymała poradę od swojego adwokata, że może się zgłosić na listę biegłych sądowych, ponieważ w wyroku karnym nie orzeczono kary.
Prezes SO, wydając decyzję o zwolnieniu skarżącej z funkcji biegłego, stwierdził, że w chwili jej ustanowienia nie odpowiadała warunkom do pełnienia funkcji biegłego. Decyzja została utrzymana w mocy przez ministra sprawiedliwości.
Od biegłego wymagane jest bowiem posiadanie nie tylko wiedzy i najwyższych kwalifikacji, ale także zaufania publicznego, sumienności i bezstronności, a ponadto zaufania sądu do osoby biegłego.
WSA, oddalając skargę uznał, że pojęcie „rękojmi należytego wykonywania obowiązków biegłego” jest określane jako całość cech, zdarzeń i okoliczności dotyczących osoby biegłego, składających się na jego wizerunek jako osoby zaufania publicznego. Chodzi o cechy: szlachetność, prawość, sumienność i bezstronność. Osoba biegłego nie może więc nasuwać jakichkolwiek podejrzeń co do stronniczości, nierzetelności czy braku obiektywizmu.
W ocenie sądu organy prawidłowo przyjęły, że skazanie biegłego prawomocnym wyrokiem uprawnia do przyjęcia, że nie spełnia on podstawowego warunku do wykonywania tej funkcji – rękojmi należytego wykonywania obowiązków biegłego. Nie może być bowiem obojętne dla oceny rękojmi należytego wykonywania obowiązków popełnienie z jego winy przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu oraz przeciwko wolności. Skarżąca wniosła skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE Naczelny Sąd Administracyjny uznał skargę za niezasadną. Wyjaśnił, że z uwagi na szczególną rolę biegłego jako organu pomocniczego sądu jego działania i zaniechania często są postrzegane przez opinię publiczną jako działania i zaniechania szeroko rozumianego wymiaru sprawiedliwości.
Postawa biegłego wpływa na społeczną ocenę działalności sądów i organów ścigania. Osoba biegłego nie może być dotknięta jakąkolwiek skazą, a taką stanowi uznanie biegłego prawomocnym wyrokiem za winnego popełnienia przestępstw. Fakt ten, mimo odstąpienia przez sąd od wymierzenia biegłemu kary, godzi w wizerunek wymiaru sprawiedliwości. Niezależnie bowiem od okoliczności towarzyszących popełnieniu czynu ujawnienie informacji o dopuszczeniu się przez biegłego przestępstwa podważa publiczne zaufanie, jakim powinien być obdarzony, narażając autorytet prezesa sądu, przy którym został ustanowiony, a także organów procesowych, dla których przygotowuje opinie.
Zdaniem NSA o utracie rękojmi należytego wykonywania obowiązków biegłego przesądza sam fakt wydania przez sąd prawomocnego wyroku, potwierdzającego winę skarżącej. Samodzielne badanie przez organ słuszności wyroku nie jest ani celowe, ani dopuszczalne. Podważanie prawomocnych rozstrzygnięć sądu oznaczałoby bowiem ingerencję w sferę wymiaru sprawiedliwości, poddaną wyłącznej kognicji niezawisłych sądów.
W ocenie NSA dla dokonania oceny, czy biegły sądowy daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków, nie jest również obojętny fakt niepowiadomienia prezesa sądu o prowadzonym przeciwko biegłemu postępowaniu karnym oraz o wydanym prawomocnym wyroku stwierdzającym winę biegłego.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 czerwca 2015 r., sygn. akt II GSK 986/14
Obowiązek powiadomienia
Przepisy nie nakładają wprost na biegłego sądowego obowiązku powiadomienia prezesa sądu o toczącym się postępowaniu karnym oraz o wyroku ustalającym winę biegłego, jednak od osoby zaufania publicznego, którą powinna charakteryzować nieskazitelna postawa etyczno-moralna, należy oczekiwać, że zawiadomi prezesa o wystąpieniu okoliczności mogących rzutować na wizerunek wymiaru sprawiedliwości. Nieudzielenie takich informacji uzasadnia utratę zaufania do biegłego sądowego, a w efekcie przesądza o konieczności zwolnienia biegłego z funkcji.
KOMENTARZ EKSPERTA
Weryfikacja specjalistów

Biegły sądowy ma być nieskazitelnego charakteru i dawać rękojmię prawidłowego wykonywania swojej funkcji. Uznanie biegłego za winnego zarzucanego mu czynu zabronionego prawomocnym wyrokiem sądu powoduje, że nie spełnia on powyższych wymogów. Nie ma znaczenia przy tym, że nie została orzeczona kara za popełnienie przestępstwa. Liczy się fakt uznania winnym popełnienia przestępstwa przez sąd, co ma odzwierciedlenie w prawomocnym wyroku. Popełnienie przestępstwa przez biegłego podważa autorytet i wiarygodność takiej osoby tym bardziej, gdy wykonuje ona czynności na zlecenie sądu, który ma stać na straży praworządności. Należy także zważyć na fakt, że opinie biegłych sądowych mają istotne znaczenie dla prowadzonych postępowań sądowych i wymagane jest, by sporządzała je osoba, wobec której nie ma wątpliwości co do prawidłowości, sumienności wykonywania przez nią swoich obowiązków. Istotne jest także weryfikowanie przez sądy osób wpisywanych na listy biegłych sądowych, by rzeczywiście biegłymi sądowymi zostawały osoby o nieskazitelnym charakterze.