Prowadzę firmę. W sądzie rejonowym złożyłem wniosek o wpis do rejestru zastawu na mieniu kontrahenta (chodziło o artykuły metalowe). Załączyłem do wniosku umowę zastawu, w której wskazano miejsce położenia towaru i jego wartość. Zastaw miał zabezpieczać wierzytelności z umów handlowych. Sąd oddalił wniosek, uznając, że umowa jest wadliwa, bo nie określono w niej liczby tych rzeczy i sposobu ich wyodrębnienia, np. przez oznaczenie sztuk. Poza tym stwierdził, że „brak im cechy zorganizowania”. Czy orzeczenie sądu jest prawidłowe? Powstaje też pytanie, czy sąd mógł w ogóle weryfikować umowę zastawu?
Orzeczenie sądu prawdopodobnie nie jest prawidłowe. Natomiast prawidłowe jest postępowanie dotyczące sprawdzenia umowy zastawu. Sąd ma ustawową powinność jej weryfikacji jako dokumentu stanowiącego podstawę wpisu zastawu do rejestru zastawów.
Co można obciążyć
Jak wynika z art. 7 ust. 2 pkt 3 ustawy z 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 297 ze zm.; dalej: u.z.r.), zastawem rejestrowym można w szczególności obciążyć zbiór rzeczy ruchomych lub praw stanowiący całość gospodarczą, choćby jego skład był zmienny.
Zatem ustalenia wymaga, czy przedmiot zastawu opisany przez czytelnika (artykuły metalowe) stanowi wspomniany zbiór, nawet gdy jego skład był zmienny, czy może przedmiot ten powinien być uznany jako rzeczy oznaczone co do gatunku – jeżeli w umowie zastawu określona zostanie ich liczba oraz sposób wyodrębnienia od innych rzeczy tego samego gatunku (jak przyjął zapewne sąd, art. 7 ust. 2 pkt 2 ww. ustawy).
Pomocne w analizie problemu może być stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w postanowieniu z 6 października 2010 r. (sygn. akt II CSK 209/10). Sąd Najwyższy w zbliżonym – co istotne – stanie faktycznym przyjął za dopuszczalne uznanie za zbiór rzeczy w rozumieniu ww. art. 7 ust. 2 pkt 3 u.z.r. takiego zbioru, który jedynie stanowi całość gospodarczą. Podkreślił jednocześnie, że zbiór rzeczy jako przedmiot zastawu powinien być oznaczony, przy czym ww. norma prawna pozwala obciążyć zastawem zbiór o zmiennym składzie.
Spółka nie działa, ale sprawozdania prezes powinien składać

Zobacz również
Zorganizowany, czyli jaki
Warto również dodać, że z treści ww. przepisu trudno wnioskować, aby istniał wymóg takiego zorganizowania zbioru rzeczy z myślą o obciążeniu zastawem rejestrowym, żeby poszczególne elementy zbioru miały pozytywny wpływ na funkcjonowanie całości. Z orzecznictwa wynika, że zbiór rzeczy ruchomych lub praw jako przedmiot zastawu powinien jedynie stanowić całość gospodarczą, a przesłanka ta w świetle ww. orzeczenia Sądu Najwyższego jest spełniona w przypadku środków obrotowych (np. artykułów spożywczych) należących do podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą. „Przedmiotem zastawu jest zatem zbiór rzeczy ruchomych stanowiących całość gospodarczą w tym sensie, że zbiór ten służy do wprowadzania do obrotu w ramach działalności handlowej” – podkreślił SN.
Z kolei Sąd Okręgowy w Szczecinie w postanowieniu z 4 października 2013 r., sygn. akt VIII Ga 256/13, zaakcentował, że kryterium zorganizowania nie ma znaczenia dla możliwości skutecznego ustanowienia zastawu na ww. środkach obrotowych przedsiębiorcy. Zdaniem sądu rozwiązanie dające możliwość ustanowienia zastawu na zmiennym zbiorze jest uzasadnione. „Funkcją ekonomiczną zastawu na takim zbiorze jest umożliwienie zastawcy prowadzenia działalności gospodarczej pomimo obciążenia” – podkreślił sąd.
Sąd ma prawo do weryfikacji
Czytelnik ma wątpliwości, czy sąd ma możliwości weryfikacji umów będących podstawą wpisu do rejestru zastawów przez sąd rejonowy. W tej kwestii warto się odwołać do aktualnego orzecznictwa sądowego. Przykładowo Sąd Okręgowy w Rzeszowie w postanowieniu z 18 sierpnia 2015 r. (sygn. akt VI Ga 183/15) wskazał, że „Zwrócić uwagę w przedmiotowej sprawie należy także na treść art. 40 ust. 3 ww. ustawy, zgodnie z którym rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku oraz dokumentów stanowiących podstawę wpisu w zakresie danych podlegających wpisowi. Sąd oddala wniosek o wpis, jeżeli treść dokumentów stanowiących jego podstawę oczywiście narusza prawo”. Dalej podkreślił, że „Sąd bada zatem, czy umowa zastawnicza jest sporządzona w formie pisemnej, a także czy umowa zastawnicza zawiera dane wskazane w art. 3 ust. 2 pkt 1–4 ustawy w zakresie, w jakim podlegają one wpisowi do rejestru”. Z kolei Sąd Okręgowy w Łodzi w postanowieniu z 18 listopada 2016 r. (sygn. akt III Ca 1381/16) wydanym w postępowaniu o wpis służebności gruntowej do księgi wieczystej, które to postępowanie podlega uregulowaniom zakresowo zbliżonym do wpisu zastawu rejestrowego do rejestru zastawów – wskazał w odniesieniu do umowy będącej podstawą wpisu, że „Sąd meriti dokonał trafnej analizy przedstawionego dokumentu pod względem materialnoprawnym”. Z powyższego wywieść zatem należy, że sąd rejonowy jest ustawowo umocowany do weryfikowania postanowień dokumentów (m.in. umów) stanowiących podstawę wpisu zastawu do rejestru zastawów.ⒸⓅ
WAŻNE
Prawo pozwala obciążyć zastawem rejestrowym zbiór produktów o zmiennym składzie. Takie rozwiązanie pozwala zastawcy nadal prowadzić działalność gospodarczą.