Subskrybuj nas na Youtube
Posiadacze udziałów w spółdzielczych kasach powinni reagować na niekorzystne dla nich zmiany w statutach. W razie upadłości, mogą zostać zmuszeni do pokrycia części strat
/>
Przedsiębiorcy często zapominają, że SKOK-i oraz banki spółdzielcze różnią się od standardowych banków, a ich działalność podlega odrębnym aktom prawnym. I wielu z nich nie wie, że członkostwo w spółdzielczych podmiotach rodzi nie tylko przywileje, ale również obowiązki – m.in. konieczność pokrycia strat w wysokości nawet do dwukrotności wpłaconych udziałów – jeśli tak stanowi statut.
A udziały te musi wykupić każda osoba chcąca korzystać z usług kasy. Zasadniczo wystarczy jeden. Niektórzy wykupywali jednak większą liczbę. Czasem po to, aby poprawić warunki swojej oferty (od liczby wykupionych udziałów uzależniona była np. w SKOK Wołomin wysokość oprocentowania lokat czy kredytów).
Naśladowcy niewykluczeni
Jak twierdzi Janusz Jankowiak, główny ekonomista Polskiej Rady Biznesu, w przyszłości inne podmioty mogą pójść śladem wołomińskiego SKOK-u i zaczną dokonywać zmian w statutach. – To, że inne SKOK-i zdecydują się na umieszczenie w nich klauzuli o podwyższeniu odpowiedzialności członków kas za straty do podwójnej wysokości wpłaconych udziałów jest bardzo prawdopodobne – uważa Jankowiak. Wyjaśnia, że taka próba ratowania się może być uznana za lepsze wyjście niż ogłoszenie upadłości bądź ustanowienie zarządu komisarycznego przez KNF (co pozbawiłby de facto pracy zarządu kasy).
Ostatnie raporty Komisji Nadzoru Finansowego potwierdzają bowiem trudną sytuację SKOK-ów. Komisja podała, że 41 funkcjonujących obecnie kas wykazało na koniec września br. łącznie straty netto w wysokości 65,2 mln zł.
Mariusz Wielebski, rzecznik prasowy Kasy Krajowej SKOK, uspokaja jednak, że wewnętrzne statystyki odnotowują pozytywne trendy pokazujące wyraźnie, że pomimo licznych niedoskonałości obowiązującego prawa kasy potrafią w wielu obszarach realizować skutecznie swoją działalność.
– Trzeba dodać, że dodatkowa odpowiedzialność członków za straty, jeżeli jest przewidziana w statucie kasy, ograniczona jest maksymalnie do dwukrotności opłaconych udziałów w kasie i nie ma żadnego związku z depozytami i wkładami członków kas, członkowie kas nie odpowiadają także za jej długi – podkreśla Wielebski.
Warto też pamiętać, że problemy SKOK-ów nie oznaczają automatycznego wezwania członków do zapłaty. Straty bilansowe kas pokrywane są najpierw z funduszu zasobowego (powstającego z wpłat wpisowego wnoszonego przez członków oraz nadwyżki bilansowej), a dopiero w dalszej kolejności z funduszu udziałowego (powstającego z wpłat udziałów członkowskich). Co warto wiedzieć – jeżeli uchwała walnego zgromadzenia zmieniająca statut nie uwzględni planu zaspokojenia najpierw z tego funduszu zasobowego, to zdaniem radcy prawnego Pawła Pelca, może ona zostać uznana za nieważną (zgodnie z art. 42 par. 2 ustawy z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze; t.j. Dz.U z 2016 r. poz. 21 ze zm.).
Co z bankami spółdzielczymi
Banki spółdzielcze działają na podobnych zasadach jak SKOK-i i wielu przedsiębiorców może obawiać się, że zagrożenie wpisania do statutu klauzuli o możliwości wezwania do zapłaty dwukrotności wartości udziałów występuje również w ich przypadku. I tak było – ale tylko do pewnego czasu. Ustawa z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1166), która weszła w życie 13 września 2015 r., uchyliła bowiem art. 10 ust. 2 ustawy z 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1826 ze zm.). Nie oznacza to jednak, że udziały przedsiębiorcy w banku spółdzielczym są nie do ruszenia. Artykuł 10c ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych (...) stanowi, iż statut banku spółdzielczego może przewidywać, że jego zarząd będzie uprawniony do wstrzymania albo ograniczenia zwrotu wpłat na udziały.
– Wstrzymanie albo ograniczenie zwrotu wpłat na udziały następuje w drodze uchwały zarządu. Zarząd informuje członków o uchwale w sposób i w terminie określonym w statucie – wyjaśnia mec. Paweł Pelc.
PYTANIA DO EKSPERTA
Czy członkowie SKOK-ów posiadają instrumenty prawne umożliwiające im reakcję w wypadku, gdy w ich ocenie zmiany statutu skutkować mogłyby ich pokrzywdzeniem?
Tak, członkowi kasy przysługuje uprawnienie do wystąpienia z roszczeniami: o uchylenie uchwały, o ustalenie jej nieważności oraz o ustalenie nieistnienia uchwały.
Jakkolwiek odmienne są przesłanki prawne do wystąpienia z poszczególnymi roszczeniami – w komentowanym przypadku z reguły będzie to powództwo o uchylenie uchwały, która mogłaby prowadzić do zaszkodzenia interesom kasy lub pokrzywdzenia jej członka. W wypadku uzyskania korzystnego orzeczenia sądu, orzeczenie takie byłoby skuteczne względem wszystkich członków oraz organów SKOK. W praktyce wykazanie przesłanek koniecznych do uchylenia uchwały może okazać się jednak bardzo trudne.
Czy są zatem inne sposoby obrony?
Członek SKOK może też skorzystać z uprawnień do wypowiedzenia członkostwa w kasie i żądania wypłaty wniesionego wkładu. Należy zauważyć, iż co do zasady prawo członka do wkładu i roszczenie o jego wypłatę są niezależne od istnienia zobowiązań kasy. Jednakże członek nie może żądać zwrotu wpłaconych kwot przed ustaniem członkostwa w kasie, a jeżeli wpłaty zostały już przeznaczone na pokrycie zobowiązań, członkowi w ogóle nie będzie przysługiwało roszczenie o zwrot. Należy to rozumieć w ten sposób, iż członkowi nie przysługuje prawo żądania zwrotu wkładu, jeżeli zostały one już przeznaczone przez władze SKOK-u na pokrycie ewentualnej straty. Do tego czasu wycofanie wkładu jest możliwe, ale musi zarazem wiązać się z ustaniem członkostwa w SKOK, np. poprzez jego wypowiedzenie. W przypadku ustania członkostwa statut SKOK określa, w jakim terminie nastąpi wypłata. Dodatkowo statut określa, z zachowaniem jakiego terminu wypowiedzenia, możliwa jest rezygnacja z członkostwa. Przepisy nie regulują jednak kwestii terminu oraz okresu wypowiedzenia.
Jak można obserwować zmiany w funkcjonowaniu swojego SKOK-u?
Członek SKOK uprawniony jest do otrzymania odpisu zmienionego statutu i zaznajomienia się ze wszystkimi uchwałami organów kasy oraz sprawozdaniami finansowymi, chociażby w siedzibie kasy. Jest też możliwość zapoznania się z innymi dokumentami, jak np. umowami zawieranymi z osobami trzecimi, pod warunkiem, że udostępnienie jej członkowi nie narusza tajemnicy przedsiębiorstwa podmiotu trzeciego. Członkom przysługuje także prawo uczestnictwa w walnym zgromadzeniu, przy czym może ono zostać ograniczone w wypadku znacznej liczby członków. Dodatkowo kasa ma obowiązek informowania osób korzystających oraz zainteresowanych korzystaniem z jej usług o swojej sytuacji ekonomiczno-finansowej w analogiczny sposób, w jaki są podawane informacje o świadczonych usługach. W piśmiennictwie wskazuje się dodatkowo na możliwość kwestionowania skuteczności zawarcia umowy o przystąpieniu do SKOK w sytuacji, gdy ta instytucja nie udostępniła przystępującemu statutu, a umożliwiła jedynie wypełnienie samej deklaracji członkowskiej.
