Zrzeczenie się własności nieruchomości nie jest obecnie możliwe. Nie pozwalają na to obowiązujące przepisy, choć jeszcze kilkanaście lat temu było to możliwe. Czy można więc pozbyć się nieruchomości bez korzyści majątkowej?
Zrzeczenie się własności nieruchomości kilkanaście lat temu było możliwe za sprawą uchylonego już art. 179 Kodeksu Cywilnego. Artykuł stanowił, że właściciel może wyzbyć się własności nieruchomości poprzez to, że jej się zrzeknie. Natomiast nieruchomość, której właściciel się zrzekł, stawała się własnością gminy. Przepis został jednak uchylony za swoją niekonstytucyjność – a zmiana weszła w życie 15 lipca 2006 r.
Instytucja zrzeczenia się prawa własności nieruchomości budziła wiele kontrowersji i problemów.
Obecnie nie ma możliwości zrzeczenia się nieruchomości w sposób analogiczny jak to było uregulowane w art. 179. Można natomiast dokonać darowizny - jeżeli ma to być transakcja non profit.
- Chodzi o to, że jeśli mamy prawo własności nieruchomości, to aby się "go pozbyć", musimy nim rozporządzić. Jednak skorzystać można tylko z instytucji prawnych, które są dostępne, np. zbycie czy darowizna – mówi Anita Poniatowska-Maj, radca prawny z kancelarii APM Poniatowska-Maj.- Nie mogę jednostronnie zbyć swojego prawa, porzucić swoich praw i obowiązków względem nieruchomości. Z praktycznego punktu widzenia, takie działanie nie mogłoby być podstawą do zmiany w księdze wieczystej.
Darowizna zamiast zrzeczenia się własności
Zgodnie art. 888 par. 1 Kodeksu cywilnego przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Za pomocą umowy darowizny możemy przekazać nieodpłatnie składniki majątku takie jak np. mieszkanie, pieniądze czy samochód.
Darowizna to umowa nieodpłatna, zatem darczyńca nie otrzymuje nic w zamian za świadczenie, które przykazuje obdarowanemu.
Darowizna w formie aktu notarialnego
Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione (art. 890 par. 1 Kodeksu cywilnego).
Oznacza to, że brak zachowania formy aktu notarialnego nie powoduje automatycznie nieważności każdej umowy. Spełnienie świadczenia spowoduje, że jest ona skutecznie zawarta. Przekazanie przedmiotu darowizny może się odbyć zarówno przed zawarciem samej umowy, jednocześnie z jej zawarciem lub w terminie późniejszym.
Uwaga. Jednakże w przypadku nieruchomości darowizna musi zostać obligatoryjnie sporządzona w formie aktu notarialnego, gdyż jest to przeniesienie własności nieruchomości. Ważność darowizny zależy od złożenia oświadczenia woli obu stron.
Podatek od darowizny
Przy umowach darowizny obdarowany może być zobowiązany do zapłacenia podatku. Przepisy przewidują jednak kwoty wolne od podatku, w pewnych sytuacjach umożliwiają też skorzystanie ze zwolnienia.
Członkowie najbliższej rodziny mają nieograniczoną kwotowo możliwość zwolnienia z konieczności zapłacenia podatku od darowizn. Chodzi tutaj o zerową grupę podatkową, do której należą: małżonek, zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki), wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie), pasierb, rodzeństwo, ojczym, macocha.
Osoby te, nawet gdy przekroczą kwotę wolną od podatku mogą skorzystać ze zwolnienia. Muszą jednak zgłosić nabycie darowizny właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego- w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.