Coraz więcej banków decyduje się na podwyższenie oprocentowania lokat po kolejnych decyzjach RPP w sprawie stóp procentowych. Dlaczego ten wskaźnik jest tak dla nich ważny?
Zarówno pandemia Covid-19 jak i wojna w Ukrainie nie wypłynęły pozytywnie na wysokość stóp procentowych w Polsce. Od ponad pół roku Rada Polityki Pieniężnej sukcesywnie podnosi stopy procentowe, od rekordowo niskich w 2021 roku, do najwyższych wartości niespotykanych od 13 lat w 2022 roku.
To właśnie wysokość stóp procentowych, a nie bezpośrednio inflacja ma wpływ na to, ile płacimy za kredyt, jak rosną nasze raty kredytowe, w końcu jak duże oprocentowanie w banku możemy otrzymać, lokując tam pieniądza na depozytach. Jak stopy procentowe przekładają się na raty kredytu i oprocentowanie lokat? Na co zwrócić uwagę przy wyborze lokaty?
Stopy procentowe – co to jest i dlaczego jest tak ważne?
Zgodnie z formalną definicją stopy procentowe banku centralnego to cena, za jaką bank centralny udziela kredytu bankom komercyjnym lub po jakiej sprzedaje papiery wartościowe. Na stronie NBP spotkamy się też z definicją, że stopy procentowe NBP – są instrumentem wykorzystywanym przez bank centralny do regulowania ilości pieniądza na rynku. Przy ich pomocy NBP wpływa na wysokość stóp procentowych na rynku międzybankowym, a tym samym na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych.
W pewnym uproszczeniu można podsumować zatem, że stopy procentowe wskazują, ile zapłacimy za kredyt lub zarobimy na oszczędnościach. W związku z tym, że banki m.in. zarabiają, na różnicach pomiędzy oprocentowaniem kredytów a lokat, te pierwsze są wyżej oprocentowane. Koszty kredytów poprzez decyzje RPP rosną. A co z lokatami? Jeszcze kilka tygodni temu oprocentowanie lokat było na najniższych możliwych poziomach. Mało brakowało, a trzeba byłoby dopłacać do depozytów przechowywanych w bankach, co w przypadku klientów firmowych zdarzało się już od jakiegoś czasu.
Na szczęście po ostatniej decyzji Rady Polityki Pieniężnej w maju 2022 roku oprocentowanie lokat bankowych wzrosło. W dużej mierze miało to miejsce w bankach należących do skarbu państwa, a więc wynikało to bezpośrednio z decyzji politycznych. Prywatne banki komercyjne na szczęście też powoli podnoszą wysokość oprocentowania depozytów.
Kto ustala stopy procentowe i czym się przy tym kieruje?
W Polsce zgodnie z ustawą o Narodowym Banku Polskim z dnia 29 sierpnia 1997 r. wysokość stóp procentowych ustala Rada Polityki Pieniężnej. Zadania Rady Polityki Pieniężnej opisuje art. 12.
Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego.
Kierując się założeniami polityki pieniężnej Rada Polityki Pieniężnej w szczególności: ustala wysokość stóp procentowych NBP; ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych i wysokość jej oprocentowania; określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych; zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP; przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP; ustala zasady operacji otwartego rynku. Rada dokonuje też ocen działalności Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej.
Stopy procentowe – różne w zależności od kraju, ale wszędzie równie ważne
Każdy bank centralny w poszczególnych państwach oraz Europejski Bank Centralny dla strefy euro także prowadzi politykę pieniężną, ustalając stopy procentowe w zależności od uwarunkowań ekonomicznych.
W Polsce szczególnie patrzymy na stopy procentowe EBC, ale także banku centralnego w Szwajcarii. Im wyższe stopy procentowe w tym kraju, tym kredyty wielu osób, które nie zdecydowały się na przewalutowanie, mogą wzrosnąć.
Rodzaje i aktualna wysokość stóp procentowych w Polsce
Zgodnie z definicją wskazaną przez Narodowy Bank Polski w Polsce mamy do czynienia z poniższymi rodzajami stóp procentowych:
- stopa referencyjna – określa minimalną cenę, po jakiej bank centralny organizuje operacje otwartego rynku na rynku międzybankowym. Operacje te polegają na zakupie bądź sprzedaży przez bank centralny krótkoterminowych papierów wartościowych w celu przywrócenia równowagi na rynku,
- stopa redyskontowa — określa cenę, po jakiej bank centralny skupuje weksle od banków komercyjnych; weksle te zostały wcześniej nabyte przez banki komercyjne od swoich klientów,
- stopa lombardowa — określa maksymalny poziom oprocentowania kredytów udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych (tzw. kredyty lombardowe),
- stopa depozytowa — określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Stopa ta określa minimalne oprocentowanie na rynku.
Aktualna wysokość stóp procentowych w Polsce:
Stopa referencyjna: 5,25 proc.
Stopa lombardowa: 5,75 proc.
Stopa depozytowa: 4,75 proc.
Stopa redyskontowa weksli: 5,30 proc.
Stopa dyskontowa weksli: 5,35 proc.
Na co wpływają stopy procentowe i ich zmiany?
Zgodnie z definicją stopy procentowe wskazują, ile zapłacimy za kredyt lub zarobimy na oszczędnościach. W 2021 roku stopy procentowe w Polsce były bliskie zera. Oznaczało to świetne informacje dla kredytobiorców, których rata kredytowa była dużo niższa, od tej, kiedy zaciągali zobowiązanie. Oczywiście koszt kredytu, czyli oprocentowanie nie zależy wyłącznie od stopy procentowej, ale także od marży banku. Jedna marża jest niezmienna, a stopy procentowe się zmieniają.
Był to dobry czas dla kredytobiorców, ale fatalny dla posiadaczy środków finansowych na lokatach czy kontach oszczędnościowych. Niektóre banki miały oprocentowanie na poziomie 0,01 proc., czyli dużo poniżej inflacji. Przełom roku przyniósł pierwsze podwyżki stop procentowych, które trwają do maja 2022, a prawdopodobnie będą jeszcze kontynuowane przez 2-3 najbliższe miesiące. Efekt? Raty kredytów wystrzeliły o kilkanaście procent i więcej. Oprocentowanie lokat teoretycznie też powinno wtedy wzrosnąć, ale polityka banków była w tym zakresie bardzo zachowawcza.
Stopy procentowe a kredyty, konsumpcja i inflacja
Jeśli chodzi o kredyty, to stopy procentowe wpływają na ich wysokość. Im wyższe, tym wyższa rata zobowiązania. Dodatkowo wyższe stopy procentowe powinny hamować inflację, czyli wzrost cen. Mamy wtedy do czynienia ze schłodzeniem gospodarki, przy wysokiej inflacji i drogich kredytach także konsumpcja powinna spadać. A zatem ceny powinny się stabilizować.
Stopy procentowe a oprocentowanie lokat
Wzrost stóp procentowych powinien dać efekt w postaci wyższego oprocentowania lokat. Oczywiście nie jest to proces automatyczny, banki nie mają obowiązku reagowania na wzrost stóp procentowych z dnia na dzień, ale skoro podwyższają oprocentowanie kredytu wnikające z podniesienia stóp, to czemu nie lokat?
Ostatnie decyzje polityczne bardzo mocno wpłynęły na zachowanie banków i zmusiły je niejako do pewnych działań w obszarze podwyższenia oprocentowania depozytów. Nadal jednak jest to bardzo zachowawcza polityka. Niektóre banki zdecydowały się nawet na podniesienie oprocentowania części lokat do 5 procent. W innych nadal mamy te wartości nieprzekraczające 3 procent. Należy też zwrócić uwagę, że część tych ofert jest limitowana i ograniczona wysokością wkładu jak i koniecznością przelania nowych środków, a nie tych, które mamy zgromadzone w bankach.
Ile może wynosić zmiana stóp procentowych?
W czerwcu 2022 dowiemy się prawdopodobnie o kolejnej podwyżek stóp procentowych. Najbliższe posiedzenie RPP i ewentualna decyzja może nastąpić 8 czerwca 2022 roku. Według ocen ekonomistów i zapowiedzi NBP, przy tak wysokiej inflacji nie ma raczej co liczyć na zmianę polityki i odejścia od podnoszenia stóp procentowych. Jednocześnie czerwcowa podwyżka może być niższa, od poprzednich.
Rekordowo niskie procenty wciąż w wielu bankach
Zdecydowanie w ofercie banków znajdziecie dziś lokaty, na poziomie 4, a nawet 5 procent. Jednak będą to lokaty z pewnymi ograniczeniami, zarówno kwotowymi jak i formalnymi. Nadal, w wielu bankach spotkamy lokaty na poziomie 3 procent i mniej.
Podwyżka oprocentowania lokat
Rząd prowadzi politykę wpływania na banki, aby wysokość stóp procentowych przekładał się także na wysokość oprocentowania lokat. Jednocześnie rząd planuje wprowadzenie specjalnych obligacji państwowych, które miałby zmniejszyć straty oszczędności posiadanych przez Polaków.
Lokaty a inflacja – co trzeba wiedzieć?
Wysoka inflacja zabija lokaty, ponieważ zazwyczaj są one niżej oprocentowane od jej poziomu. Bankom co do zasady nie zależy na tym, aby klient zarabiał na lokacie powyżej inflacji. Ideałem byłaby sytuacja, kiedy oprocentowanie lokaty byłoby znacznie od niej wyższe, a więc chroniłoby oszczędności przynajmniej na tyle, by inflacja ich „nie zjadała”.
Źródło: NBP, własne.